مومن آل فرعون که بود؟

مومن آل فرعون یکی از شخصیت های قرآن است. او پسر عموی فرعون و همچنین خزانه دار او بود و ایمانش به خدای یکتا را پنهان کرده بود.

او برای اینکه جان حضرت موسی حفظ شود ایمان خود را آشکار نمود. و توسط فرعون به جرم ایمان به خدا کشته شد. در قرآن کریم در سوره غافر آیات ۲۸ تا ۴۵ داستان مومن آل فرعون را نقل می‌کند.

در روایات شیعی از او به عنوان یکی از صدیقان در کنار امام علی(ع) و همچنین از رجعت او در هنگام ظهور یاد شده است.

زندگی نامه مومن آل فرعون

نا او حزبیل یا جزقیل (خربیل) بوده است. حزقیل که هم خزانه دار و هم پسر عموی فرعون بود در مدت طولانی عمر خود، ایمانش را از فرعون پنهان کرد.

هنگامی که فرعون به او شک کرده بود تقیه کرد و با توریه ایمان خود را پنهان نمود و به آن وسیله جانش را حفظ کرد. در زمانی که حضرت موسی دعوت به یکتاپرستی کرد و ساحران به او ایمان آوردند، مومن آل فرعون هم ایمان خود را آشکار می‌کند و مانند ساحران به دست فرعون کشته می‌شود.

دست ها و انگشتان او بر روی صلیب خشک شده بود و با همان حال به قوم خود گفت از من پیروی کنید تا شما را به رشد و کمال برسانم.

همسر حزقیل هم زنی مومن و معروف به “صیانه الماشطه” بود، آرایشگر دختر فرعون بود و فرعون او و فرزندانش را به جرم اطاعت و ایمان به خدا در آتش سوزاند.

مومن آل فرعون در قرآن

آیه های ۲۸ تا ۴۵ سوره غافر به توصیف مومن آل فرعون پرداخته است. اولین وصفی که قرآن برای مومن آل فرعون به کار برده است، کتمان ایمان است.

بعد از آنکه فرعون قصد کشتن حضرت موسی را داشت، مومن آل فرعون تلاش کرد که او را نجات دهد. و سخن خود با فرعونیان را اینگونه مطرح نمود:

• لزومی به کشتن موسی نیست، او اگر دروغ می‌گوید به زودی رسوا می‌شود و اگر راست بگوید نباید کشته شود.
• سرنوشت اقوام پیشین را یادآوری کرد و اینکه چگونه گرفتار عذاب الهی شدند
• حضرت یوسف و نبوت او را یادآور شد و گفت برای اینکه از مسئولیت فرار کنید می‌گفتید که بعد از او دیگر پیامبری نیست و اینگونه در گمراهی غرق گشتید. همین سخنان او باعث شد کشته شدن موسی به تأخیر بیفتند.
• گذرا بودن دنیا را یادآوری کرد و بهشتی که پاداش مومنینی است که عمل صالح انجام می‌دهند.
• مومن آل فرعون در نهایت می‌گوید شما مرا به کفر دعوت می‌کنید و من شما را به ایمان به خدا، کارم را به خدا می‌سپارم و خداست که به حال بندگانش بینا است. اینگونه ایمان خود را آشکار کرد و فرعون او را به صلیب کشید.

مومن آل فرعون در روایات

در منابع اهل سنت و تشیع از پیامبر اکرم نقل شده است که فرمودند، صدیقون سه نفر هستند: حبیب نجار (مومن آل یاسین)، حزقیل (مومن آل فرعون)، و علی بن ابیطالب حضرت علی(ع) که از آن دو با فضیلت تر است.

در یک روایت از امام صادق (ع) آمده است که مومن آل فرعون جزء هفده نفری است که در زمان ظهور امام آخرین مهدی موعود (عج) رجعت می‌کند.

زهیر بن قین که در کربلا برای قومش سخن می‌گفت و نصیحت می‌کرد، امام حسین او را به مومن آل فرعون تشبیه کرد که مانند او برای قوم خود خواهان خیر بود و برای رساندن حق و حقیقت تمام تلاش خود را انجام داد.

شرح روش های تبلیغی مومن آل فرعون

حزقیل به روش های مختلف سعی می‌کرد که قوم خویش را به اطاعت حضرت موسی و خدای او دعوت کند. شیوه های او برای تبلیغ به شرح زیر است:

فعالیت پنهانی برای دعوت

شدت فشار مخالفین به حدی بود که اگر دعوت خود را آشکار می‌کرد به معنای این بود که خود را در معرض خطر قطعی قرار داده است.

پس مومن آل فرعون که جایگاه حکومتی داشت و می‌توانست حمایتی موثر برای دعوت فراهم کند، کتمان و پنهان کردن ایمان در آن شرایط کاری بجا بود. تا زمانی که به اقتضای شرایط، دعوت خود را آشکار کند.

منطق و استدلال

حزقیل به خوبی می‌دانست که با ذره ای دفاع از موسی و رسالتش امنیتی برای او نخواهد ماند. اما با این حال به دفاع همه جانبه از او پرداخت و نخستین مرحله آن متزلزل کردن منطق فرعونیان بود.

به قوم خود می‌گفت “اگر موسی دروغگو باشد این دروغ به زیان او خواهد بود و اگر هم راست می‌گوید آنچه به شما وعده می‌دهد به شما خواهد رسید زیرا خداوند کسی که دروغگو باشد را هدایت نمی‌کند”.

در این مرحله از تبلیغ خود، دعوت فرعونیان را پوچ خواند و غیر قابل اعتنا دانست. “آنچه مرا به سوی آن دعوت می‌کنید نه در دنیا و نه آخرت در خور خواندن نیست و در حقیقت بازگشت همه ما به سوی خداوند است”.

انذار با یادآوری

مومن آل فرعون نیز مانند سیره برخی انبیا گاهی با یادآوری و انذار توأمان به اقناع مخاطب خود اقدام می‌کرد. این دو شیوه به خوبی یکدیگر را کامل می‌کنند.

ای قوم من، از سرنوشتی که بر سر اقوام دیگر پیامبران آمده است بر شما می‌ترسم. انذار و همچنین یادآوری سرنوشت اقوام گذشته می‌تواند یک روند تبلیغی موثر را به بار آورد. که هر مخاطب حق‌پذیری را وادار به تأثر می‌کند.

خیرخواهی و دلسوزی

دلسوزی از شیوه های مشترک انبیاء و اولیا در تبلیغ دین است که سرنوشت خود و مخاطبان شان را یکی می‌دانند و برای آنها ناصحانی دلسوز هستند.

مومن آل فرعون هم این گونه به مردم هشدار می‌داد: “پس چه کسی ما را از بلای خدا حمایت خواهد کرد. من بر شما از عذاب خدا می‌ترسم. ای قوم من این زندگی دنیا متاعی ناچیز است و آخرت است که سرای پایدار می‌باشد”.

تبلیغ در مراحل متعدد

از ظاهر آیات قرآنی بر می‌آید که تبلیغ مومن آل فرعون دارای مراحل متعددی بوده است و با گذر از یک مرحله به دنبال یافتن یک فرصت دیگر بود تا پیام های خود را به گونه ای دیگر عرضه کند.

با تردید فرعونیان در مورد قتل حضرت موسی، مرحله اول دعوت حزقیل به توفیق نایل گشت و در مرحله دوم تشویق و ترغیب مردم بسیار بیشتر از مرحله اول است ولی انذار در مرحله اول بیشتر دیده می‌شود.