قصر چهلستون افغانستان

قصر چهلستون که روزگاری مهمانسرای شاهان افغانستان به حساب می آمد نیز همانند ده ها اثر باستانی و تاریخی کهن این مرز و بوم نشانه های جنگ های داخلی و خارجی را در خشت خشت خود حمل می کند.

جنگ های داخلی رخسار زیبای قصر را ویران کرد اما درختان بلند و سربه فلک کشیده باغ اطراف کاخ هنوز استوار و پابرجای مانده اند.

قصر چهلستون نمادی از خاطرات کهن و قدیمی کابل ست که شنیدن آن گوش هر انسانی را نوازش می دهد. این بنای تاریخی در منطقه ای به نام چهلستون در غرب کابل قرار گرفته است.

قصر چهلستون، مهانسرای دولتی در گذشته

قصر چهلستون که در منطقه ای به همین نام در غرب کابل قرار گرفته است روزگاری مهمان خانه رسمی دولتی بوده است.

این قصر زیبا و دلشگا که اکنون علی رغم بازسازی شدن هیچگاه آن جلوه زیبای گذشته را ندارد در شرق منطقه چهاردهی و در یک محوطه سرسبز، بالای یک تپه و در بین باغی شکوهمند ساخته شده است.

این قصر در سال ۱۷۹۶ میلادی و در دوران سلطنت شاه زمان سدوزایی و برای پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی ساخته شد.

کلاه فرنگی قصر

قصر چهلستون که در زمان خود یکی از زیباترین و باشکوه ترین قصرها به شمار می رفت ساختمانی بلند و چهارطبقه است که از فاصله دور قابل رویت است.

تخت پادشاهی در یکی از اتاق های طبقه چهارم نگهداری می شود. قصر با یک گنبد بزرگ پوشش داده شده که به کلاه فرنگی مشهور است.

بیشتر مهمانان و پادشاهانی که در آن زمان به کابل می آمدند در همین قصر ساکن می شدند.

قصر چهلستون و امضای قرار داد دیورند

قصر چهلستون که روزگاری برای خود نام و نشانی داشت در مسیر تاریخ اما میزبان رویدادهای تلخ و شیرین زیادی بوده است.

یکی از این حوادث شاید تلخ امضای قرار داد دیورند بوده است. خط دیورند هم اکنون به کانون مناقشه و جنجال بین افغانستان و پاکستان تبدیل شده است.

دولت افغانستان این خط را به رسمیت نمی شناسد در حالیکه پاکستان آن را مرز بین المللی خود با افغانستان قلمداد می کند. معاهده ننگین دیورند در زمان عبدالرحمان خان بین افغانستان و نمایندگان انگلستان به امضا رسید.

قصر چهلستون علاوه بر محلی برای پذیرایی مهمانان خارجی و داخلی به عنوان تفریگاه توسط شاهان گذشته افغانستان نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

تخریب منار چهلستون

قصر چهلستون که در میان باغی زیبا در منطقه غرب کابل قرار گرفته است در زمان جنگ های داخلی در دهه هفتاد میلادی شدیدا تخریب شد و شکوه گذشته خود را از دست داد.

کسانیکه مخروبه های این قصر زیبا را دیده اند به خوبی می توانند نشانه های شلیک توپ و گلوله های تانک و تفنگ را بر پیکر زخمی آن مشاهده کنند.

بازسازی قصر چهلستون

قصر چهلستون که کار بازسازی آن نزدیک به سه و نیم سال طول کشید اکنون به یک تفریگاه عمومی تبدیل شده است.

در بازسازی قصر چهلستون که توسط بنیاد فرهنگی آغاخان و کمک مالی دولت آلمان صورت گرفت از موادی چون خاک، سیمان، ریگ و در بخش های از میلگرد استفاده شده تا استحکام بیشتری به ساختمان داده شود.

یک مجموعه ورزشی شامل چندین زمین ورزشی روباز، محلی برای برگزاری نمایشگاه ها، چندین غرفه برای خرید و فروش مواد خوراکی در ابتدا و وسط باغ اضافه شده است.

طبقه زیرین باغ به کتابخانه و طبقه بالایی آن به چایخانه تبدیل شده است. به گفته رئیس پیشین موزه ملی افغانستان وسایل و ظروف قصر چهلستون که همگی از نقره ساخته شده بود تا روزهای آخر حکومت دکتر نجیب الله موجود بود.

این قصر که بیش از دو قرن قدمت دارد در طول تاریخ پذیرای شاهان زیادی بوده است، از عبدالرحمن خان، حبیب الله خان و امان الله خان گرفته تا نادرخان و ظاهر شاه و داوود خان پسرعموی ظاهرشاه.

خاطرات خوش شهروندان کابلی از قصر چهلستون

آن دسته از شهروندان کابلی که اکنون به میان سالان و پیرمردانی خاموش تبدیل شده اند به خوبی خاطرات خوش گذشته قصر چهلستون را به یاد دارند.

برخی از آنان می گویند در زمان داوودخان که اولین رئیس جمهور افغانستان به شمار می رود از این قصر برای پذیرایی مقام های خارجی استفاده می شد، نشست های رسمی آنان در این مکان برگزاری می گردید و کلیه مسائل پذیرایی به شمول طبخ غذا برای مهمانان در داخل قصر صورت می گرفت.

اگرچه بازسازی این قصر خبر خوشی برای شهروندان افغانستانی به شمار می رود و امروزه این مکان به یک تفریگاه عمومی بدل شده است اما کار بازسازی به چهره قدیمی قصر آسیب زده و جلوه های ویژه ای که از گذشته بر چهره قصر دیده می شد از بین رفته است.

آسیب هایی که بازدیدکنندگان به قصر می زنند

همان طور که گفته شد بازسازی قصر چهلستون و تبدیل آن به یک تفریگاه عمومی اگرچه در نگاه اول یک خبر خوش است اما در طولانی مدت به اعتبار تاریخی قصر ضربه می زند.

قصر چهلستون همانند دیگر مکان های تاریخی و باستانی افغانستان از جمله ارگ هرات، باغ بابر و دیگر مکان هایی از این دست باید حتی پس از بازسازی حفظ شوند و به مکان عمومی تبدیل نشوند  چراکه عبور و مرور بازدید کنندگان به مرور زمان به بافت های اماکن تاریخی ضربه زده به مرور زمان از اعتبار تاریخی آن می کاهد.

آبدات تاریخی شناسنامه هر قوم و ملت است و کوتاهی در حفظ و نگهداری آنها به معنای نابودی تاریخ کهن یک ملت و سرزمین به شمار می رود.

اتفاقاتی نظیر تخریب مجسمه های بودا توسط وحشی های طالبان که یک سینه رمز و راز در مورد این کشور و مردمش را با خاک یکسان کرد اگر در مورد دیگر آثار تاریخی در افغانستان تکرار شود باید فاتحه تاریخ کهن کشور را خواند.

در کنار جنگ های داخلی و خارجی مساله دیگری که به بافت های تاریخی آسیب می زند بازسازی غیرفنی ست، امری که چهره کهن و اصیل آثار تاریخی را از بین می برد.