دعای روز سی ام ماه رمضان

اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ بِالشُّکْرِ وَ الْقَبُولِ عَلَى مَا تَرْضَاهُ وَ یَرْضَاهُ الرَّسُولُ مُحْکَمَهً فُرُوعُهُ بِالْأُصُولِ بِحَقِّ سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.

ترجمه: خدایا! روزه‌ام را در این ماه، بر پایه آنچه تو و پیامبر آن را می‌پسندد مورد سپاس و پذیرش قرار ده، درحالی‌که فروعش بر اصولش استوار باشد، به‌حق سرورمان محمد و اهل‌بیت پاکش و سپاس خداى را پروردگار جهانیان.

پاداش خواندن دعا

هر کس این دعا را بخواند، خداوند وی را همچون انبیا و اوصیا گرامی می‌دارد.
واژگان:
شُّکْرِ: شناخت احسان و نشر آن. : ثنا گوئى در مقابل نعمت.
مُحْکَم: چیزی که در آن اختلاف و اضطراب نباشد. اتقان و استوار.
فُرُوع: جمع «فرع»: شاخه.
اصُول: پایین هر چیزی، (ریشه)

نکته‌ها

انتظار پاداش مناسب از خداوند، برای روزه‌داری در ماه رمضان.
در نخستین فراز دعای آخرین روز ماه مبارک رمضان، دعاکننده از خداوند می‌طلبد: «اللهُمَّ اجْعَلْ صِیامى فیهِ بِالشُّکْرِ»؛ خدایا! در این ماه روزه‏ام را مورد سپاس قرار ده. سپاس خداوند از بندگان، دادن ثواب و پاداش مناسب برای عبادت است.

معقول بودن طلب پاداش، در برابر کارهای انجام داده.
اینکه فردی در برابر انجام کارهایی طلب پاداش نماید، امر معقول و منطقی است؛ در مقابل کسی که کاری انجام نداده است، اگر انتظار ثواب و پاداش داشته باشد، قطعاً انتظار بی‌جا و غیرمعقول خواهد بود.

قبولی طاعات و عبادات، نهایت آرزوی انسان مؤمن.
در بخش دوم فراز نخست دعا، شخص نیایشگر، نهایت آرزویش قبولی عبادات به‌ویژه روزه ماه مبارک رمضان است که به توفیق الهی آخرین روز آن را سپری می‌کند. «اللهُمَّ اجْعَلْ صِیامى فیهِ… وَالْقَبُولِ»؛ خدایا! در این ماه روزه‏ام را موردپذیرش قرار ده.

متفاوت بودن روزه صحیح با روزه مقبول.
اینکه شخص دعاکننده قبولی روزه ماه مبارک رمضان را از خداوند می‌طلبد، به این جهت است که بین روزه مقبول و روزه صحیح تفاوت زیاد وجود دارد. ممکن است شخصی تمام شرایط ظاهری امساک را از قبیل: «نخوردن و نیاشامیدن» مراعات نماید و روزه‌اش از این لحاظ صحیح است، اما با آلوده ساختن آن به گناه، روزه‌اش موردقبول واقع نشود. لذا مهم قبولی روزه رمضان است نه انجام صحیح آن.

رضایت خدا و رسول، شرط قبولی عبادات.
در فراز دوم دعا می‌خوانیم: «عَلَى مَا تَرْضَاهُ وَ یَرْضَاهُ الرَّسُولُ»؛ بر پایه آنچه تو و پیامبر آن را می‌پسندد مورد سپاس و پذیرش قرار ده. این جمله نشان‌دهنده آن است که هیچ عبادتی بدون رضایت خدا و رسولش، موردقبول واقع نخواهد شد.

همسان بودن رضایت پیامبر با رضایت پروردگار.
از اینکه جمله «عَلَى مَا تَرْضَاهُ وَ یَرْضَاهُ الرَّسُولُ» را با واو عاطفه بیان داشته است، نشان از همسان بودن رضایت پیامبر اکرم ۶ با رضایت خداوند دارد.

استواری فروع بر اصول، نهایت دین‌داری.
در سومین و آخرین فراز دعا «مُحْکَمَهً فُرُوعُهُ بِالْأُصُولِ»، شخص دعاکننده کمال دین‌داری را از خداوند می‌طلبد. بر اساس آموزه‌های دینی، کمال دین‌داری آن است که فروع ده‌گانه بر اصول پنج‌گانه استوار باشد. اگر در اصول، یعنی: – توحید، عدل الهی، نبوت، امامت و معاد- نقصی وجود داشته باشد، فروع دین هرچند درست و صحیح انجام شود، کارساز نخواهد بود.

خدا را به پیامبر و اهل‌بیتش سوگند دادن، باعث استجابت دعا.
در پایان نیایشگر و دعاکننده خداوند را به‌حق بهترین بنده و محبوب الهی سوگند می‌دهد تا تمامی دعاهایش را در ماه مبارک رمضان، مورد اجابت قرار دهد. «بِحَقِّ سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ» به‌حق سرورمان محمد و اهل‌بیت پاکش.

لزوم سپاسگزاری از خداوند، به خاطر موفقیت در انجام دعا و عبادات.
در آخر، به‌پاس توفیق در انجام روزه‌داری یک‌ماهه و انجام عبادات و نیایش‌ها، از خداوند منان سپاسگزاری نموده و سر بر آستان او می‌ساید و یک‌بار دیگر خداوند را که پروردگار عالمیان است مورد سپاس و ستایش قرار می‌دهد. «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»؛ و سپاس خداى را که پروردگار جهانیان است.

نتیجه‌گیری

در آخرین روز ماه مبارک رمضان طبق معمول، آخرین دعا و نیایش پایانی با سه فراز آغاز می‌شود و با سوگند و سپاس از خداوند به پایان می‌رسد. در نخستین فراز، دعاکننده انتظار تشکر و پاداش مناسب از خداوند دارد. در دومین بخش فراز اول، از خداوند درخواست دارد که روزه‌هایش را موردقبول قرار دهد. در دومین فراز دعا، روزه و عباداتی که مورد رضایت خدا و رسولش را می‌طلبد. در سومین فراز، از خداوند می‌طلبد که دین‌دار واقعی باشد، به این معنی که فروع دینش بر اصول دینش استوار باشد؛ و پایان برای اینکه دعاهایش مورد استجابت قرار گیرد، خداوند را به مقربان درگاهش – پیامبر و اهلش- سوگند می‌دهد؛ و با حمد سپاس الهی، دعا را به تمام می‌کند.

منابع:

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، (۱۳۷۳ ش) دارالقرآن الکریم، چاپ دوم، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، (۱۳۶۷ ش‏)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، چ ۴، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
ابن‌بابویه، محمد بن على‏، (۱۳۷۸ ق‏)، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، چ اول، تهران: نشر جهان‏.
ــــــــــــــ، (۱۳۷۶ ش‏)،‏ الأمالی، چ ششم، تهران: کتابچى‏.
ــــــ، (۱۴۱۳ ق‏) من لا یحضره الفقیه‏، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‏
ـــــــ، (۱۴۰۳ ق.) معانی الأخبار، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى‏(۱۳۸۵ ق‏) دعائم الإسلام‏، چ دوم، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، (۱۴۰۴ / ۱۳۶۳ ق‏) تحف العقول‏، چ دوم، قم: جامعه مدرسین‏.
ابن طاووس، على بن موسى‏، (۱۳۷۶ ش‏)، الإقبال بالأعمال الحسنه، چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامى‏.
ابن فارس بن زکریا، احمد، (۱۴۰۴ ق) معجم مقائیس اللغه، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏، (۱۴۱۴ ق‏)، لسان العرب‏، چ سوم، بیروت‏: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع- دار صادر‏.
بستانی، فؤاد افرام، (۱۳۷۵ ش) فرهنگ ابجدی، رضا مهیار، چ دوم، تهران: انتشارات اسلامی.
برقى، ابوجعفر، احمد بن محمد بن خالد، (۱۳۷۱‍ ق)، المحاسن، چ دوم، قم: دار الکتب الإسلامیه.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ دوم، قم: ۱۴۱۰ ق.
حر عاملى، محمد بن حسن، (۱۴۰۹ ق.) تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، چ اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
حسینی زبیدی، محمد مرتضی، (۱۴۱۴ ق) تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
حمیرى، عبدالله بن جعفر، (۱۴۱۳ ق.) قرب الإسناد، چ اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
حمیرى، نشوان بن سعید، (۱۴۲۰ ق) شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، چ اول، بیروت: دار الفکر المعاصر.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (۱۴۰۷ ق) الصحاح تاج اللغه وصحاح العربیه، چ چهارم، بیروت: دار العلم للملایین.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (۱۴۱۲ ق.) مفردات الفاظ القرآن، چ اول، بیروت – دمشق: دار القلم – الدار الشامیه.
ـــــ، ترجمه: خسروى، غلامرضا، (۱۳۷۴ ش) مفردات الفاظ قرآن، چ دوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
زمخشرى، محمود بن عمر، (۱۹۷۹ م‏)، اساس البلاغه، چ اول، بیروت: دار صادر.
سجاد، على بن الحسین علیه السلام، (۱۳۷۶ ش‏)، الصحیفه السجادیه، چ اول، قم: دفتر نشر الهادى‏.
سید رضى، محمد، (۱۴۱۴‍ ق) نهج البلاغه، چ اول، قم: مؤسسه نهج‌البلاغه.
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، (۱۴۱۴ ق‏)‌ المحیط فی اللغه، چ اول، بیروت: عالم الکتاب‏.
طبرسی، فضل بن حسن، (۱۴۱۵ ق) چ اول، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبرسى، فضل بن حسن‏، (۱۳۶۰ ش‏)، مجمع البیان فى تفسیرالقرآن‏، چ اول، تهران: انتشارات فراهانى‏.
طریحی، فخرالدین بن محمد، (۱۳۷۵ ش) مجمع البحرین، چ سوم، تهران: انتشارات مرتضوى.
عسکرى، حسن بن عبدالله، (۱۴۰۰ ق) الفروق فى اللغه، چ اول، بیروت: دار الآفاق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، (۱۴۰۹ ق‏) کتاب العین، چ دوم‏، قم: نشر هجرت‏.
فیومى، أحمد بن محمد، (۱۴۱۴ ق‏)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، چ دوم، قم: موسسه دار الهجره.‏
قرشى بنایى، علی‌اکبر، (۱۴۱۲ ق‏)، قاموس قرآن‏، چ ششم‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کاشانى ملا فتح الله‏، (۱۴۲۳ ق‏)، زبدهالتفاسیر، چ اول، قم: بنیادمعارف اسلامى‏.
کبیر مدنى، سید علی‌خان بن احمد، (۱۴۰۹ ق) ریاض السالکین فی شرح صحیفه سیّد الساجدین، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، (۱۴۱۸ ق)، البلد الأمین و الدرع الحصین، چ اول، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
ـــ، (۱۴۰۵ ق)، المصباح للکفعمی (جنه الأمان الواقیه و جنه الإیمان الباقیه)، چ دوم، قم: دار الرضی (زاهدی).
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، (۱۴۰۷ ق‏) الکافی، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
لیثى واسطى، على بن محمد، (۱۳۷۶ ش‏) عیون الحکم و المواعظ، چ اول، قم: دار الحدیث‏.
محمدی ری شهری، محمد، (۱۴۱۶ ق) میزان الحکمه، چ اول، قم: دار الاحدیث.
مجلسى، محمدباقر، (۱۴۲۳ ق) زاد المعاد – مفتاح الجنان، چ اول، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات. ـــــــ‏، (۱۴۰۳ ق‏)، بحار الأنوار، چ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
مجلسى، محمدتقى بن مقصود علی، (۱۴۰۶ ق‏) روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چ دوم، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مدنی شیرازی، علی‌خان بن احمد، (۱۳۸۴ ش) الطراز الاول و الکناز لماعلیه من لغه العرب المعول، چاپ اول، مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث.
مصطفوى، حسن، (۱۴۰۲ ق) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر.
مکارم شیرازی، ناصر، (۱۳۷۴ ش.) تفسیر نمونه، چ سی و دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــ، (۱۳۸۲ ش.) برگزیده تفسیر نمونه، تهیه و تنظیم احمدعلی بابایی، چ سیزدهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــــــــــ، اخلاق در قرآن، (۱۳۷۷ ش)، چ اول، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب.
ـــــــ، اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه (خطبه متقین)، تهیه و تنظیم اکبر خادم الذاکرین، نسل جوان، چاپ اول، قم: ۱۳۸۵ ش.
ــــــــــــــ، (۱۳۸۶ ش.) پیام قرآن، چ نهم، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلا، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــــــــــ، (۱۳۹۰ ش) انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی، چ اول، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب.
ـــــــ، (۱۳۸۵ ش) اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه (خطبه متقین)، تهیه و تنظیم اکبر خادم الذاکرین، چ اول، قم: نسل جوان.
ـــــــــــــــ، (۱۳۸۶ ش) پیام امام امیرالمؤمنین (ع)، تهیه و تنظیم جمعی از فضلا، چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــــــــــ، (۱۳۸۷ ش) لغات در تفسیر نمونه، چ اول، قم: امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام.
ــــــــــ، (۱۴۲۷ ق) دائره المعارف فقه مقارن، تهیه و تنظیم جمعی از فضلا، چ اول، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع).
ـــــــــــــــ، (۱۳۸۷ ش) گفتار معصومین (ع)، تهیه و تنظیم سید محمد عبدالله زاده، چ اول، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع).
ــــــــــــــ، داستان یاران: مجموعه درس‌های تفسیری حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی (مدظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، قم: ۱۳۹۰ ش.
ــــــــــــــ، ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج‌البلاغه، مؤسسه مطبوعاتی هدف، چاپ اول، قم: بی‌تا.
واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، (۱۴۱۴ ق) تاج العروس من جواهر القاموس، چ اول، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.

نویسنده: حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی