اصحاب ایرانی پیامبر اسلام را بشناسید

وقتی از اصحاب ایرانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سخن می گوییم، ذهن ما فورا به سوی سلمان فارسی می رود. اگرچه سلمان جزو سرشناس ترین یاران رسول خدا و معروف ترین اصحاب ایرانی پیامبر محسوب می شود اما ایرانیان دیگری نیز بوده اند که توفیق همراهی با پیغمبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) را داشته اند.

بسیاری از ما گمان می کنیم که رسول خدا در صدر اسلام جز سلمان صحابی ایرانی دیگری نداشته است. برخی دیگر نیز گمان می کنند که سلمان اولین ایرانی است که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان آورده است؛ اما هر دو سخن اشتباه است. پیامبر هم یاران ایرانی فراوانی داشته است و در واقع اصحاب ایرانی پیامبر منحصر در سلمان نیست و هم قبل از سلمان یاران دیگری از ایرانیان به ایشان ایمان آورده بودند.

خبرگزاری اطلس در این گزارش به معرفی اصحاب ایرانی پیامبر که اکثر آنها گمنام هستند می پردازد؛ با ما همراه باشید.

سلمان فارسی؛ معروف ترین اصحاب ایرانی پیامبر

سلمان زندگی پر فراز و نشیبی داشته است اما زندگی او از زمانی درخشش گرفت که با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پیوند خورد.

بر اساس گزارشات، وی در سال اول هجری مسلمان شد و در سال ۳۶ هجری قمری در شهر مدائن از دنیا رفت. وی از یاران مورد علاقه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمومنین علی علیه السلام بود و تا آخر عمر بر سنت و وصایای پیامبر پابرجا ماند.

اگرچه پیشتر ذکر کردیم که وی تنها اصحاب ایرانی پیامبر نبوده است اما قطعا سرشناس ترین و بزرگ ترین صحابی رسول خدا در میان از میان عرب و حجم به شمار می رود.

مقبره سلمان فارسی در شهر مدائن قرار دارد که به بقعه سلمان پاک شهرت دارد.

ام الفارسیه؛ یک زن در میان اصحاب ایرانی پیامبر

ام الفارسیه یکی از زنانی است که در زمزه اصحاب ایرانی پیامبر می باشد اما اطلاعات زیادی از او در دست نیست. منابع تاریخی در مورد اینکه وی چطور از حجاز سردرآورده است چیزی نگفته اند اما برخی گزارشات حاکی از آن است که وی همانند سلمان به بردگی گرفته شده و اینگونه وارد سرزمین حجاز شده است.

برخی منابع اینگونه گفته اند که ام الفارسیه تنها اصحاب ایرانی پیامبر از میان زنان است و ظاهرا وی اهل اصفهان بوده است.

از قول سلمان فارسی نقل شده که هنگام ورود به مدینه با ام الفارسیه که یک زن مسلمان بوده ملاقات نموده و درباره رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از او سوال کرده و ام الفارسیه سلمان را به نزد پیغمبر راهنمایی نموده است.

در مورد مکان مسلمان شدن وی مطلب خاصی نیامده است اما قریب به یقین یکی از دو شهر مکه یا مدینه بوده است.

این را هم بخوانید: پیامبران ایرانی کدامند؟

رشید فارسی از دیگر اصحاب ایرانی پیامبر

رشید فارسی یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر است که در جنگ احد نیز حضور داشته است. بر اساس گزارشات منابع تاریخی، در صدر اسلام برخی از ایرانیان به هر دلیلی در مدینه حضور داشته اند و پس از ورود رسول خدا به این شهر در زمره انصار شناخته می شوند.

منابع تاریخی می گویند که رشید فارسی در جنگ احد در میان اصحاب رسول خدا بود؛ وی در هنگامه جنگ ضربتی به یکی از مشرکان می زند و سپس از روی غرور می گوید: «این ضربت یک جوان فارسی است!»؛ در این هنگام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) متوجه این سخن می شود و به دلیل اینکه تعصبات قومی و تباری در میان یارانشان برانگیخته نشود به وی می فرمایند: «چرا نگفتی من جوانی انصاری ام؟»

سعد بن خوله از نخستین اصحاب ایرانی پیامبر

سعد بن خوله نیز یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) محسوب می شود. اگرچه برخی از مورخین وی را یمنی نیز گفته اند اما بسیاری از تاریخ نگاران مشهور وی را ایرانی خوانده اند.

برخی گزارشات تاریخی حاکی از ان است که سعد بن خوله در هجرت دوم گروهی مسلمانان به حبشه حضور داشته است که بر پایه این گزارش، وی از مسلمانان نخستین بوده است. شاید در میان اصحاب ایرانی پیامبر مورد دیگری یافت نشود که سابقه هجرت به حبشه را داشته باشد.

سعد بن خوله همچنین در بسیاری از جنگ های صدر اسلام از جمله بدر، احد و خندق حضور داشته است. برخی مورخین سال درگذشت وی را سال هفتم هجری و برخی دیگر سال دهم هجری آورده اند.

انسه

انسه یا انس یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر است. منابع تاریخی می گویند وی آزاد شده رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و در جنگ ها در رکاب آن حضرت جنگیده است.

گفته شده که پدر وی ایرانی و مادر او حبشی بوده است. همچنین نقل است که وی مسئولیت داشت تا هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای پاسخگویی به مسائل مردم حضور می یافتند، افراد را اجازه می داد تا به حضور رسول خدا برسند.

ابوعبد الله سالم بن معقل

ابوعبد الله سالم بن معقل یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر است. ظاهرا وی اهل «اصطخر» که یکی از شهرهای قدیمی ایرانی است می باشد.

درباره وی نقل های مختلف و متناقضی ذکر شده است. برخی اخبار تمجیدهایی از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره او نقل کرده اند و برخی اقوال دیگر چهره او را به شدت مخدوش کرده اند. این اخبار وی را در زمره کسانی آورده است که قصد ترور رسول خدا را داشته و در حمله به خانه حضرت زهرا سلام الله علیها شرکت کرده و همچنین از نخستین بیعت کنندگان با ابوبکر بوده است.

ابو ضمیره

ابو ضمیره یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد. می گویند وی نسب خود را به گشتاسب که یکی از پادشاهان ایرانی بود می رساند. ظاهرا وی در یکی از نبردها اسیر می شود و سپس توسط رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آزاد می گردد.

تاجر ایرانی به نام «محمد»

مورخین ذکر کرده اند که تاجری از مرو به نام «ماناهیه» به یثرب آمد و پس از ملاقات با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مسلمان شده است.

رسول خدا پس از مسلمان شدن وی، نام او را «محمد» گذاشتند و سپس او به مرو بازگشت.

کیسان

مورخین «کیسان» را یکی از اصحاب ایرانی پیامبر ذکر کرده اند. اگرچه نام های متعددی از او ذکر شده اما وی از موالی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است.

ابو خالد والبی

منابع تاریخی نام ابو خالد والبی را هرمز و هرم ذکر کرده اند. همچنین این منابع وی را هم در زمره اصحاب ایرانی پیامبر و همچنین در زمره تابعین دانسته اند. وی راوی حدیث نیز می باشد.

این را هم بخوانید: داستان موسی و خضر/ رازهای ناگفته خضر و بیتابی حضرت موسی

هرمز بن ماهان الفارسى

هرمز بن ماهان الفارسى نیز یکی از اصحاب ایرانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد. گفته شده که وی توسط رسول خدا مسلمان شد و همچنین برخی منابع آورده اند که آزاده شده رسول خدا می باشد.

شقران

شقران نیز در زمره اصحاب ایرانی پیامبر ثبت شده است. گفته اند که وی آزاد شده رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و در برخی جنگ ها از جمله بدر حضور داشته است. همچنین گفته شده که وی در غزوه بدر و بنی مطلق از سوی پیامبر بر غنایم گماشته شده بود.

گفته شده است که شقران از معدود افرادی بوده است که در غسل و تدفین رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شرکت داشته و وارد قبر مطهر پیامبر شده است.

انبسه (انیسه) بن کردى

برخی گفته اند که وی همان انسه بوده است که پیشتر به آن اشاره شد. در خصوص زمان درگذشت وی نیز اختلاف است اما قول قوی تر این است که او در جنگ بدر به شهادت رسیده است.

ابوشاه

وی را نیز جزو اصحاب ایرانی پیامبر ثبت کرده اند. گفته شده است که ابوشاه در فتح مکه پای منبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و پس از اتمام منبر از آن حضرت درخواست کرده که متن سخنان ایشان را برای او بنویسند؛ سپس رسول خدا دستور دادند که خطبه را برای او نوشته و به او تحویل دادند.

ابوحمراء

نام ابوحمراء نیز در میان اصحاب ایرانی پیامبر ثبت شده است. مورخین نام وی را هلال بن حارث بن ظفر آورده اند اگرچه نام های دیگری نیز برای ایشان ذکر شده است. همچنین وی را از خادمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شمرده اند.

بر اساس گزارشات، وی پس از فتوحات اسلامی در شهر حمص که یکی از شهرهای شام می باشد ساکن شده است.

ابوحمراء از جمله اصحاب ایرانی پیامبر است که راوی حدیث بوده و روایات بسیاری را در فضایل اهل بیت علیهم السلام نقل کرده است. یکی از روایت هایی که از او نقل شده چنین است که می گوید: در مدت چند ماهی که در مدینه و در محضر پیامبر بزرگوار اسلام حضور داشتم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هر روز هنگام نماز صبح به در خانه علی و زهرا سلام الله علیهما می آمد ومی فرمود: «السَّلاَمُ‏ عَلَیْکُمْ‏ أَهْلَ‏ الْبَیْت‏، إِنَّما یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»

سیبخت

گفته شده که وی از ملوک فارس بوده و به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رسیده و از ایشان سوالاتی پرسیده است. اگرچه برخی در اینکه او جزو اصحاب پیامبر باشد تردید کرده اند زیرا سفر او به مدینه و دیدار او با رسول خدا کمی مبهم می باشد و در تاریخ به طور قطع ثبت نشده است اما به هر حال عده ای وی را جزو اصحاب ایرانی پیامبر می دانند.

ابو دیلمی

نام او «فیروز» ثبت شده است اما در کنیه او اختلاف است و سه کنیه برای او آورده اند: ابو عبدالله، ابوعبدالرحمان و ابوضحاک. در برخی از منابع آمده است که کنیه «ابوعبدالله» توسط پیامبر به او داده شده است.

گفته می شود وی از ایرانیان ساکن در صنعا که یکی از شهرهای یمن است می باشد و پس از شنیدن دعوت رسول خدا به مدینه آمده و ایمان آورد و سپس به شهر خود بازگشت.

نکته مهم درباره او این است که وی یکی از اصحاب ایرانی پیامبر است که راوی حدیث از ایشان نیز می باشد. در بسیاری از منابع روایی این جمله برای ما آشنا است: «حدّثنـا الدیلمى» که منظور از دیلمی همان فیروز است.

«بابویه» و «خر خسرو»

این دو نیز داستان جالبی دارند و از جمله اصحاب ایرانی پیامبر به شمار می روند. ماجرا از این قرار است که خسرو پرویز، به «باذان» که فرماندار او در یمن بود نامه ای فرستاد و به او دستور داد به مخالفت با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اقدام کند.

حاکم یمن نیز دو نفر از یارانش را به نام های «بابویه» و «خر خسرو» به مدینه فرستاد تا به خیال خودشان رسول خدا را دستگیر کرده و به نزد خسرو پرویز بفرستند! این دو نفر هنگامی که به نزد رسول خدا رسیدند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از کشته شدن خسرو پرویز پیشگویی کردند و همچنین از طریق آنها، باذان، حاکم مدینه را دعوت به اسلام نمودند و وعده کردند که در صورت مسلمان شدن، وی همچنان حاکم یمن باقی خواهد ماند.

این دو فرستاده حاکم یمن وقتی به شهر خود بازگشتند، در پی مسلمان شدن باذان، آنها نیز ایمان آورده و نقل است که حاکم یمن خبر مسلمان شدن خود را به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خبر داد. می گویند این واقعه در سال دهم هجری اتفاق افتاده است.

خسرو یمامی

ظاهرا وی یکی از ایرانیان مقیم یمن بوده است. منابع نام وی را یزید بن مهیار ذکر کرده اند و کتب شرح حال اصحاب پیامبر از وی به «فارسی الاصل» نام برده اند.

وبر بن یَحنّس

وی نیز یکی دیگر از اصحاب ایرانی پیامبر است که اهل یمن بوده است. وی به مدینه آمد و پس از اسلام آوردن به یمن بازگشت و برخی دیگر را نیز به اسلام دعوت نمود.

در برخی منابه اینگونه آمده است که وبر بن یَحنّس از سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مامور شد تا پس از بازگشت به یمن، نزد فیروز دیلمی و داذویه برود و آنها را ترغیب کند تا اسود عنسی کذاب که به دروغ خود را پیامبر می نامید را بکشند.

قیس بن ابى ودیعهْ بن عمرو

وی نیز یکی از اصحاب ایرانی پیامبر است که اهل یمن بوده است. وی پس از آمدن به مدینه مهمان سعد بن عباده خزرجى بوده و به دعوت او مسلمان شده است. قیس بن ابى ودیعهْ بن عمرو پس از مسلمان شدن به حضرموت بازگشته است.

یزید بن هرمز الفارسی

وی یکی از بردگان آزاد شده بوده است که راوی مورد اعتماد و کم حدیث نیز می باشد. همچنین پسر او عبد الله بن یزید بن هرمز نیز در زمان خود یکی از فقهای نامدار در مدینه بوده است.

نکته دیگر درباره یزید بن هرمز الفارسی این است که وی در جنگ حره که سپاه یزید به مدینه حمله کرد، فرمانده موالی بوده است.

عبد الله بن یزید بن هرمز

وی نیز همانند پدرش یکی از اصحاب ایرانی پیامبر بوده است. گفته شده است که بسیاری از محدثان و فقهای ان دوران در مدینه در خانه وی جمع می شدند و با یکدیگر گفتگو می کردند.

ذکوان مولی رسول الله

از ذکوان مولی رسول الله اطلاعات زیادی در دست نیست اما منابع تاریخی وی را نیز در زمره اصحاب ایرانی پیامبر شمرده اند.

آزاد مرد بن هرمز الفارسی

در منابع صحابه نگاری وی را جزو اصححاب رسول خدا آورده اند اما نکته مهم درباره او این است که بر اساس گزارشات، وی از سواره نظام های ساسانیان بوده و رسول خدا را نیز ندیده است اما در عصر نبوی زندگی می کرده است. به همین دلیل برخی در صحابی بودن او تردید کرده اند.

مهران مولی رسول الله

در نام وی اختلاف است و چند نام برای او نقل کرده اند. مستند صحابی بودن وی نیز روایتی از رسول خدا است که از قول او توسط حضرت امّ کلثوم دختر امام علی علیه السلام نقل شده است که به نقل از مهران فرمودند: «صدقه برما حلال نیست.»

هرمز مولی النبی

برخی از منابع نام وی را «راکیسان» نیز نقل کرده اند. مستند اینکه وی نیز از اصحاب ایرانی پیامبر است نیز همان حدیثی است که حضرت ام کلثوم سلام الله علیها در مورد بالا نقل کردیم. این حدیث از طرق مختلف نقل شده است.

ابو رافع مولی النبی

اسم او را ابراهیم و یا هرمز نقل کرده اند اما وی بیشتر به کنیه اش مشهور است. نقل کرده اند که عباس، عموی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) او را به پیامبر بخشید؛ هنگامی که عباس مسلمان شد، ابو رافع خبر مسلمان شدن او را به پیامبر داد و رسول خدا نیز آزادش کرد.

ابومَنْصور فارسى

وی ساکن مصر بوده است. البته برخی از منابع نیز وی را جزو اصحاب رسول خدا نمی دانند.

ابو بَزَّه مَکّى مخزومى

در نام وی اختلاف است، برخی منابع نام او را نافع و برخی دیگر یسار خوانده اند اما از آنجایی که غلام عبدالله بن سائب مخزومى بوده است به مخزومی شهرت پیدا کرد. نقل است که وی به همراه اربابش به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمدند و دست و پای آن حضرت را بوسیدندو رسول خدا به ارباب او سفارش کرد تا در حق ابو بَزَّه مَکّى مخزومى نیکی کند و وی نیز او را آزاد کرد.

ابوصُفْرَه عَتکى اَزدى

وی نیز از دیگر اصحاب ایرانی پامبر بود که ظاهرا در جزیره خارک ساکن بوده است. وی سپس به عمان رفت و در آنجا شغل بافندگی داشت.

ازداذ فارسى

در مورد صحابی بودن وی اتفاق نظر وجود ندارد. مستند صحابی بودن وی روایتی است که از او نقل شده است اما برخی بزرگان روایت او را مرسل دانسته و درباره صحابی بودن او تردید کرده اند.

احمر مولی ام سلمه

وی را از موالی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) یا ام سلمه دانسته اند. گفته اند که ام سلمه هنگام آزادی وی شرط کرد که او در خدمت رسول خدا باشد. می گویند او قدرت بدنی بسیار بالایی داشته است و به سبب حمل اسباب و لوازم در جنگ ها به او سفینه گفته اند.

زید دیلمی

وی را نیز در زمره اصحاب ایرانی پیامبر آورده اند. در منابع آمده است که وی در جنگ صفین در لشکر امام علی علیه السلام بوده است.

دیگر اصحاب ایرانی پیامبر

منابع تاریخی و صحابه نگاری، برخی افراد دیگر را نیز در زمره اصحاب ایرانی پیامبر دانسته اند که اطلاعات زیادی از آنها در دست نیست و ما فقط به ذکر نام آنها اکتفا می کنیم.

• باذام مولی النبی
• زرعه بن غریب
• ماهان الفارسی
• مقسم الفارسی
• قیس بن وهرز الفارسی
• عبد الرحمان الازرقی الفارسی
• سعد بن بالویه الفارسی
• أبا یوه الفارسی
• جشیش الدیلمی
• حرجست الفارسی