شهادت در قرآن کریم چگونه توصیف شده و پاداش شهدا چیست؟

شهادت در قرآن به تعبیر «قتل فی سبیل الله» یاد شده است و این مرگ را شهادت و کشته شدگان آن را شهید مینامند.

ولاتقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء و لکن لا تشعرون (سوره بقره آیه ۱۵۴)

آنان را که در راه خدا کشته می شوند، مرده می خوانید آن ها زنده اند و شما درنمی یابید.

شهادت، مرگ سرخ ومقدسی است که انسان آزاده با آگاهی کامل آن را در راه عقیده های مقدس انتخاب میکند.

شهادت به نوعی از مرگ گفته می شود که شهید با شناختی کامل جان خود را برای رضای خداوند متعال بدهد و در راه خداوند بدون هیچگونه تعلقات دنیوی به قتل رسیده باشد، بنابراین به تعبیر قرآن«فی سبیل‌الله» باشد؛ چراکه اگر در این حالت باشد شهادت نوعی از مرگ محسوب نمی‌شود، بلکه صفتی از حیات معقول به‌شمار می‌رود.

جایگاه شهادت در قرآن

از جایگاه شهادت در قرآن به بهترین روزی برای عابدان و پرهیزگاران و رسیدن به قرب الهی یاد شده است؛ ازاین رو خداوند این قسمت را که تنها ویژه بندگان باتقواست به شهدا ارزانی کرد.

بالاترین مرتبه ایثار، شهادت است. شهید در واقع عزیزترین داشته خود، یعنی جان خود را در طبق اخلاص گذاشته و خداوند خود وعده نموده که جان شهدا را خریدار است او مرگ و زندگی انسان‌ها را رقم می‌زند و هر که را که دوست بدارد او را می‌کشد و هر که را برای خودش بکشد خود خون‌بهای اوست و بهشت را به او ارزانی می‌دارد.

قرآن به مومنان اینگونه سفارش کرده است که وقتی اسلام و جامعه اسلامی نیازمند فداکاری جانی است، در آن تردید نکنند. از آنجا که علاقه مندی به این دنیای فانی و مادی از انگیزه های فراردر برخی از افراد است، قرآن کریم، موضوع معامله با خدا را مطرح می‌کند و به مسلمانان دستور می‌دهد که به جای مال‌اندوزی موقت دنیایی، جان‌ خود را به بهای بهشت جاودان با خدا معامله کنند.

پاداش شهادت در قرآن

علاوه بر اینکه ایثار و شهادت باعث سر بلندى خود و نسلهاى بعد از خودش خواهد شد، اجر و پاداش بزرگى را نیز به همراه دارد که پیامبر اکرم(ص ) فرمود: اغزوا تورثوا ابنائکم مجدا. جهاد ستیز با دشمن باعث عظمت و بزرگى و عزت شما و فرزندان شما مى گردد.

خداوند متعال برای پاداش شهادت، در قرآن بهشت را به شهید وعده میکند، بنابراین در ارزش و منزلت شهید فی سبیل‌الله همین قدر کافی است که بدانیم شهدا در نزد خدای متعال روزی می‌خورند و خداوند خود خریدار آن‌ها بوده و بهشت بهای آن‌هاست.

آیاتی از قرآن درباره شهید

خداوند در چند مورد به پاداش بزرگ و ضایع نشدن عمل شهید در قرآن اشاره فرموده است. از جمله:

و الذین قتلوا فی سبیل الله فلن یضلَّ اعمالهم سیهدیهم و یصلح بالهم و یدخلهم الجنه عرفها لهم (سوره محمد آیات ۴-۶)

کسانی که در راه خدا کشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را ضایع نگرداند و آنان را به سعادت هدایت کند و امورشان را اصلاح نماید و به بهشتی که قبلاً مقامات آن را به آنها شناسانده است، واردشان می سازد.

و من یقاتل فی سبیل الله فیقتل او یغلب فسوف نوتیه اجراً عظیما(سوره نسا آیه ۷۴) 

 کسی که در راه خدا جهاد کند، و در راه خدا شهید گردد، یا پیروز شود، پاداش بزرگی به او عطا خواهیم کرد.

ان الله اشتری من المومنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه یقاتلون فی سبیل الله فیقتلون و یقتلون وعداً علیه حقا فی التوریه و الانجیل و القرآن و من او فی بعهده من الله فاستبشرواببیعکم الذی با یعتم به و ذلک هم الفوز العظیم. (سوره توبه آیه ۱۱۱)

خدا از مومنان جان ها و مال هایشان را خرید، تا بهشت از آنان باشد در راه خدا جنگ می کنند چه بکشند چه کشته شوند وعده ای که خدا در تورات و انجیل و قرآن داده است به حق به عهده اوست و چه کسی بهتر از خدا به عهد خود وفا خواهد کرد بدین خرید و فروخت که کرده اید شاد باشید که کام یابی بزرگ است.

من المومنین رجال صدقوا ما عاهدوالله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و ما بدلوا تبدیلا (سوره احزاب آیه ۲۳)

از مومنان مردانی هستند که به پیمانی که با خدا بسته بودند وفا کردند بعضی بر سرپیمان خویش جان باختند و بعضی چشم به راهند و هیچ پیمان خود دگرگون نکرده اند.

تو منون باالله و رسوله و تجاهدون فی سبیل الله بالموالکم و انفسکم ذ لکم خیر لکم ان کنتم تعلمون (سوره صف آیه ۱۱)

به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و در راه خدا با جان و مال خویش جهاد کنید و این برای شما بهتر است اگر دانا باشید.

(سوره آل عمران آیه ۱۷۱)  یستبشرون بنعمه من الله و فضل و ان الله لا یضییع اجرالمومنین

آنان (شهدا) را مژده نعمت و فضل خدا می دهند و خدا پاداش مومنان را تباه نمی کند.

فرحین بما اتاهم الله من فضله و یستبشرون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الا خوف علیهم و لا هم یحزنون (سوره آل عمران آیه ۱۷۰)

از فضیلتی که خدا نصیبشان کرده است شادمانند و به آن ها که در پی شان هستند وهنوز به آن ها نپیوسته اند بشارت می دهند که بیمی بر آن ها نیست و اندوهگین نشوند.

(سوره حج آیه ۵۸) والذین هاجروا فی سبیل الله ثم قتلوا اوماتوا لیرزقنهم رزقاً حسناً و ان الله لهو خیرالرازقین

و کسانی که در راه خدا جهاد کردند یا مهاجرت کردند سپس کشته شدند یا خود مردند خدا به رزقی نیکو روزی می دهد زیرا خدا بهترین روزی دهندگان است.

ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عندربهم یرزقون(سوره آل عمران آیه ۱۶۹)

کسانی را که در راه خدا کشته شده اند مرده مپندار، بلکه زنده اند و نزد پروردگارشان به ایشان روزی می دهند.

در فرهنگ اسلامی،شهادت  یک حادثه خونین و ناگوار نیست، بلکه بر اساس آموزه های قرآنی یک مسئله فکری،علمی و فلسفی می باشد.

الگوسازی از شخصیت شهید،تمجید خداوند از مقام شهید،توجه به مفهوم شهادت به معنای کشته شدن در راه خدا و به خاطر رضای حق و اینکه شهید معیار تشخیص حق و باطل شود و شهادت به مثابه یک معامله پرسود برای انسان ،همگی از مبانی تربیتی موضوع شهادت در قرآن می باشند.