احکام شرعی نذر؛ نذر چگونه بر انسان واجب می شود؟

به جرأت میتوان گفت همه ما خاطرات فروانی با نذری دادن داریم و این کار پای ثابت برنامه های شرعی و مذهبی همه ما است. اما خیلی هایمان آشنایی دقیق با احکام شرعی نذر نداریم و از آن بی خبریم.

در این مقاله مهمترین و مبتلابه ترین موارد از احکام شرعی نذر را برای شما عزیزان فراهم کرده ایم، پس تا انتها با خبرگزاری اطلس همراه باشید.

احکام شرعی نذر: نذر یعنی چه؟

تقریبا همه رساله ها و همچنین لغت نامه ها یک معنی برای «نذر» آورده اند. طبق تعاریف موجود، نذر به کاری گفته میشود که انسان برای خدا بر خود واجب کند که عمل خیری را بجا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است ترک نماید.

بنابراین در احکام شرعی نذر، فقط انجام دادن یک کار خیر، مشمول نذورات نمیشود بلکه ترک کارهای منکر و حتی گناهان هم میتواند شامل نذر بشود.

مثلا اگر سیگاری هستید میتوانید نذر کنید که برای خدا دیگر سیگار نکشید. در اینصورت شما با یک تیر دو نشان را زده اید. هم سیگار را ترک کرده اید و هم اینکه این کار را تبدیل به یک ثواب و حسنه برای خود کرده اید.

احکام شرعی نذر: صیغه نذر

در احکام شرعی نذر، اولین چیزی که به آن برمیخوریم بحث صیغه نذر است. طبق فتوای اکثر مراجع محترم برای اینکه نذر انسان درست باشد، خواندن صیغه نذر واجب و الزامی است.

ممکن است با گفتن این حرف کمی دچار ترس و وهمه شده باشید چون با شنیدن کلمه «صیغه خواندن» همه بیاد صیغه عقد میفتیم که خواندن تخصص و مهارت میخواهد و از عهده هرکسی ساخته نیست.

اما خاطر شما را همین اول از اینجهت راحت کنیم و بگوییم در احکام شرعی نذر، صیغه نذر خیلی راحت، کوتاه و ساده هست و حتی میتوانید آن را به فارسی هم بگویید.

برای اینکار شما میتوانید بگویید «چنانچه مریض من خوب شود برای خدا بر من است که ده تومان به فقیر بدهم».

نکته مهم دیگری که در احکام شرعی نذر آمده این است که در صیغه نذر حتما باید نذر را برای خدا انجام بدهید و مثلا اگر نام یکی از پیامبران، ائمه و دیگر بزرگان دین را بیاورید صیغه نذر منعقد نمیشود.

به عنوان مثال شما نمیتوانید بگویید «اگر فلان گرفتاریم رفع شد، برای حضرت ابوالفضل یک فقیر را اطعام میکنم». بلکه همانگونه که گفتیم باید حتما برای خدا بودن نذرتان در صیغه لحاظ شود. پس اگر خواستید هم صیغه نذرتان درست باشد و هم آن نذر را در راه یکی از بزرگان دین و مذهب خرج کنید میتوانید صیغه نذر را اینطور بگویید: «برای خدا بر من واجب است اگر فرزندم شفا یافت فلان مبلغ پول در راه امام حسین (ع) به فقرا بدهم».

احکام شرعی نذر: نذر در دیگر ادیان

جالب است بدانید این کارفقط منحصر در اسلام نیست و دیگر ادیان نیز احکام شرعی نذر مخصوص به خود را داشته اند. در قرآن کریم صراحتا به این مطلب اشاره شده است:

إِذْ قَالَتِ امْرَ‌أَتُ عِمْرَ‌انَ رَ‌بِّ إِنِّی نَذَرْ‌تُ لَک مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّ‌رً‌ا فَتَقَبَّلْ مِنِّی ۖ إِنَّک أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ

 چون زن عمران گفت: «پروردگارا، آنچه در شکم خود دارم نذر تو کردم تا آزاد شده [از مشاغل دنیا و پرستشگر تو] باشد؛ پس، از من بپذیر که تو خود شنوای دانایی.»

همانطور که ملاحظه میکنید در آیه ۳۵ سوره مبارکه آل عمران، صراحتا بیان میشود که همسر حضرت عمران (ع) فرزندی را که باردار است (حضرت مریم) را در راه خدا نذر میکند.

از این آیه و بعضی روایات دیگر نتیجه میگیریم آئین نذر کردن پیش از اسلام نیز وجود داشته ولی به احتمال زیاد احکام شرعی نذر آنها با ما فرق میکند.

چه چیزهایی را میتوان نذر کرد؟

از دیگر آیتم های مهم در احکام شرعی نذر، متعلق نذر است. به این معنا که چه چیزهایی را میتوان نذر کرد؟

اولین نکته در این زمینه اینکه متعلق نذر باید رجحان داشته باشد! اگر معنای این جمله را نفهمیدید نگران نباشید، آنرا برایتان باز میکنیم.

رجحان داشتان یعنی اینکه آن کار باید ارجحیت داشته باشد به دیگر کارها. مثلا شما نمیتوانید نذر کنید که اگر فلان کار انجام شد، سیگاری شوید. چون سیگاری شدن ارجحیت ندارد بلکه ترک آن است که ارجحیت دارد.

یا اینکه بگویید نذر میکنم که دیگر صلوات نفرستم. بدیهی است این کار در احکام شرعی نذر مردود است چون صلوات فرستان بر ترک آن ارجحیت دارد و شما باید کاری را که ارجحیت دارد به عنوان متعلق نذر قرار بدهید.

آیتم بعدی در این موضوع، توان انجام نذر است. براساس احکام شرعی نذر، باید چیزی را به عنوان نذر نیت کنید که توان انجام آن را داشته باشید. مثلا اگر نیت کنید اربعین پیاده به کربلا میروم و از طرف دیگر بهر دلیلی امکان پیاده روی طولانی نداشته باشید، خودبخود نذر شما باطل است.

فقط در مورد روزه بعضی از مراجع در قسمت احکام شرعی نذر گفته اند که اگر توان روزه گرفتن ندارد، ۷۵۰ گرم غذا به فقیر بدهد یا یک و نیم کیلو غذا به کسی بدهد تا بجایش روزه بگیرد.

انواع نذر

جالب است بدانید انواع مختلفی از نذورات وجود دارد که بسته به وضعیتتان میتوانید یکی از آنها را به گردن بگیرید. در ادامه بحث احکام شرعی نذر، این موارد با هم میخوانیم:

• نذر شکر: اگر عمل به نذر را مشروط به انجام شدن کاری بگذارید، به آن نذر شکر گفته میشود. مثل اینکه بگویید اگر در کار پیدا کردم، مجلس روضه برپا میکنم.
• نوع دیگر «نذر زجر» نام دارد. به این معنا که برای ترک کارهای زشت و گناه، به عنوان جریمه نذر به گردن بگیرید. مثلا اینگونه نیست کنید که به ازای هر دورغی که بگویم، یک روز روزه میگیرم.
• سومین و آخرین مورد، نذر تبرّعی است. نذر تبرعی در احکام شرعی نذر به عملی گفته مشود که بدون هیچ قید و شرعی بخواهید انجام بدهید.

عمل نکردن به نذر

تا اینجای کار، جزو مراحل اسان ماجرا محسوب میشود و کم کم داریم به قسمتهای خطرناک و پرپیچ و خم داستان وارد میشویم.

فرض کنید نذری را نیت کرده اید، صیغه نذر را هم گفته اید، متعلق نذر هم درست است و خلاصه اینکه نذر شما بطور کامل منعقد شده اما خدای نکرده تعمدی و با اختیار، به نذر خود عمل نکنید، اینجا غیر از اینکه مرتکب گناه شده اید، باید کفاره نذر هم بپردازید.

کفاره نذر چیست؟

کفاره روزه طبق فتوای اکثر مراجع در باب احکام شرعی نذر، شامل یکی از این موارد میشود:

یا یک بنده آزاد کند، یا شصت نفر فقیر را غذا بدهد و یاهم دو ماه پیاپیی و بدون فاصله روزه بگیرد.

در آخر این نکته را هم متذکر بشویم که در احکام شرعی نذر در باب عمل نکردن به آن، اختیار و تعمد شرط میباشد. یعنی کسی که مثلا از روی فراموشی نذرش را انجام نداده شامل کفاره نذر نمیشود و باید بمحض اینکه بیادش آمد آن را انجام بدهد.

میخواهید بیشتر بدانید؟

مواردی که در این مقاله به عنوان احکام شرعی نذر گفتم، تنها موارد مهم و پرکابرد این بحث بود و چنانچه میخواهید اطلاعات بیشتری در این زمینه بدست بیاورید، میتوانید اینجا و اینجا مراجعه کنید.