تاریخچه الکل/ چه کسی «کاشف الکل» محسوب می شود؟

لازم نیست که حتما شیمیدان باشید تا با الکل سر و کار داشته باشید. الکل همه جا در اطراف ماست. اگر می خواهید با تاریخچه الکل و کاربردهای این ماده بیشتر آشنا شوید پس با اطلس پلاس همراه باشید.

الکل چیست؟

پیش از بررسی تاریخچه الکل بهتر است با خود الکل آشنا شویم. در علم شیمی به هر ماده ای که در فرمول شیمیایی آن عامل هیدروکسل (OH-) وجود داشته باشد الکل به حساب می آید. الکل یکی از مشتقات هیدروکربن ها محسوب می شود که در آن هر مولکول، ترکیبی از چند اتم هیدروژن و کربن است. فرمول کلی یک الکل سادهٔ غیر حلقه ‌ای در علم شیمی ‎CnH2n+1OH‏می باشد.

الکل ‌ها در علم شیمی از گروه های بسیار مهم ترکیبات شیمیایی می باشند که در واکنش‌ های زیادی اشتراک دارند و اغلب ترکیب ‌های شیمیایی از آن‌ ها به دست می‌ آیند.

کاربرد الکل‌ در علم شیمی به اندازه ای است که «رابرت موریسون» و «رابرت بوید» در کتاب معروف خود «شیمی آلی» می گویند که اگر به یک شیمیدان بگویند قرار است با ۱۰ ترکیب شیمیایی مورد نظرش در یک جزیره تنها باشد، یکی از این ترکیبات شیمیایی الکل خواهد بود.

معمولاً هنگامی که از الکل به تنهایی نام برده می شود منظور «اتانول» است. اتانول یکی از انواع الکل است. این مایع بدون ‌رنگ، فرار و با بویی بسیار تند است که از تخمیر شکرها به دست می ‌آید.

نوشیدن الکل و نوشیدنی های حاوی آن در دین اسلام به شدت منع شده است. دلیل این امر نیز تاثیر بسیار مخرب این ماده بر بدن و ذهن انسان است. براساس روایات اسلامی شخصی که شراب بنوشد، تا ۴۰ روز، نماز او پذیرفته نخواهد شد.

تاریخچه الکل

در رابطه با تاریخچه الکل هنوز اطلاعات چندان کاملی در دسترس نیست. اما شواهد باستان شناسی نشان می دهد که انسان از حدود ۱۰ هزار سال پیش با الکل آشنا شده بوده است، اما نمی دانسته این ماده چیست و به چه صورتی تولید می شود. یک محقق آلمانی به نام «فرانک تادئوس» معتقد است که به احتمال زیاد انسان برای اولین بار از طریق انجیر گندیده با الکل برخورد داشته است.

شاید یک انسان که در دوره پیش از تاریخ زندگی می کرده است روزی با مشاهده انجیر گندیده ‌ای که بر روی زمین افتاده بوده، آن برداشته و خورده است. او مزه تلخ و شیرین این انجیر گندیده را در دهانش احساس کرده و سپس الکل موجود در انجیر گندیده وارد خونش شده به خوردن آن وابسته شده است.

شماری از مورخانی که بر روی تاریخچه الکل تحقیق کرده اند معتقدند که انسان بر حسب تجربه، گیاهانی را که دارای قند بوده و تخمیر آن ها می ‌توانسته به تولید الکل بیانجامد را پرورش می داده است. در پی آشنایی انسان با الکل و احساسی که از خوردن آن در بدن پدید می آمده، مصرف آن از ۹ هزار سال پیش در میان تجمع های انسانی به سرعت گسترش می یابد. گسترش مصرف نوشیدنی های حاوی الکل از همان زمان موجب بوجود آمدن مشکلات جسمی و معضلات اجتماعی برای بشر شده است.

به عنوان مثال در یکی از قدیمی ‌ترین الواح بابلی که در آن به مسائل حقوقی و قضایی پرداخته شده است، قوانین و مقرراتی در باره شرابخانه‌ ها مشاهده می شود. این الواح گِلی همچنین نشان دهنده وجود ناهنجارها و مشکلات ناشی از مصرف الکل در نخستین تمدن ‌های بشری می باشد.

در متون باستانی که از تمدن‌ های روم و یونان نیز بدست آمده، اخطاریه ‌ها و احکامی درباره الکل و مصرف آن و گزارش هایی از وجود نگرانی‌ عمیق در میان مردم و مقامات نسبت به مصرف الکل، وجود دارد.

همچنین شواهد تاریخی نشان دهنده آن است که چینی‌ها از ۴ هزار سال پیش به انحای مختلف از الکل در زمینه پزشکی استفاده می ‌کرده اند. در متون برجای مانده از چین باستان به استفاده از الکل در درمان بیماری ها اشاره شده است.

تاریخچه کشف الکل

الکل برای اولین بار توسط «ابوبکر محمد بن زکریای رازی» (۸۵۴ – ۹۳۲ میلادی) پزشک، فیلسوف و شیمیدان ایرانی کشف شد. وی از تقطیر شراب در قرع و انبیق به ماده ای دست یافت که آن را «الکحل» نامید.

ریشه این واژه از رنگ سیاهی است که زنان در شرق برای خودآرایی به چشمان خود می‌ زدند. «ال-کحل» (al-kuhl) یا همان «سورمه» تدریجا در زبان‌های غربی به ‌صورت الکل (alcohol) درآمد. پاراسلوس‌ (Paracelsus) (۱۴۹۳ – ۱۵۴۱ میلادی) شیمیدان سوئیسی نخستین کسی بود که در اروپا واژه الکل (Alcohol) را برای الکل شراب به کار برد. محمد بن زکریای رازی اولین شخصی بود که از الکل و فتیله دوطرفه در درمان مجروحان استفاده کرد. کشف الکل توسط رازی خدمت بسیار ارزنده ای به علم پزشکی محسوب می شود.

با این حال آثار و شواهدی نیز در بررسی هایی که روی تاریخچه الکل صورت گرفته وجود دارد که نشان دهنده آشنایی دانشمندان دیگری با الکل است. به عنوان مثال چند سال پیش از کشف رازی «ابویوسف کندی» (۸۰۱ – ۸۷۳ میلادی) از دانشمندان مسلمان، شیوه تقطیر شراب را در رساله ای با عنوان «رساله شیمیِ عطر و تقطیر» توصیف کرده بود که نشان می دهد او با تقطیر شراب به الکل دست یافته است.

همچنین نوشته‌های بسیاری در خصوص الکل از «جابر بن حیان» (۷۱۵ – ۸۲۱ میلادی) بر جای مانده است. در نوشته‌های جابر به دستگاه تقطیر گلاب اشاره شده که برای تقطیر انگور نیز استفاده می ‌شده است.

اما درحالی که عمل تقطیر شراب در ایران در قرن نهم میلادی، در چین قرن ۱۱ میلادی و در سالرنو (ایتالیا) قرن ۱۲ میلادی صورت گرفته، شواهد نشان می دهد که در شهر اسکندریه مصر در قرن اول میلادی شراب تقطیر می شده است.

کاربردهای الکل

حال که با تاریخچه الکل آشنا شدید بهتر است با کاربردهای آن نیز آشنا شوید. کاربرد و اهمین الکل به اندازه ای است که در علم شیمی نمی ‌توان در هیچ بخشی از شیمی آلی جلو رفت، بدون آن که با این ماده مهم روبرو نشد.

از الکل برای تولید مواد مختلفی همچون «سوخت خودرو»، «حلال ها» و «تجهیزات آرایشی و بهداشتی» استفاده می شود. از الکل همچنین در صنایع پزشکی و داروسازی نیز استفاده می گردد. رنگ سازی نیز یکی دیگر از صنایعی است که بسیار به الکل وابسته می باشد. یکی دیگر از مهمترین کاربردهای الکل استفاده از آن برای ضدعفونی کردن و گند زدایی و تولید محصولاتی در همین زمینه است.