شرح دعای روز بیستم ماه مبارک رمضان

«اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ وَ أَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلاوَهِ الْقُرْآنِ یَا مُنْزِلَ السَّکِینَهِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ»
ترجمه: خدایا! در این ماه درهاى بهشت را به رویم بگشا و درهاى دوزخ را به رویم ببند و بر تلاوت قرآن موفّقم بدار، اى آرامش‌بخش دل‌های مؤمنان.

پاداش خواندن دعا

کسی که این دعا را بخواند، خداوند هزار هزار فرشته را به‌سوی او می‌فرستد تا وی را از همه ستمگران، شیطان و پادشاه (ستمگر) حفاظت نمایند و به‌اندازه شصت سال روزه‌ای روزه‌داران ماه رمضان، روزه مقبوله می‌نویسد. خداوند میان او و آتش هفتاد خندق قرار می‌دهد که وسعت هر خندق به‌اندازه فاصله بین آسمان و زمین است.

واژگان:

الْجِنَانِ: اصل‏ جِنّ‏، پوشیده و پنهان بودن چیزى از دسترس حسّ است. جنان را ازآن‌جهت نام‌گذاری کرده است که پوشیده از مردم است که همدیگر را نمی‌بینند.
النِّیرَانِ: جمع «نار» به معنی آتش.
تِلاوَهِ: به معناى تبعیّت و از پى رفتن است. طبرسى در ذیل آیه ۴۴ از سوره بقره فرموده: تلاوت‏ در اصل به معنى تبعیّت است زیرا در خواندن، بعض حروف را به بعضى تابع می‌کنند. فرق تلاوت با قرائت آن است که قرائت در اصل جمع‌کردن حروف و تلاوت قرار دادن آن‌ها در پى یکدیگر است.
السَّکِینَهِ: شکوه، بزرگی، بردباری و وقار.

نکته‌ها

1. درخواست گشوده شدن درهای بهشت برای شخص روزه‌دار.
   در بیستمین روز ماه مبارک رمضان، شخص روزه‌دار که دو دهه امساک و روزه‌داری را به پایان می‌رساند، در اولین فراز نیایشش، از خداوند درخواست می‌کند که درهای بهشت را برای وی بگشاید «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ» و او را شایسته‌ای این مهم به شمار آورد.
2. درب‌های متعدد داشتن بهشت.
   بر اساس روایات پیشوایان معصوم (ع) بهشت دارای چندین درب و هر یک نام‌های ویژه‌ای دارند. پیامبر اکرم (ص) فرموده است: یکى از درهاى بهشت «رَیّان» نام دارد که مخصوص روزه‌داران است. «باب‌المعروف» در دیگر بهشت است. کسانى که کارهاى پسندیده انجام می‌دهند، از این در وارد بهشت مى‌شوند. «باب الصّبر»، «باب‌الشّکر»، «باب‌البلاء»، «باب‌الاعظم» و «باب‌المجاهدین» از دیگر درهاى بهشت می‌باشند.
3. مجاز نبودن ورود از هر درِ بهشت برای بهشتیان.
   اینکه شخص روزه‌دار درنیایش خود از خداوند درخواست بازگشایی تمام درهای بهشت را دارد، نشان می‌دهد که هر گروهی از بهشتیان، باید از درب مخصوص وارد بهشت شوند و مجاز نیستند از هر دری که بخواهند وارد گردند. ممکن است افراد خاصی اجازه ورود از تمام درها را داشته باشند. روایاتی که در برداشت قبل ذکر شد، مؤید این مطلب است.
4. بازگشایی درب‌های بهشت به دست خداوند.
   جمله «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ» می‌رساند که بازگشایی درب‌های بهشت بدون اجازه پروردگار امکان‌پذیر نیست و تنها اوست که درهای بهشت را بر روی بندگانش بازگشایی می‌کند.
5. بسته شدن درهای دوزخ در ماه رمضان، خواست روزه‌دار نیایشگر.
   در فراز دوم این دعا، «وَأَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ» شخص دعاکننده از خداوند درخواست می‌کند که درهای جهنم را بر روی وی بسته نگه دارد. در این برداشت و برداشت قبلی، در حقیقت، نیایشگر از خداوند می‌طلبد که زمینه‌های بازگشایی درهای بهشت و بسته ماندن درهای جهنم را برای وی عنایت نماید.
6. متعدد بودن در‌های جهنم.
   از جمع آوردن «أَبْوَابَ النِّیرَانِ» دانسته می‌شود که جهنم نیز مانند بهشت دارای در‌های متعدد است و هر گروهی را از در مخصوص وارد آن می‌کند. در ذیل آیه «لَهاسَبْعَهُأَبْوابٍ لِکُلّ ِبابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ.» نوشته‌اند: … همان دوزخى که هفت‌در دارد و براى هر درى گروهى از پیروان شیطان تقسیم‌شده‌اند.
   این درب در حقیقت درهاى گناهانى است که به‌وسیله آن، افراد وارد دوزخ مى‏شوند، هر گروهی به‌وسیله ارتکاب گناهى و از درى، همان‌گونه که درهاى بهشت، طاعات و اعمال صالح و مجاهدت‌هایی است که به‌وسیله آن بهشتیان وارد بهشت مى‏شوند.
7. بستن و بازگشایی درهای جهنم به دست خداوند.
   از درخواست نیایشگر «وَأَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ» دانسته می‌شود که باز و بسته شدن در‌های جهنم همانند درهای بهشت، به‌فرمان و دستور خداوند انجام می‌شود.
8. توفیق تلاوت قرآن در ماه رمضان، مهم‌ترین خواست دعاکننده.
   در سومین فراز دعا «وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلاوَهِ الْقُرْآنِ» فرد دعاکننده از خداوند منان توفیق تلاوت و خواندن با تدبر قرآن کریم را تقاضا دارد. این درخواست نشان می‌دهد بهترین اعمال در شب‌ها و روزهاى ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است؛ زیرا قرآن در ماه مبارک رمضان نازل‌شده است و در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: «هر چیزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است».
9. خداوند، آرامش‌دهنده دل‌های مؤمنان.
   در پایان، دعاکننده خداوند را با این صفت و ویژگی یاد می‌کند «یَا مُنْزِلَ السَّکِینَهِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ»؛ اى آرامش‌بخش دل‌های مؤمنان.

نتیجه‌گیری

در این دعا همانند دیگر دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان، شخص روزه‌دار سه خواسته اساسی را از خداوند درخواست می‌کند:

1. بازگشایی درهای بهشت تا بتواند به‌دلخواه خود از هر دری و با هر گروهی از بهشتیان وارد بهشت گردد؛
2. بسته شدن تمام درهای دوزخ؛ یعنی از خداوند می‌خواهد که زمینه گناه را بر روی وی ببند که پی آمد قطعی انجام دادن گناه ورود به آتش سوزان جهنم خواهد بود؛
3. توفیق یافتن بر تلاوت قرآن کریم که تلاوت با تدبر و تفکر باعث سعادت دنیوی و اخروی انسان خواهد شد؛ زیرا تلاوت قرآن کریم پیش‌زمینه برای عمل به این کتاب حیات‌بخش است.

حجت الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی