در صورت موفقیت مذاکرات صلح با جنگجویان طالب چه باید کرد؟

برای ختم جنگ بیست ساله، حکومت افغانستان و طالبان در اولین مذاکرات مستقیم صلح در ۱۲ سپتامبر در دوحه قطر دیدار کردند. این گفت و گوها با وساطت امریکا و در چارچوب تلاش های واشنگتن برای خروج نیروهایش از طولانی ترین جنگ این کشور در افغانستان صورت گرفته است. جنگ افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی زمانی آغاز شد که امریکا در پاسخ به حملات تروریستی یازده سپتامبر به افغانستان حمله کرد. با این حمله رژیم طالبان که به اسامه بن لادن، رهبر القاعده و مضنون اصلی حملات یازده سپتامبر، پناه داده بود، سقوط کرد. هدف از مذاکرات کنونی صلح در دوحه نه تنها پایان دادن به جنگ جاری که استقرار صلح در افغانستان است، کشوری که نزدیک به چهار دهه است از خونریزی رنج می برد. افغانستان قبل از ورود امریکا در سال ۲۰۰۱، سال ها جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی سابق، جنگ داخلی و رژیم ظالمانه طالبان را تحمل کرده بود.پ

توافق نامه صلح امریکا با طالبان

مذاکرات صلح دوحه در ادامه توافق صلح مشروط امریکا با طالبان که در فبروری گذشته امضا شد، برگزار می شود. براساس توافق نامه صلح امریکا با طالبان، واشنگتن می بایست در عرض چهارده ماه نیروهایش را از افغانستان خارج کند و طالبان نیز متعهد شده که با قطع ارتباط با گروه های تروریستی از جمله القاعده به آنها اجازه ندهد از مناطق تحت کنترل طالبان علیه امریکا و متحدانش عملیات هایی را برنامه ریزی و اجرا کنند. آزادی هزاران زندانی طالبان از سوی حکومت افغانستان و به دنبال آن اعلام یک آتش بس دائمی از سوی طالبان و حکومت افغانستان از دیگر شرایط این توافق نامه صلح بود.

مذاکرات صلح افغانستان چقدر برای امریکا مهم است؟

دولت ترامپ با تلاش برای آغاز مذاکرات صلح افغانستان قصد دارد نیروهای باقی مانده امریکا را از افغانستان خارج کند، جنگی که سه دولت پی درپی در امریکا را گرفتار خود ساخته است. ترامپ همچنین تلاش می کرد قبل از انتخابات ریاست جمهوری امریکا در ماه نوامبر با طرح خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و عراق برای خود امتیازگیری کند. بزرگترین چالش برای امریکا جلوگیری از تبدیل شدن دوباره افغانستان و عراق به مکانی برای تروریست ها می باشد.

اختلافات اساسی هیات های مذاکره کننده حکومت و طالبان در مذاکرات دوحه چه بود؟

هدف اصلی طالبان در مذاکرات صلح فراهم سازی زمینه برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان است در حالیکه حکومت افغانستان نگران است خروج غیرمسئولانه نیروهای امریکایی از افغانستان طالبان را جسور ساخته آنها را به فکر تصاحب قدرت با زور می اندازد. طالبان در مناطق دوردست افغانستان همچنان حضور قدرتمندانه دارند و خروج نیروهای امریکایی سبب تضعیف نیروهای امنیتی و دفاعی خسته افغانستان می شود. اولویت دولت افغانستان رسیدن به آتش بس با طالبان می باشد.

در صورت موفقیت مذاکرات صلح دوحه، طالبان به تقسیم قدرت و نفوذ سیاسی فکر می کنند. حکومت افغانستان علی رغم تکرار اینکه می خواهد افغانستان توسط شریعت اسلامی اداره شود در ارائه جزئیات شفاف نبوده است. قانون اساسی کنونی افغانستان با اینکه می گوید هیچ قانونی نمی تواند از اسلام عبور کند اما همین قانون افغانستان را یک نظام جمهوری نیز تعریف می کند.

بسیاری از شهروندان افغانستان نگران این هستند که توافق با طالبان دستاورهای بیست سال گذشته که به سختی به دست آمده را با خطر مواجه کند: دستاوردهایی چون حقوق زنان و حفاظت از اقلیت ها. طالبان در زمان خود تحصیل برای زنان را ممنوع کرده بود و زنان اجازه نداشتند بدون سرپرست از خانه خارج شوند.

از سال ۲۰۰۱ به بعد، زنان افغانستان اما حضور عمومی خود به ویژه در عرصه های سیاسی و آموزشی را گسترش داده اند. در ترکیب هایت مذاکره کننده حکومت چهار زن حضور دارد.
بلافاصله پس از شروع مذاکرات صلح در دوحه، دو طرف روی کار شیوه گفت و گوها به مشکل خوردند: طالبان اصرار داشتند که مذهب حنفی مبنای قانونی مذاکرات قرار گیرد و مذاکرات بر اساس توافق نامه صلح این گروه با امریکا به پیش برود. حکومت افغانستان اما تاکید می کرد که نبود مفادی چون عدم تبعیض در مذاکرات سبب بروز تبعیض علیه جمعیت قابل ملاحظه شیعه و دیگر اقلیت های مذهبی که در قانون اساسی کنونی افغانستان حفاظت شده اند، خواهد شد.

طالبان همچنین در چارچوب توافق نامه صلح خود با امریکا در ماه فبروری می خواستند اصول مذاکره با دولت افغانستان را تشکیل دهد. حکومت افغانستان که در توافق نامه صلح امریکا با طالبان غایب بود اما به عنوان پیش شرط مذاکرات مستقیم با طالبان خواستار اعلام یک آتش بس سراسری از سوی این گروه شد، پیش شرطی که در توافق صلح طالبان با امریکا ذکر نشده بود.

هیات های مذاکره کننده حکومت و طالبان اما در اوایل دسامبر جاری روی دو موضوع به توافق رسیدند. دو طرف توافق کردند در صورت بروز اختلاف روی تفسیر قانون اسلامی، یک کمیته مشترک از تیم های مذاکره کننده تشکیل شود تا روی پیش برد کار تصمیم بگیرد. دو طرف همین طور پذیرفتند که توافق نامه صلح امریکا با طالبان محور مذاکرات قرار گیرد اما سه اصل دیگرِ «خواست دیرینه افغانستانی ها برای یک صلح پایدار، تعهد مذاکره کنندگان هر دو طرف به رسیدن به یک صلح پایدار و تعهد به قطع نامه های سازمان ملل برای دست یافتن به صلح» به اصول گفت و گوها اضافه گردد.

این توافقات به هر دو طرف مذاکره این امکان را می دهد تا پس از آغاز دوباره مذاکرات در اویل جنوری سال آینده میلادی روی یک نقشه راه سیاسی گفت و گو کنند. زلمی خلیلزاد نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان این توافقات را یک دستاورد بزرگ توصیف کرد.

چه کسانی در مذاکرات حضور دارند؟

هیات مذاکره کننده بیست و یک نفره حکومت از سوی عبدالله عبدالله رهبری می شود، یک رهبر سیاسی کهنه کار که در دهه ۱۹۹۰ میلادی مشاور احمد شاه مسعود به عنوان فرمانده ائتلاف ضد طالبان بود. داکتر عبدالله پس از جنجال های انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۲۰۱۹ قدرت را با اشرف غنی تقسیم کرد. ریاست تیم مذاکره کننده حکومت را معصوم استانکزی رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، به عهده دارد. استانکزی در حادثه بمبگذاری سال ۲۰۱۱ به شدت زخمی شد و یک بار دیگر در سال ۲۰۱۴ هدف قرار گرفت. در تیم مذاکره کننده حکومت چهار زن به شمول فوزیه کوفی حضور دارد: فوزیه کوفی که از یک حمله تروریستی در کابل نجات یافته بود با دستان باندپیچی شده در مذاکرات حاضر شد.
ریاست هیات مذاکره کننده طالبان را ملاعبدالغنی برادر، فرد شماره دوم طالبان و کسی که در سال ۲۰۱۰ به مدت هشت سال در پاکستان زندانی شده بود، بر عهده دارد.

عبدالحکیم حقانی از مولوی های سرسخت و علمای اسلامی طالبان نیز از اعضای ارشد تیم مذاکره کننده طالبان در دوحه به شمار می رود. ملا هبت الله، رهبر طالبان، با گنجاندن مولوی حقانی در ترکیب هیات مذاکره کننده جدیت رهبری طالبان روی توجیه دینی این گروه در هرگونه توافق با حکومت افغانستان را نشان می دهد.

طالبان چه کسانی هستند؟

طالبان افغانستانی یک گروه اسلامی سنی مذهب هستند که در سال ۱۹۹۴ توسط ملا محمد عمر و گروهی از طلبه های دینی با تجربه جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی سابق در دهه ۱۹۸۰ تاسیس شد، در این سال ها مجاهدین با حمایت امریکا علیه ارتش سرخ شوروی می جنگیدند.
این گروه در سال ۱۹۹۶ با هدف ختم جنگ داخلی، خلاص کردن افغانستان از دست جنگ سالاران و تطبیق شریعت اسلامی قدرت را در دست گرفت. طالبان تا قبل از نابودی در سال ۲۰۰۱، تفسیر سخت گیرانه ای از اسلام و شریعت اسلامی را در افغانستان تطبیق کردند و کشور به انزوای بین المللی و بحران اقتصادی سوق دادند.

این گروه در جنگ خود با دولت افغانستان که مورد حمایت غرب است از حمایت پاکستان برخوردار است و بسیاری از رهبران و جنگجویان طالبان در پاکستان زندگی می کنند. این نکته خصومت عمیق کابل با اسلام آباد را توضیح می دهد. بعد از مرگ ملاعمر و جانشین وی یعنی ملا اختر منصور، این گروه از سال ۲۰۱۶ تاکنون توسط یک مولوی پنجاه و شش ساله به نام ملا هبت الله رهبری می شود.

آیا تلاش های قبلی دیگری برای توافق با طالبان صورت گرفته بود؟ نتیجه چه شد؟

اگرچه مذاکرات ۱۲ سپتامبر اولین نشست رسمی دولت افغانستان با طالبان به حساب می آید اما تلاش هایی در گذشته نیز برای استقرار صلح انجام شده است. حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، برای گفت و گو ابراز تمایل نمود اما طالبان اولین درخواست رسمی کرزی در سال ۲۰۰۷ را به بهانه حضور نیروهای خارجی در افغانستان رد کردند.

در دوران ریاست جمهوری اوباما نیز چندین بار برای شروع مذاکرات تلاش صورت گرفت که مهمترین آن تلاش های صلح در سال ۲۰۱۳ بود که به دلیل افتتاح دفتر سیاسی طالبان در دوحه ناکام ماند. حامد کرزی در آن زمان گفت دفتر سیاسی برای طالبان به این معناست که این گروه خود را دولت در تبعید بخوانند.

در سال ۲۰۱۵، دولت اوباما برای رهایی باو برگدال در ازای آزادی پنج زندانی ارشد طالبان با این گروه مذاکره کرد و در سال ۲۰۱۶ طالبان در یک پروسه آشتی رسمی به نام «گفت و گوی دوحه» شرکت کردند.

طالبان تا ماه فبروی و هم زمان با امضای توافق نامه صلح با امریکا و تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، عملا به صورت رسمی مذاکرات با حکومت افغانستان را آغاز نکردند.

پیامدهای سقوط مذاکرات صلح چیست؟

خشونت ابزار فشار اصلی طالبان است و در صورت ناکامی مذاکرات صلح می بایست منتظر خونریزی بیشتر باشیم. براساس اعلام برنامه داده های بحران دانشگاه اوپسالا در سویدن از سال ۲۰۰۱ تاکنون نزدیک به ۲۰۰ هزار شهروند افغان در جنگ کشته شده که بیشترین آن در ده سال اخیر اتفاق افتاده است. در سال ۲۰۱۹، تلفات ملکی در شش سال پیاپی از مرز ده هزار گذشت. شکست در مذاکرات صلح تلاش های امریکا برای

خروج نیروهایش از افغانستان را نیز دشوار می سازد. اگرچه دولت ترامپ اعلام کرده خروج سربازان امریکایی از افغانستان مادامیکه امنیت امریکا را به خطر نیندازد را ادامه می دهد اما هرگونه خروج غیرمسئولانه امریکا که منجر به خونریزی بیشتر شود با انتقادات تند بین المللی مواجه خواهد شد.

افغانستان بعد از معاهده صلح چگونه خواهد بود؟

اولین گام برای طرف های جنگ در افغانستان تعیین اجندا برای مذاکرات می باشد. دولت افغانستان و طالبان هنوز در مورد نتایج مطلوب دیدگاه روشنی ندارند. اولین سناریوی محتمل تقسیم قدرت می باشد، طالبان یا در انتخابات شرکت می کنند یا پست های سیاسی را در اختیار می گیرند.

منبع