اهمیت سخنان بزرگان در وقوع رویدادهاواقعیت‌‌سنجی دو اصطلاح

امام موسی صدر در بین مراجع و علمای معاصر، به تسامح، مدارا و آسان گرفتن شهرت دارد. وی بنیان‌گذار وحدت اسلامی بود که منشور وحدت او در تاریخ ۱۹۶۹/۱۰/۱۹ مثل امروز در روزنامه لبنانی «المحرر» به چاپ رسید.

امام موسی صدر نه تنها با اهل‌سنت دوست بود بلکه با مسیحیان هم طرح رفاقت ریخته بود تا جایی که از سوی جریان‌های تندرو اسلامی به عدول و عقب‌نشینی دینی متهم شد. مثلاً «جلال‌الدین فارسی» یکی از کاندیداهای مشهور اولین انتخابات ریاست جمهوی ایران که بنا به دلایلی از حضور در رقابت بازماند، در بهمن ۱۳۹۶ طی گفتگو با خبرگزاری فارس مدعی شد که امام موسی صدر اعتقاد داشت که مسیحیان می‌توانند برای عبادت خداوند طبق قاعده خود به مسجد بیایند و مسلمانان نیز برای عبادت طبق قاعده مسلمانی به کلیسا بروند. جلال‌الدین فارسی هراتی‌الاصل که قبل از انقلاب ایران از جوانان پرشور مسلمان و انقلابی به شمار می‌رفت، تصریح کرد که امام موسی صدر به خاطر مدارا کردن با ادیان، باید از سوی جوانان انقلابی و مسلمان کشته می‌شد اما این اتفاق رخ نداد.

گفتنی است که استاد مطهری به خاطر دیدگاه‌های عصری و مدرن خود، در آتش خشم جریان‌های تندرو اسلامی مثل گروه «فرقان» سوخت و به شهادت رسید اما امام موسی صدر شانس آورد و به سرنوشت شهید مطهری دچار نشد.

به هر حال، رفتار امام موسی صدر با زنان هم متفاوت از بسیاری علما بود. مثلاً وی در نشست و برخاست با زنان غیرمحجبه هم ابایی نداشت و جایی دیده نشده است که سخنی درباره اجباری بودن حجاب و نه واجب بودن حجاب، زده باشد.

همین‌طور امام موسی صدر با یهودیان منهای صهیونیسم/اسرائیل هم دوست و رفیق بود که روابط او با خاخام‌های یهودی مشهور است. حال که اسم صهیونیسم گرفته شد، بد نیست که در چند سطر توضیح داده شود. صهیونیسم، جریانی است که از اوایل قرن بیستم میلادی به منظور ایجاد سرزمین یهودی تحت عنوان اسرائیل در فلسطین به وجود آمد. نام این مرام و ایدئولوژی تند و خشن، از کوه صهیون که آرامگاه داوود نبی در اورشلیم است، گرفته شده‌ است. با این تعریف، صهیونیست‌ها به یهودیانی گفته می‌شود که خواهان تشکیل یک قلمرو با خون و جنون هستند اما بسیاری از یهودیان جهان با این رفتار هم‌کیشان صهیونیسم خود موافق نیستند. مثلاً امروز هزاران تن از یهودیان آمریکا با حضور در کنگره آمریکا، مخالفت خود را با صهیونیست‌ها و کشتار مردم غزه اعلام کردند.

از اصل مطلب دور نشویم؛ شخصیتی مثل امام موسی صدر که با همه مدارا می‌کرد اما وقتی سخن از اسرائیل به میان می‌آمد، اسرائیل را شرمطلق می‌دانست که باید با آن مبارزه کرد. در علم کلام شیعی، شرمطلق در جهان وجود ندارد و حتی شیطان هم شرمطلق نیست و در نظام خلقت، جایگاه خود را دارد اما امام موسی صدر وقتی می‌خواهد خطر اسرائیل را برای جامعه انسانیت گوش‌زد کند، اسرائیل را شرمطلق می‌داند. به همین دلیل این مرجع معاصر، باور داشت که اگر هر کسی با هر تفکری با اسرائیل مبارزه کند، در کنارش خواهیم ایستاد و با اسرائیل خواهیم جنگید.

در عصری که امام موسی صدر مشغول فعالیت در خاورمیانه به خصوص لبنان بود، امام خمینی هم انقلاب ایران را به پیروزی رساند و رهبری این کشور را به عهده گرفت. امام خمینی تا جایی که یک سیاستمدار باشد، یک فقیه و عارف بود و به همین دلیل آثاری چون «سر الصلاه»، «شرح حدیث جنود عقل و جهل» و «مبارزه با نفس» را از خود برجای گذاشت.

در بیشتر آثار امام خمینی، توجه خاصی به جایگاه شیطان در نظام خلقت شده است. مثلاً امام در صفحه ۲۴ کتاب شرح حدیث جنود عقل و جهل چاپ ۱۳۸۲ تهران، درباره شیطان می‌گوید که “حقیقت ابلیس همان وهم کل در عالم هستی بوده که مایل به شرور و فساد و دعوت کننده به افترا، کذب و تباهی است.”

وقتی امام می‌خواهد که حقیقت شیطان را در جهان مادی ترسیم و مجسم کند، آمریکا را مثال می‌زند و از این کشور به «شیطان‌بزرگ» یاد می‌کند که ابلیس یا همان شیطان متون دینی در برابر آن کوچک است.

نتیجه این که دو اصطلاح «شرمطلق» و «شیطان‌بزرگ» شاید در وضعیت عادی جهان جلب توجه نکنند اما وقتی فتنه‌ای برمی‌خیزد و آتشی در گوشه‌ای از جهان روشن می‌شود، این دو اصطلاح هم برجسته شده و اهمیت خود را در وقوع رویدادها باز می‌یابند. مثلاً اگر اخبار دو هفته اخیر خاورمیانه و فلسطین را پیگیری کرده باشید، متوجه خواهید شد که چرا امام موسی صدر اسرائیل را شرمطلق و امام خمینی، آمریکا را شیطان‌بزرگ خطاب می‌کرد.

توضیح این که شرمطلق آن است که جز ضرر هیچ‌گونه سودی برای جامعه بشریت نداشته باشد. به کارنامه اسرائیل از بدو تولد نگاه کنید که هیچ‌گونه افتخاری از ناحیه این کشور برای انسان و انسانیت ثبت نشده است.

از سویی، شیطان‌بزرگ نیز نه تنها انسان‌ها را به جان هم می‌اندازد و با بمب «GBU-38» بیش از هزار کودک و زن را در بیمارستان غزه به کام مرگ می‌کشاند بلکه قطعنامه دیروز شورای امنیت سازمان ملل را در خصوص توقف جنگ در غزه «وتو» می‌کند تا مبادا آتشی که در خاورمیانه و فلسطین شعله‌ور شده است، خاموش شود.

سخن پایانی این که اکنون شرمطلق و شیطان‌بزرگ که در جسم نتانیاهو و بایدن تجسم پیدا کرده است، بیش از هر زمان دیگری در هم‌آغوشی مرگباری قرار گرفته‌اند که در نتیجه آن زندگی انسان‌ها بیش از هر زمان دیگری بی‌ارزش شده و جهان در آستانه یک فاجعه دیگری قرار گرفته است. با توجه به این شرایط است که دو اصطلاح شرمطلق و شیطان‌بزرگ معنای واقعی پیدا می‌کنند.

محمد مرادی