فدیه چیست و چه تفاوتی با کفاره دارد؟
- انتشار: ۱۹ حوت ۱۳۹۸
- سرویس: اطلس پلاس
- شناسه مطلب: 80763
اگر تاکنون این مسئله برای تان سؤال شده‌است که فدیه چیست پس در ادامه این مقاله، با اطلس پلاس همراه باشید. فدیه در واقع به مالی معین گفته می‌شود که با هدف آزاد کردن اسیر یا برای جبران نمودن عملی فوت شده یا به عنوان جریمه ارتکاب شماری از افعال حرام پرداخت می‌شود. فدیه به معنای این است که چیزی مقابل و در عوض چیزی دیگر قرار بگیرد. شماری از کارها با آنکه حرام نیستند اما شخص لازم است برای آن‌ها مقداری مال فدیه بدهد.
معنای لغوی فدیه چیست
فدیه از نظر لغوی به معنی مالی است که برای آزاد کردن یک اسیر یا یک زندانی پرداخت می‌شود. در مواردی هم‌معنی لغوی فدیه توسعه پیدا می‌کند و به هرگونه مالی که با هدف رهایی از هر مشکلی، از جمله خلاصی از شر دزد یا رهایی از ظلم فرد ستمکاری پرداخت می‌شود، اطلاق می‌گردد.
فدیه در فقه به معنای چیست
فدیه یکی از وجوهات شرعی می‌باشد که در اصطلاح فقهی به معنای مال معین و مشخصی است که با هدف جبران نمودن عبادتی که بجا آورده نشده، از روی عذر یا جبران خطا یا عقوبت بر ارتکاب برخی اعمال حرام، واجب شده‌است و همچنین به مالی که برای آزادی اسیر پرداخت می‌گردد، اطلاق شده‌است.
تفاوت کفاره و فدیه
اما تفاوت کفاره و فدیه چیست. کفاره در واقع جریمه ای محسوب می‌شود که برای ترک فعل یا تأخیر و نقص در انجام آن پرداخت می‌شود. در واقع کفاره به خاطر سهل انگاری در انجام واجبات و ترک محرمات یا به عمد انجام دادن آن می‌بایست پرداخت شود. اما اگر شخصی به دلایلی مثل پیری یا شیردهی به فرزند قادر به روزه گرفتن در ماه رمضان نباشد می‌بایست فدیه بدهد.
کاربرد فقهی فدیه چیست
حکم فدیه در احکام اعمال و مناسکی همچون روزه، حج، جهاد و طلاق مطرح شده‌است که در اینجا به سه مورد آن یعنی فدیه در روزه، فدیه در طلاق و فدیه در حج اشاره می‌کنیم.
روزه
پیش از آنکه ببینیم در احکام روزه فدیه چیست به قرآن کریم مراجعه می‌کنیم. خداوند متعال در آیه ۱۸۴ سوره مبارک بقره می‌فرمایند «… وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ …» «… و بر آنان که روزه گرفتن طاقت فرساست، طعام دادن به یک نیازمند [به جای هر روز] کفاره (فدیه) آن است.»
حضرت آیت الله خامنه ای در مجموعه استفتائات خود دربارهٔ فدیه می‌گویند: «فدیه، مالی است که بر عهده افراد ۶ گانه ای که در زیر توضیح داده‌ایم می‌آید، این افراد مجاز به افطار روزه هستند ولی به ازای هر روز باید مقدار مالی را به فقرا تملیک کنند.»
اما این افراد ۶ گانه چیست. اشخاصی که در ماه رمضان می‌بایست نسبت به پرداخت فدیه اقدام کنند:
۱- خانم بارداری که زایمان او نزدیک است و احتمال ضرر برای جنین وجود دارد.
۲- خانم شیردهی که اگر روزه بگیرد، شیرش کم شده و احتمال خطر برای فرزند وجود دارد.
۳- خانم و آقای مسنّی که روزه برای آن‌ها مشقّت و عسر و حرج دارد.
۴- فردی که در ماه رمضان قبل، به دلیل بیماری روزه نگرفته و بیماری او تا ماه رمضان جاری ادامه داشته‌است.
۵- فردی که از ماه رمضان سال قبل روزهٔ قضا بر گردنش بوده و بدون عذر شرعی قضای آن را تا ماه رمضان امسال به جا نیاورده است.
۶- کسی که مرضی دارد که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند. (برایش عسر و حرج دارد)
حج
در موسم حج انجام شماری از افعالی که در هنگام احرام حرام شده‌است، موجب واجب شدن فدیه می‌شود. به عنوان مثال شکار کردن، چیدن ناخن و ازاله مو که در هنگام حج واجب و حج عمره ممنوع شده‌است، برای فردی که در حال انجام مناسک حج می‌باشد موجب شدن فدیه برای وی می‌شود.
طلاق
برای بسیاری سؤال پیش می‌آید که قضیه فدیه در طلاق چیست. در مسائل مربوط به طلاق فدیه به مالی گفته می‌شود که زن برای گرفتن طلاق خلع به شوهر خود پرداخت می‌کند. خلع در حقوق و فقه به معنای رها ساختن زوجه در مقابل بذل مال است. به سخنی ساده‌تر، هنگامی که زن از شوهر کراهت داشته باشد، مالی را که می‌تواند عین مهریه، معادل آن یا کمتر یا بیشتر از مهریه باشد را به شوهر برای اجرای صیغه طلاق پرداخت کند، که به اصطلاح این مال را فدیه می‌خوانند، البته فدیه نیز مثل مهریه می‌بایست مالیت داشته باشد.
فدیه منافقین در قیامت
اما قضیه پرداخت فدیه منافقین در روز قیامت چیست. در آیه ۱۵ سوره مبارک حدید نیز به نوع خاصی از فدیه اشاره شده‌است که در این بخش به آن می‌پردازیم. خداوند متعال در آیات ۱۳ تا ۱۵ سوره حدید می‌فرمایند:
«یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَهُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ ﴿۱۳﴾ یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَلَکِنَّکُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَکُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿۱۴﴾ فَالْیَوْمَ لَا یُؤْخَذُ مِنْکُمْ فِدْیَهٌ وَلَا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلَاکُمْ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ﴿۱۵﴾»
سوره مبارک حدید آیه ۱۳ تا ۱۵
«روزی که مردان و زنان منافق به کسانی که ایمان آورده‌اند، می‌گویند: ما را مهلت دهید تا [پرتویی] از نور شما بر گیریم. به آنان گویند: به پشت سرتان [دنیا] برگردید و [از آنجا برای خود] نوری بجویید. سپس میان آنان دیواری زده می‌شود که دارای دری است، درونش [که مؤمنان در آن درآیند] رحمت است و بیرونش که پیش روی منافقان قرار دارد عذاب است. (۱۳) مؤمنان را ندا می‌دهند: آیا ما [در دنیا] با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، ولی شما خود را [به سبب نفاق و دشمنی با خدا و رسول] در بلا و هلاکت افکندید و به انتظار [خاموش شدن چراغ اسلام و نابودی پیامبر] نشستید و [نسبت به حقایق] در تردید بودید و آرزوها [ی دور و دراز و بی‌پایه،] شما را فریفت، تا فرمان خدا [به نابودی شما] در رسید و [شیطان] فریبنده، شما را فریب داد. (۱۴) پس امروز از شما و از کافران فدیه و عوضی [در برابر نجات از عذاب] دریافت نخواهد شد، جایگاهتان آتش است، [و] همان سرپرست و یار شماست و بد بازگشت گاهی است. (۱۵)»
در توضیح اینکه منظور از فدیه در اینجا چیست باید گفت، قرآن کریم می‌فرمایند منافقین در روز قیامت می‌خواهند برای جبران گناهان خود فدیه پرداخت کنند اما خداوند این فدیه را قبول نمی‌کند و آن‌ها را عذاب می‌دهد.