دانستنی های جالب درباره پرندگان مهاجر و نحوه مسیریابی آنها

تغییر مکان پرندگان در فصل های سرد سال از منطقه ای به منطقه دیگر کوچ نامیده می شود. پرندگان مهاجر در فصل پاییز به طرف جنوب و در فصل بهار به سمت شمال حرکت می کنند. گاهی نیز حرکت پرنده ها از قسمت های پست به سمت ارتفاعات و یا مناطق نزدیک به ساحل نیز در فصول مختلف سال انجام می گیرد.

منابع تغذیه اکثر پرنده ها، حشرات ریز و موجودات کوچک هستند. این منابع غذایی در زمستان به آسانی قابل دسترسی نیستند. همین امر باعث می شود پرندگان تغییر مکان بدهند و برای پیدا کردن غذا از یک ناحیه به ناحیه دیگر کوچ کنند. زیرا برخی از آنها نمی توانند در شرایط نامساعد زمستان جان خود را نجات دهند و زنده بمانند.

یکی دیگر از دلایل کوچ پرندگان نیز مهاجر تخم گذاری و تولید مثل آنها می باشد. زمانی که فصل تخم گذاری و جوجه آوردن پرنده نزدیک می شود تلاش می کند که به منطقه ای با هوایی گرم تر کوچ کند تا طبق شرایط فیزیکی بدن خود بتواند جوجه هایش را به دنیا بیاورد.

مسیریابی پرندگان مهاجر

شاید برای خیلی ها این سوال پیش بیاید که پرندگان مهاجر چگونه می توانند مسیر حرکت و کوچ های طولانی خود را به راحتی و بدون هیچ گونه خطایی و بدون هیچ وسیله ای برای تعیین مسیر، پیدا کنند.

بیراه نرفته ایم اگر این توانایی پرندگان مهاجر را جزئی از شاهکارهای خلقت خداوند بدانیم و از این شگفتی انگشت حیرت به دندان بگیریم.

در این زمینه دانشمندان بسیاری، تحقیق و پژوهش های مختلف انجام داده اند. به عنوان مثال تعدادی پرنده را علامت گذاری نموده تا بعد از بازگشت به محل قابل شناسایی باشند.

با این شیوه رفتار پرندگان را مورد مطالعه قرار دادند و با این کار توانستند مسیرهای اصلی حرکت پرندگان را ردیابی کنند و به کشف راز مسیریابی آنها دست یابند.

بعد از انجام آزمایش های مختلف و پژوهش های فراوان، دانشمندان دریافتند که این پرندگان از دو طریق می توانند راه خود را پیدا کرده و مسیر دقیق رفت و برگشت را بدون کوچکترین خطایی طی کنند.

برخی پرندگان از روی نشانه های زمینی و برخی از نشانه های آسمانی مسیر خود را تعیین می کنند. پرندگانی که در روز طول روز سفر می کنند از وضعیت قرار گرفتن خورشید در آسمان می توانند مسیر خود را پیدا کنند. آن دسته از پرندگان مهاجر که در طول شب پرواز می کنند نیز از روی وضعیت ستاره ها، تعیین مسیر می کنند.

بعضی پرندگان مهاجر نیز از روی برخی عوامل زمینی از جمله خطوط ساحلی، کوهستان ها، جنگل ها و یا سیستم های آبی می توانند مسیر درست رفت و برگشت خودشان را پیدا کنند.

این نشانه های زمینی برای جهت یابی های محلی نیز مورد استفاده است و پرنده های غیر مهاجر و یک‌جا نشین هم برای اینکه در محدوده خودشان جا به جا شوند از این نشانه ها استفاده می کنند.

همچنین پرندگانی که از روی اقیانوس ها عبور می کنند در هنگامی که هوای ابری بدون ستاره و خورشید را پیش رو دارند برای تعیین مسیر خود از میدان مغناطیسی زمین استفاده می کنند.

این پرندگان با قدرتی که خداوند به آنها داده است قادر هستند میادین مغناطیسی سطح زمین را شناسایی کنند و می توانند مسیر خود را از این طریق پیدا کرده، مهاجرت بدون ریسکی داشته باشند. اکثر پرنده های این توانایی را دارند که میدان مغناطیسی زمین را احساس کنند.

مسافت پرواز پرندگان مهاجر

پرندگان مهاجر در طول سال برای مسیر رفت و برگشت خودشان به طور تقریبی بیست و دو هزار مایل را طی می کنند. اکثر پرندگان در زمان مهاجرت توقف های کوتاهی دارند. اما برخی نیز بدون وقفه، به یک مهاجرت طولانی بر روی اقیانوس ها می پردازند. این پرندگان قادرند مسافتی به طول ۲۴۰۰ مایل را بدون این که توقف کنند بپیمایند.

انواع مهاجرت پرندگان مهاجر

پرندگانی که در حال حرکت و کوچ هستند معمولا دو صورت مهاجرت می کنند:

• مهاجرت روزانه: در مهاجرت روزانه پرندگان برای تهیه غذا، محل زندگی خود را ترک می کنند و بعد از اتمام کار به محل باز می گردند.
• مهاجرت فصلی: در مهاجرت فصلی پرنده در یک فصل مشخص که معمولا از فصول سرد سال می باشد محل تولد خود را ترک می کند و در فصلی دیگر باز می گردد.

پرندگانی که هر سال به طور مرتب مهاجرت می کنند به چیزی در حدود پنجاه میلیارد در سال می رسند. این رقم در ایران چیزی در حدود ۳۴۰ مورد است که هفتاد درصد کل جمعیت پرندگان را تشکیل می دهد.

عادات پروازی پرنده های مهاجر

پرنده های مختلف در زمان مهاجرت عادت های متفاوتی دارند. برخی پرنده ها برای کوچ خود ترجیح می دهند به صورت انفرادی حرکت کنند و به پروازهای دسته جمعی علاقه ای ندارند. اما اکثر پرنده های مهاجر پروازهای دسته جمعی را ترجیح می دهند.

برخی پرنده ها عادات غذایی و سرعت پرواز خاصی دارند و با سایر گونه های مهاجر متفاوت عمل می کنند.

غازهای وحشی دسته ای از پرندگان مهاجر هستند که اغلب به صورت دسته جمعی پرواز می کنند و در موارد معدودی با دیگر پرندگان یک‌جا می شوند.

پرنده هایی که به صورت گروهی پرواز می کنند احتمال تلفات کمتری دارند و امکان زنده ماندن آنها تا انتهای سفر بیشتر از پرندگانی است که به صورت انفرادی کوچ می کنند.

در میان آن دسته از پرندگان مهاجر که در فصل پاییز از شمال به سمت جنوب در حرکت می باشند دسته ای که به سن بلوغ نرسیده اند چند هفته زودتر از بقیه پرنده ها مهاجرت را آغاز می کنند.

دیگر دلایل مهاجرت پرندگان

نمی توان فقط یک عامل را برای کوچ پرندگان موثر دانست. عوامل مختلفی سبب این امر می شوند. علاوه بر موارد ذکر شده از دیگر دلایل مهاجرت پرنده ها می توان به تغییرات ناگهانی جوی در فصول مختلف سال اشاره کرد. خشکسالی ها و بارش های غیر منتظره نیز می تواند از دلایل کوچ پرندگان مهاجر به شمار بیاید.

عوامل دیگری چون درجه حرارت و برودت هوا و تغییرات شرایط جوی نیز می تواند از دلایل عمده مهاجرات پرنده ها باشد. رقابت با بقیه گونه های مهاجر بر سر غذا و قلمرو نیز از دیگر عواملی است که می تواند به مهاجرت پرندگان منجر شود.