زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی؟

محمد بن حسن جهرودی ملقب به خواجه نصیر، یکی از شخصیت های متنفذ و سرشناس تاریخ اسلام است. در این مقاله، به مرور زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی پرداخته شده است.

ایشان در سال ۵۹۸ هجری قمری در شهر طوس واقع در خراسان دیده به جهان گشود. علاقه زیاد وی به تحصیل علم باعث شد تا در دوران نوجوانی و جوانی به علم ریاضی و نجوم روی آورد و در این زمینه تبدیل به یکی از دانشمندان فاخر عصر خود شد.

خواجه نصیر، پدری حکیم داشت و دایی وی نیز در آموختن حکمت به او کمک زیادی کرد.

منش خواجه نصیرالدین طوسی

خواجه نصیر بعد از آموختن منطق در نزد پدر و حکمت در نزد دایی، شروع به تحصیل علوم دینی نمود. تحصیلات او در شهر نیشابور به پایان رسید.

خواجه نصیر به خاتم فلاسفه شهیر بود، عده این نیز او را عقل حادی عشر نامیده بودند. او در زمان خود افضل حکما و در علوم عقلی و نقلی صاحب مرتبه بود.

خواجه نصیرالدین طوسی شاگردان زیادی پرورش می داد که به آنها از تألیفات خویش و کتب دیگر بزرگان علم و دین می آموخت.

در زمان حمله مغولان ایشان به یکی از قلعه هایی که مربوط به فرمانروای اسماعیلی بود پناه برد. در این هنگام فرصت مناسبی یافت تا بتواند برخی از آثار خود در زمینه های اخلاق، ریاضی، منطق، فلسفه و همچنین کتاب اخلاق ناصری را که از برجسته ترین آثارش بود در این برهه از زمان تحریر و تألیف کند.

در زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی می خوانیم که در سال ۶۳۸ هجری قمری هولاکو بعد از نابودی اسماعلیلیان به خواجه اجازه می دهد تا با دریافت کمک های مالی دولت و یک دهم از اوقاف کل کشور رصدخانه ای بزرگ در مراغه بنیان گذارد و از طریق همین کمک ها امورات رصدخانه و وسایل مورد احتیاج آن را تهیه نماید.

در کنار رصدخانه نیز کتابخانه بسیار بزرگی احداث شده بود که حاوی هزاران جلد کتاب نفیس از کشورهای دیگر بود و در اختیار فضلا و دانشمندان عصر خود قرار داده بود.

همه این امور، از احداث رصدخانه گرفته تا بنا کردن کتابخانه و جمع آوری کتب مختلف از کشورهای دیگر و… به مدت ۱۳ به طول انجامید. بعد از مرگ هولاکوی مغول نیز خواجه نصیر تا آخر عمرش نگذاشت کوچکترین خللی در امورات آنجا وارد شود و برای حفظ و نگهداری رصدخانه و کتابخانه تلاش بسیاری نمود.

مهمترین آثار خواجه نصیر

رساله ها و نامه هایی که توسط خواجه نصیرالدین نوشته است، عمدتا به زبان عربی می باشد. ایشان را می توان در نفوذ و علم و حکمت با شیخ ابوعلی سینا مقایسه نمود. با این تفاوت که ابن سینا پزشکی حاذق و حکیم و خواجه نصیر یک ریاضیدان و منجم فاخر و برجسته.

خواجه نصیر در زمینه منطق دارای پنج اثر فاخر است که از مهمترین آنها می توان به اساس الاقتباس اشاره نمود. ایشان در ریاضیات نیز تحریرهای فراوانی بر آثار بسیاری از حکما نوشته است.

از مهمترین آثار خواجه در زمینه حساب و هندسه جوامع الحساب بالتخت و التراب، رساله الشافیه و کتاب شکل القطاع که از آثار معروف وی می باشد را می توان نام برد.

از آثار نجومی خواجه که یکی از معروفترین اثرات ایشان می باشد نیز می توان به زیج ایلخانی اشاره کرد و که در سال ۶۵۰ هجری قمری به تألیف رسیده است. وی کتابی با نام تذکره فی علم الهیئه را نیز که نقدی کامل بر نجوم بطلمیوسی است در آثار خود دارد.

تفکر و زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی

با این که بیشترین فعالیت خواجه نصیر در زمینه های سیاسی و علومی غیر از دین بود، وی روشن ترین راهی که می تواند بشریت را به جهان باقی برساند دین و دیانت می دانست.

هر چند که در همه نوشته های خواجه نصیرالدین طوسی شمه ای از استقلال و معرفت نمایان است اما تفکر ایشان این بود که علم و دانش، تنها و فقط از طریق دین و ایمان قابل حصول است. و حقیقت دانش را دین می دانست.

با مطالعه زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی، هر چه بیشتر به این درک می رسیم که ایشان یکی از پیشروترین فلاسفه اسلامی در زمان خویش بوده اند.

او تجرید العقاید را در علم کلام تألیف نمود که می توان آن را مبنای الهیات اصولی شیعه دوازده امامی دانست. این طور که پیداست خواجه نصیر بیشتر از هر عالم دیگری علوم اسلامی را احیا نموده است.

پایان زندگی خواجه نصیر الدین

خواجه خدمات بی شماری در زمینه احیای دین و علوم دیگر برای بشریت انجام داد، که اگر خدمات و همت وی نبود مشخص نبود که جهان اسلام امروز در چه وضعیتی قرار داشت.

ایشان در سال ۶۷۲ هجری قمری به همراه جمعی از شاگردان خود به شهر بغداد سفر کرد تا بلکه بشود بقایایی از کتب به تاراج رفته در آن زمان را جمع آوری کرده به مراغه باز گرداند تا بتواند از آن طریق کمک دیگری به پیشرفت علم و علمای زمان خود نماید.

در این هنگام اما، اجل به او مهلت نداد و در شهر کاظمین یکی از شهرهای نزدیک بغداد، در سال ۶۷۲ هجری قمری در روز هجدهم ذی الحجه دنیا را وادع گفت.

وی از برجسته ترین ستاره شناسان و منجمین و حکما و ریاضیدانان و فضلای زمان خویش بود که با درخشش خود در تاریکای حکومت مغول توانست نقش موثری در پیشرفت علم و دانش و دین داشته باشد. که در آن دوره وهمناک تاریخ وجود چنین دانشمندنی یکی از نعماتی بود که می توان به آن افتخار نمود.

شاگردان و اساتید خواجه نصیر

در مرور زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی به شاگردان و اساتید بسیاری بر می خوریم. از جمله اساتید ایشان که کمک بسیاری در شروع و ادامه کار وی به عنوان یک دانشمند داشتند می توان به این افراد اشاره کرد:

• نور الدین علی بن محمد شیعی (دایی)
• محمد حاسب (ریاضیدان)
• عبدالله بن حمزه
• امام الدین سراج
• فرید الدین داماد
• شیخ عطار نیشابوری
• اسعد بن عبد القادر
• معین الدین سالم
• کمال الدین موصلی

شاگردان خواجه نصیر الدین طوسی

افراد زیادی نزد خواجه نصیر تلمذ و شاگردی نموده اند که از برجسته ترین آنها می توان به علامه حلی و ابن فوطی که یکی از شاگردان وی از مذهب حنبلی بود اشاره کرد. زندگینامه خواجه نصیرالدین طوسی