نفخ صور اسرافیل چگونه و به چه معنا است؟

اسرافیل یکی از فرشتگان والا مقام الهی است که همگی او را با صور معروفش می شناسیم. صوری که اسرافیل با دمیدن در آن به دنیا و حیات دنیوی پایان می بخشد. طبق آنچه که در روایات آمده است زمان فرا رسیدن قیامت و پایان دنیا که نزدیک می شود اسرافیل به دستور خدای متعال یک بار در «صور» یا همان شیپورش می دمد و بواسطه صدای بلندی که از شیپور خارج میشود تمام موجودات بجز عده اندکی به اذن خدای تعالی می میرند و پس از آن یکبار دیگر صور اسرافیل نواخته می شود ولی این بار جهت زنده شدن و برپا شدن قیامت.

نفخ صور اسرافیل به چه معناست؟

نفخ صور یک کلمه مرکب است که از ترکیب دو کلمه «نفخ» و «صور» تشکیل شده است، کلمه نفخ را به معنای دمیدن و کلمه صور را نیز به معنای شاخ حیوانی که در آن دمیده می شود گفته اند.

بیشتر مفسرین در خصوص معنی و مفهوم کلمه صور بر این عقیده اند که صور در آیات مربوط به نفخ صور به معنای شیپور است چرا که این معنا با سیاق آیات و نیز مأموریت اسرافیل سازگاری بیشتری دارد. از سوی دیگر برخی از مفسران معتقدند که «صور» حمع صورت و به معنی این است که خداوند متعال مردگان را صورت بندی نموده و پس از آن در این صورت ها می دمد و آنان را زنده می گرداند

برخی دیگر از مفسرین معنایی کنایی برای نفخ صور در نظر گرفته اند و معتقدند که «صور»­ و دوبار نواختن آن، کنایه از اعلام دستور توقف و پایان زندگی دنیا و حرکت برای زندگی اخروی است. حضرت اسرافیل به اذن خدا خطاب به مخلوقات می‏گوید: «بمیرید» و بار دیگر می‏گوید: «زنده شوید» این عده از مفسران برای این معنایی کنایی استدلال می کنند به اینکه معمولاً در جنگ‏های بزرگ، برای اعلان دستورات مهم از شیپور یا طبل استفاده می‏شد؛ نواختن یا دمیدن شیپور اول به معنای سکوت و توقف کارهای عادی و شیپور دوم به منزله حرکت و انجام دستور جدید بود. از این رو این معنا را نیز برای نفخ صور در نظر گرفته اند.

آیات مربوط به نفخ

همانطور که می دانید نفخ صور یکی از نشانه های آغاز قیامت بوده و از این رو در قرآن کریم آیات زیادی به این موضوع اشاره نموده است اما آیه ۳۸ سوره زمر به طور مشخص و صریح در خصوص نفخ صور اسرافیل سخن گفته است تصریح می کند که نفخ صور دوبار اتفاق می افتد که یکبار نشانه پایان این جهان و بار دوم جهت آغاز قیامت می باشد. «و نُفِخَ فی الصور فصعق من فی السموات و مَن فی الارض الاَّ من شاءاللَّه ثم نفخ فیه اخری فإذا هُم قیام ینظرون»

آنچه که از بررسی آیات نورانی قرآن کریم به دست می آید این است که با دمیدن اول اسرافیل در صور ترس و وحشتی فراگیر تمام جهان و اهل جهان را در بر میگیرد و تمام موجودات جان به جان آفرین تسلیم خواهند کرد و سپس دیگر بار که اسرافیل در صور می دمد همگی به ناگهان برخاسته و در انتظار محاسبه اعمال خویش می مانند.

همانگونه که بیان کردیم آیات زیادی اشاره به نفخ صور اسرافیل دارند و در این آیات از نفخ صور با تعابیر زیادی یاد شده است از جمله: «صیحه»، به معنای صدای عظیم؛ «الصاخه»، به معنای صوت شدید؛ «الراجفه»، به معنای لرزاننده؛ «الرادفه»، به معنای لرزاننده؛ «ینادِ الْمُناد»، به معنای ندای کسی که ندا می‌دهد؛ «نقر فی الناقور»، به معنای دمیدن در ناقور (شیپوری که از جنس شاخ حیوان است)

آیاتی که درباره نفخ صور سخن گفته اند به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول آیاتی هستند که از یک نفخه صور سخن گفته اند، حال ممکن است در این آیات به نفخه اول اشاره شده باشد و یا به نفخه دوم ولی بهرحال در مورد یکی از نفخه های صور سخن گفته است. بطور مثال آیه ۱۳ سوره مبارکه حاقه که بر نفخ اول صور اسرافیل دلالت دارد و بیانگر مرگ همگانی است همراه با دمیده شدن در صور. زحیلی در ذیل این آیه شریفه می‌نویسد: «فإذا نفخ إسرافیل النفخه الأولى التی یکون عندها خراب العالم.» (زحیلی، ۱۴۱۸: ۲۹ / ۸۹)

همچنین در سوره هایی که در ادامه نام می بریم سخن از نفخ دوم صور اسرافیل است؛ انعام / ۷۳؛ کهف / ۹۹؛ طه / ۱۰۲؛ مؤمنون / ۱۰۱ و یس / ۵۱؛ اینها نفخ صور دوم را بیان می‌کنند؛ چرا که در آنها صحبت از برانگیختن مردگان، و بروز و نمود ملکیت مطلقه خداوند متعال و قطع ارتباط خویشاوندی و … است که همه در قیامت اتفاق می‌افتد. در این میان نیز یک آیه محل اختلاف است و برخی معتقدند که مربوط به نفخ اول و بعضی هم می گویند که بیانگر نفخ دوم می باشد آیه ۸۷ سوره نمل که خداوند در آن می فرماید: وَیَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِی الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ۚ وَکُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِینَ. طبق نظر برخی از مفسرین آنان به قرینه «فاء تفریع» در «ففزع» معتقدند مراد نفخه اولی است. (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴: ۱۵ / ۵۶۶) بعضی قائل‌اند مراد نفخه دومی است که با آن، روح به کالبدها دمیده می‌شود و عبارت «وَ کلٌّ أ‌َتَوْهُ داخِر‌ِینَ» و استثنای «مَنْ شاءَ اللَّهُ» مؤید آن است. (آلـوسی، ۱۴۱۵: ۱۰ / ۲۴۱) برخی از علمای معاصر در تقسیـم‌بنـدی آیـات مربوط به نفـخ صـور، آیه (نمـل / ۸۷) را جـزو آن آیـاتی برشمـرده‌اند کـه نفخـه دوم را بیـان می‌کند. (جوادی آملی، ۱۳۸۰: ۲۸۹) برخی معتقدند مراد از نفخ در صور، مطلق نفخ است برای اینکه نفخه هر چه باشد از مختصات قیامت است و اینکه بعضی در فزع و بعضی در ایمنی هستند و نیز کوه‌ها به راه می‌افتند، همه از خواص نفخه اول است و اینکه مردم با خواری نزد خدا می‌شوند، از خواص نفخه دوم می‌باشد. (طباطبایی، ۱۴۱۷: ۱۵ / ۵۷۳)

دسته دوم نیز آیاتی هستند که بیانگر هر دو نفخ صور می باشند. تنها آیه‌ای که با صراحت از هر دو نفخه صحبت می کند، آیه ۶۸ سوره زمر است؛ زیرا در ابتدا با «وَ نُفِخَ فى الصُّورِ» نفخه اول و در ادامه با «ثُمَّ نُفِخَ فیهِ أ‌ُخْرى» نفخه دوم را بیان فرموده است: وَ نُفِخَ فى الصُّور‌ِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّماواتِ وَ مَنْ فى الْأ‌َرْض‌ِ إ‌ِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فیهِ أ‌ُخْرى فَإ‌ِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ. و در صور دمیده شود، پس هر که در آسمان‌ها و هر که در زمین است بیهوش شود ـ بمیرد ـ مگر آنان که خدای خواهد، سپس بار دیگر در آن دمیده شود، پس ناگهان ایستادگانی باشند که می‌نگرند.