تربت کربلا چیست و چه خواصی دارد؟

در فرهنگ دینی ما تربت کربلا از جایگاه خاص و ویژه ای برخوردار است، در این مطب دانستی هایی در خصوص تربت برایتان بیان می کنیم.

تربت چیست؟

اگر به دنبال معنای لغوی تربت باشیم باید بگوییم که تربت در لفت به معنای «خاک» است. اما در فرهنگ شیعی تربت فقط و فقط به خاکی که از اطراف مرقد مطهر حضرت سید الشهدا علیه السلام برداشته می شود گفته شده است، البته برخی گفته اند که هر خاکی از اطراف مرقدهای مطهر دیگر ائمه و پیامبران و شهدا و صلحا نیز برداتشه می شود نیز تربت می گویند ولی در میان عامه مردم تربت فقط خاک مرقد حضرت امام حسین علیه السلام است.

تربت کربلا همواره در میان شیعان از جایگاه خاصی برخوردار بوده است چنانچه در احادیث زیادی از احترام و جایگاه ویژه تربت امام حسین علیه السلام سخن به میان آمده است، چنانچه در حدیثی حضرت عیسی بن مسیح در سخنانی به حواریون راجع به شهادت و نحوه شهادت سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه اسلام سخن گفته است و در ادامه سخنان شان به حرمت تربت ایشان نیز اشاره نموده اند. در ادامه مطلب به فضیلت تربت کربلا می پردازیم.

فضیلت تربت کربلا

در منابع دینی ما اعم از منابع شیعه و سنی روایات زیادی به چشم می خورد که در باب فضیلت و خواص و اثار و برکات تربت کربلا سخن گفته است که به برخی از آنان اشاره می شود:

«عن ابی عبداللّه علیه السلام : قال ان ارض الکعبه قالت من مثلی و قد بنی بیت اللّه علی ظهری یا تینی الناس من کل فج عمیق و جعلت حرم اللّه و امنه فاوحی اللّه الیها ان کفی و قری ما فضل ما فضلت به فیما اعطیت ارض کربلا الا بمنزله الابره غرست فی البحر فحملت من ماء البحر و لولا تربه کربلا ما فضلتک و لولا من تضمنه ارض کربلا ما خلقتک و لا خلقت البیت الشی ء به افتخرت فقری و استقری و کونی ذنبا متواضعاذلیلامهینا غیر مستنکف و لامستکبر لارض کربلا و الا سخت بک و هویت بک فی نار جهنَّم.» ؛ «از امام صادق علیه السلام نقل است است که فرمودند زمین کعبه به خود افتخار کرد و گفت کیست مانند من در حالی که خداوند خانه خویش را بر روی من بنا نموده و مردم از راه های دور به جانب من می آیند و من حرم خدا و محل امن او شده ام پس خداوند به او وحی نمود که ساکت باش سوگند به عزّت و جلالم که فضیلت تو در مقایسه با آنچه به زمین کربلا عطا نموده ام نیست مگر به مقدار رطوبتی که یک سوزن به هنگام فرو رفتن در دریا به خود می گیرد و اگر خاک کربلا نبود تو را فضیلت نمی دادم و اگر نبود آن کسی که سرزمین کربلا او را در بر گرفته تو را نمی آفریدم پس آرام، خاموش، متواضع و خاشع باش هرگز به زمین کربلا فخرفروشی مکن و گرنه تو را در زمین فرو می برم و در آتش جهنّم سرنگونت می نمایم.»

همچنین در روایت دیگری چنین آمده است:

«عن ابی عبداللّه علیه السلام قال: خرج امیرالمؤمنین علیه السلام یسیر با الناس حتی اذا کان من کربلا علی میسره میل او میلین فتقدم بین ایدیهم حتی اذا صار بمصارع الشهداء قال قبض فیها مائتا نبی و مائتا وصی و مائتا سبط شهداء باتباعهم فطاف بها علی بغلته خارجا رجلیه من الرکاب و انشا یقول مناخ رکاب و مصارع شهداء لایسبقهم من کان قبلهم و لا یلحقهم من اتی بعدهم.» ؛ «امام صادق علیه السلام فرمودند حضرت علی علیه السلام با عده ای از شهر بیرون رفتند مقداری به کربلا مانده آن حضرت از رفقای خود پیشی گرفت و خود را به محل قتل شهداء رساند سپس فرمودند دویست پیامبر و دویست وصی پیامبر و دویست سبط در اینجا دفن هستند و اینجا شهید شده اند پس در حالی که سوار بر مرکب بودند طواف می کردند و این شعر را زمزمه می کردند: مناخ رکاب و مصارع شهداء لایسبقهم من کان قبلهم و لا یلحقهم من اتی بعدهم؛ محل پیاده شدن سواران و بر زمین افتادن شهیدانی است که از گذشتگان کسی از آنها جلو نیفتاد از آیندگان هم کسی به مقام آنها نخواهد رسید.»

در روایت دیگری از حضرت امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند:

«قال الصادق علیه السلام : زوروا کربلا و لاتقطعوا فان خیر اولاد الانبیاء ضمنته، الا و ان الملائکه زارت کربلا الف عام من قبل ان یسکنه جدّی الحسین علیه السلام و ما من لیله تمضی الاّ و جبرئیل و میکائیل یزورانه، فاجتهد یا یحیی ان لاتفقد من ذلک المواطن.» ؛ «امام صادق می فرمایند زیارت کنید کربلا را و آن را ترک نکنید همانا زمین کربلا بهترین اولاد انبیاء را در بر دارد. آگاه باشید که ملائکه هزار سال قبل از اینکه جدّم حسین علیه السلام در آنجا دفن شود کربلا را زیارت کردند. هیچ شبی نمی گذرد مگر اینکه جبرائیل و مکائیل آن را زیارت می کنند پس بکوش ای یحیی که جایت در آنجا خالی نماند.»

به چه قسمت هایی تربت کربلا گفته می شود؟

حتما برای شما هم این سوال پیش آمده است که بدانید در شهر کربلا تربت اصطلاحا به کدام خاک گفته می شود؟ آیا همه سرزمین کربلا را می توان تربت نامید؟ فقط قسمتی که قبر مطهر حضرت امام حسین علیه السلام در آنجا قرار دارد؟

روایتایت که دراین موضوع در کتب روایی و حدیثی ما وجود دارند چند دسته هستند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

در برخی روایات حد و حدود تربت کربلا حدود سی و پنج متر از اطراف قبر حضرت دانسته شده است به عنوان مثال از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «یؤخذ طین قبر الحسین علیه السلام من عند القبر علی سبعین ذراعاً» ؛ «تربت امام حسین شامل ۷۰ زراع اطراف قبر امام علیه السلام که حدود سی و پنج متر می شود می باشد چون هر زراع حدود نیم متر است.»

برخی دیگر از روایات فاصله حدود دو کیلومتری از قبر امام علیه السلام را جزو تربت کربلا می دانند:

دستته دیگر از روایات معتقد است که فاصله یک فرسخ در یک فرسخ را می توان در شمار تربت آورد.

در برخی دیگر از روایت ها فقط خاکی را که در موقعیت سر مبارک و مطهر حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است را تربت کربلا می گویند از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: «انَّ عند رأس الحسین علیه السلام لتربهً حمراء فیها شفاء من کل داءِ الاَّ السّام» نزد سر مبارک امام حسین علیه السلام خاکی سرخ است که در آن شفاء از هر دردی است الاّ مرگ.»

آنچه مسلم است این است که خاکی که نزدیک تر به محل شهادت و دفن حضرت باشد دارای برکت و ارزش بیشتری خواهد بود.