راهنمای انتخاب مرجع تقلید واجدالشرایط

انتخاب مرجع تقلید یکی از مباحثی است که با وجود اهمیت بسیار زیادش، معمولا افراد و خانواده ها در خصوص آن کمتر با یکدیگر صحبت می کنند و متاسفانه درست در زمانی که فرد نیاز به مشاوره و کمک و در مورد مرجع تقلید و انتخاب فردی شایسته برای تقلید در احکامی که در اسلام ذکر شده است، دارد این مسأله گنگ و مبهم باقی می ماند و اگر بصورت ساده تر بگویم کسی دوست ندارد در این باره حرف بزند. در این مطلب شما را با ضرورت داشتن مرجع تقلید و راهنمایی در خصوص انتخاب مرجع تقلید همراهی می کنیم.

چرا باید مرجع تقلید داشته باشم؟!

گستردگی، تنوع و عمق دین اسلام، و آموزه های ناب و مهمی که در این دین موجود می باشد، سبب می شود که همه افراد که تخصص د رمباحث دینی ندارند، نتوانند بدرستی و درک صحیح از دین برسند و در نتیجه نمی توانند احکام و دستورات دین را در ابعاد مختلف زندگی به کار برند، لذا طبیعی است که در این راه از کسی که وارد و آگاه به مسائل دینی است، کمک بگیرند و برخی مسائل را از او بیاموزند و تقلید کنند.

بدیهی است که اگر فردی به حدی از رشد و آگاهی نسبت به احکام دین رسیده باشد که بتواند بدون مراجعه به مرجع تقلید تکالیفی را که از سوی خدا بر هر فردی واجب شده است را انجام دهد، نیازی با تقلید از مرجع نخواهد داشت.

ولی اگر هر یک از افراد جامعه بخواهند و مایل باشند که اعمال شان بر اساس رهنمودهای الهی و با توجه به آیات و روایات و سنت پیامبران و ائمه علیهم السلام باشد، باید نسبت به دین و متونی که احکام دین در آنها آمده است، تخصص داشته باشد و علومی همچون تفسیر، رجال، سلسله سند، درایه، شأن نزول آیات و روایات، قرائن حالیه و مقالیه و همچنین تقیه و تزاحم مصالح و تعارض روایات و حقیقت و مجاز و… را بصورت کارشناسانه و کاملا تخصصی بداند، در حقیقت این امر کاملا شبیه به موقعیتی است که فرد بخواهد بر اساس دانسته های پزشکی شخصی خویش بیماری خویش را درمان کند و یا از بروز بیماری پیشگیری کند بنابراین باید کاملا به داروشناسی، خواص داروها، ترکیبات شیمایی و…. کاملا مسلط باشد تا بتواند درمان درست را برگزیند و یا راه درستی برای پیشگری از بیماری را اتنخاب کند.

در هر صورت اگر کسی علم و تخصص به امور دین و مسائل دین نداشته باشد باید به مسأله انتخاب مرجع تقلید فکر کند.

در قرآن کریم نیز خداوند به این مسأله تصریح کرده است و می فرماید: ««فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛ [انبیاء/۷] اگر نمى ‏دانید، از آگاهان بپرسید.»

تقلید کردن به معنای سوال از متخصص است، همانطور که اگر در رشته ای یا صنعتی یا مسأله ای اطلاع کافی نداشته باشیم به اهل فن آن رشته مراجعه می کنیم، اگر در مسائل دینی نیز آگاهی کافی نداشته باشیم به متخصص این امر یعنی مرجع تقلید رجوع می کنیم. بدیهی ا ست که متخصصان رشته ای دیگر نیز در مواقع نیاز و در رشته هایی که تخصصی نسبت به آن ندارند تقلید می کنند. به عنوان مثال مرجع تقلید هنگام بیماری و رنجوری به پزشک مراجعه می کنند، پزشکان در صورت نیاز به تعمیرات ماشین، به مکانیک مراجعه می کنند، همین مراجعه به متخصص تقلید نام دارد که نه تنها خلاف عقل نیست بلکه حکمی کاملا عقلانی است.

تصور کنید در مسائلی که نسبت به آن آگاهی کافی ندارید اگر خودسرانه رفتار کنید و طبق نظر غیر آگاهانه خود پیش بروید درست مانند بیماری هستید که دارو را بدون آگاهی و خودسرانه مصرف می کند. در این صورت نه تنها بهبود در بیماری حاصل نمی شود بلکه ممکن مشکل دیگری نیز به بیماری فرد اضافه شود.

راهنمای انتخاب مرجع تقلید

حضرت امام حسن عسکری علیه السلام می فرمایند: امّا من کان من الفقها صائناً لنفسه حافظاً لدینه مخالفاً علی هواه مطیعاً لامر مولاه فللعو ام أن یقلّدوه؛ از بین فقها آنان که حافظ و نگهبان دین‌اند و خود را از گناه و آلودگی حفظ می‌کنند و با هواهای نفسانی مبارزه می کنند و مطیع اوامر الهی و جانشینان اویند، بر عوام لازم است که از آنان تقلید کنند.»

ولی چگونه می توان انتخاب درستی داشت؟ آیا شرایط و یژگی های خاصی در مورد مرجع تقلید وجود دارد که باید در انتخاب هایمان آنها را مد نظر بگیریم؟

بله مرجع تقلید باید یک سری شرایطی داشته باشد مانند اینکه:

مرجع تقلید باید مرد باشد؛ بالغ باشد، عاقل باشد، شیعه اثنی عشر باشد، حلال زاده باشد، مجتهد و مرجع تقلید باید زنده باشد، همچینن عادل باشد، و البته که حریص به دنیا نباشد، و در آخر اینکه اعلم باشد. معنای اعلمیت نیز این است که از سایر مجتهدین زمان خود بهتر بتواند حکم خدا را بفمد و تجزیه و تحلیل کند.

مطلب مهم دیگر ا ین است که از چه راهی می توان مرجع تقلید را انتخاب کرد؟

معمولا برای شناخت و انتخاب مرجع تقلید از سه راه می توان اقدام نمود:

راه اول: برای کسانی است که خودشان اهل علم هستند و می توانند و یقین می کنند که فردی مجتهد و اعلم هست یا نه؟! یعنی فردی خودش یقین کند که می تواند مجتهد و مرجع تقلید را بشناسد.

راه دوم: این است که دو نفری که به عدالت شان یقین داریم شهادت بدهند که فردی مجتهد است و در میان سایر مراججع تقلید اعلم نیز می باشد.

سومین راه نیز این است که عدیه ای از اهل علم که می توان به گفته های آنان اطمینان کرد شهادت بدهند که فردی مجتهد و اعلم است.

و در نهایت می رسیم به این مطلب که چگونه می توان نظر و فتوای یک مرجع تقلید را در مورد یک مسأله دریافت کرد؟

این مسأله نیز از چند طریق قابل دسترسی است: اول اینکه از خود مجتهد بشنویم، دوم اینکه از یک یا دو نفر فردی که عدالت دارند بشنویم، و سوم دیدن در رساله ای که معمولا مجتهدین دارند.

سخن پایانی در مورد انتخاب مرجع تقلید با خانوداده هاست، والدین گرامی، لطفا در مورد مسائل دینی و احکام مربوط به آن مطالعه داشته باشید و در زمان مناسب به فرزندان تان آموزش دهید.