مهریه در اسلام چگونه است؟ اقسام مهریه در اسلام را بشناسید

از ضرب المثل معروف «کی مهریه رو داده و کی گرفته» که بگذریم می بینیم که بحث مهریه این روزها یکی از مهم ترین بحث های ازدواج است. در این مطلب موضوع مهریه در اسلام را بررسی و به فلسفه وجود مهریه و مطالبی از این دست می پردازیم:

مهریه از نگاه اسلام

موضوع مهریه در میان خانواده ها از هنگامی مطرح می شود که بحث طلاق موضوعیت داشته باشد. یعنی تا هنگامی حرف طلاق و جدایی نیست بحثی از مهریه نیز در میان خانواده ها به میان نمی آید و همین باور غلط باعث شده است که زنان تنها در شرایطی که به جدایی می اندیشند به دنبال گرفتن مهریه به عنوان حق مسلم خود به صورت تمام و کمال باشند و از آن طرف نیز مردان از هر روشی استفاده کنند تا از پرداخت مهریه شانه خالی کنند.

در این میان برخی از افراد مهریه را حقی برای زن می دانند و برخی دیگر نیز آن را بهایی برای زن می دانند عده ای نیز مهریه را پشتوانه ای می اندیشند برای روزهای مبادای زندگی.

و درعین حال کمتر کسی به این می اندیشد که فلسفه وجود مهریه در اسلام چیست و مسائل فقهی و حقوقی مهریه کدام اند؟ همین امر سبب شد که ما به سراغ این موضوع برویم و به بررسی و نگاه کلی اسلام در خصوص مهریه بپردازیم:

در قرآن کریم از مهریه به «نحله» تعبیر کرده است که به معنای هدیه و هبه آمده است، در آیه ۴ سوره نساء چنین می خوانیم: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْ‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً»؛ «و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید ، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند ، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود»

طبق آیه کریمه قرآن «نِحْلَهً» که همان مهریه، هدیه و پیشکش است از طرف مرد به همسرش در اول زندگی داده می‌شود که نشانه صداقت، مهر و محبت او به خانم است.

پس مهریه در حقیقت مالی است که در هنگام عقد، همسر متعهد می شود که به خانمش بپرردازد و همزمان با آن ازدواج در اسناد رسمی ثبت و خطبه عقد خوانده می شود. البته مهریه نیز ممکن است مانند دیگر تعهدات مالی بدون پرداخت بماند و یا اینکه زن مهریه را به همسرش ببخشد.

متاسفانه در حال حاضر کارکرد اجتماعی مهریه تغییر کرده و خانم ها به گمان اینکه بالا بودن میزان مهریه می تواند ضامن بقای زندگی و تضمین کننده خوشبختی شان در زندگی باشد، مهریه های سنگین در نظر می گیرند به طوری که حتی یک مرد پس از سالها تلاش هم نمی تواند آن را فراهم کند و همین مسأله سبب شده است که زندگی بر اساس مهر و عطوفتی که اسلام در نظر داشته است آغاز نشود.

هم اکنون مهریه فقط به عنوان اهرمی محسوب می شود که در زمان جدایی از طرف زوجین برای تحت فشار گذاشتن دیگری به کار برده می شود.

پرداخت مهریه در اسلام

با نگاهی به آیات نورانی قران کریم از جمله ایه ۴ سوره مبارکه نساء در می یابیم که خداوند متعال امر فرموده است که مهریه یا همان صداق یا نحله را با طیب خاطر و رضایت قلبی و به عنوان هدیه به زنان بدهید ولی اگر آنان یه میل و اراده خود از گرفتن آن گذشت کردند می توانید برای خودتان بردارید و گوارا است بر شما.

برخی از مفسرین از این آیه شریفه استحباب پرداخت مهریه را در هنگامی که خطبه عقد جاری می شود استفاده کرده اند و همچنین وجوب مهر را به مجردی که عقد ازدواج برقرار شد می دانند.

از سوی دیگر نپرداختن مهریه که مالی است که اختصاص به زن دارد و در تملک او می باشد از نگاه اسلام و قرآن ظلم و گناه آشکاری خوانده شده است. اینکه برخی گمان کنند که مهریه یک تعهد عادی است و می توان بصورت سرسری از آن بگذرند و از دادن مهریه به زن طفره بوند یک گمان باطل است و طبق نص قرآن و هشدار خداوند که می فرماید که ندادن آن یک ظلم آشکار است.

ممهریه در واقع هدیه است که از سوی خداوند برای زنان مقرر شده است و مرد هیچ منتی در ا ین زمینه بر زن ندارد و هیچ کسی هم خق تصرف در آن را ندارد چنانچه در حدیثی از حضرت رضا علیه السلام در پاسخ به سوال مردی که دخترش را به ازدواج در آورده بود و سوال کرده بود که آیا می تواند در مهریه او تصرف کند، چنین آمده است: « امام صادق (ع) فرمودند: پیغمبر اکرم (ص) فرموده، خداوند هر گناهی را در روز قیامت می بخشد مگر مهریه ی زن را که اگر نداده باشند و کسی را که مزد کارگر را خورده باشد و کسی را که آزادی را فروخته باشد»

اقسام مهریه در اسلام

مهریه در اسلام بر سه قسم است:

مَهرُ المُسَمّی

مَهر المسمی مهریه ای است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به مقدار و میزان آن توافق نموده اند و آن را در عقد ذکر می‌کنند یا پس از عقد بر روی مقدار معینی توافق می‌کنند. شرایطی که برای مهر المسمی در نظر می گیرند به شرح زیر است: دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد؛ قابل تملک و نقل و انتقال باشد؛ مشخص و معلوم باشد؛ معین و تصریح شده باشد؛ دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد؛ شوهر قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد

مهر المثل

اگر در زمان انعقاد عقد دائم راجع به مهریه توافق نشده یا اینکه مهریه تعیین شده باطل باشد ولی عمل زناشوئی بین زوجین صورت گرفته باشد، در این حالت بر اساس عرف و عادت محل و وضعیت خاص زوجه مانند خانواده، تحصیلات، سن، شغل و امثال آن مهریه‌ای هم‌شأن زنان مشابه وی تعیین می‌گردد که به این نوع مهریه، مَهرُالمِثل می‌گویند یعنی مهریه‌ای معادل زنان مثل او

مهر المُتعَه

هرگاه در عقد نکاح مهریه ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهر المتعه است