پیامدهای خروج آمریکا بر بنیاد توافقنامه دوحه

اگر ریگ بزرگی در کفش نداشتند، خروج آبرومندانه نیروهای‌شان نه از مجرای توافق با طالبان، بلکه از مجرای توافق با دولت افغانستان ممکن بود.

برای انجام این امر، امریکا و ناتو به صورت پنهان به دولت افغانستان می‌گفتند؛ ما رفتنی استیم. شما می‌توانید ضمن تاکید بر دفاع مستقل از کشورتان و نبود نیاز به نیروهای خارجی از ما بخواهید؛ افغانستان را ترک کنیم.

بحث امنیت نیروهای خارجی در هنگام خروج نیز از طریق یک توافق‌نامه‌ی محدود، ضمانت پاکستان و برقراری آتش‌بس دوجانبه قابل حل بود. به این‌گونه برای همه آبرویی کمایی می‌شد و دولت افغانستان نیز در جایگاه برتری از لحاظ مشروعیت و ظرفیت بقا، قرار می‌گرفت. رهاسازی افغانستان به دست گرگ‌های منطقه‌یی با هر توافق و امتیازی که صورت گرفته باشد، از منظر اخلاق و تعهدات بین‌المللی قابل توجیه نیست.

اما خروج بر بنیاد توافقنامه‌ی دوحه دارای پیامدهای بزرگی است که افغانستان معاصر و بخشی از منطقه قربانی آن است:

۱. محتوای توافقنامه‌ی دوحه و ماهیت تعهدات متقابل مندرج در آن از نوع توافقاتی‌ست که دولت‌ها در میان هم منعقد می‌کنند. دولت افغانستان در این توافقنامه کاملن نادیده انگاشته شده است.

۲. ظاهر توافقنامه یک شرم تاریخی برای یک ابرقدرت و نشانگر بی‌توازنی مطلق است. اما اگر توازان و منافع دوجانبه‌ی حاصل از آن در لایه‌ها و ابعاد نادیده‌ی توافقنامه، پنهان باشد، قربانی اصلی آن مردم افغانستان است.

۳. طالبان مشروعیت بین‌المللی خود را از توافقنامه‌ی دوحه، مذاکرات با دولت افغانستان و روابط با قدرت‌های منطقه‌یی و جهانی می‌گیرند و توانایی آنها در میدان بیشتر ناشی از همین روابط است.

۴. توافقنامه دوحه در عمل جایگزین پیمان امنیتی کابل – واشنگتن و هر پیمان دیگری از این‌دست شده است. چون با در نظرداشت مفاد متناقض آنها، حفظ هردو در یک زمان ممکن نیست.

۵. خروج پیش از صلح خلایی را به وجود آورده است که هیچ‌یک از کشورهای منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی به تنهایی قادر به پر کردن آن نیست.

۶. حضور جامعه‌ی جهانی در افغانستان انتظارات مشروعی در زمینه‌ی امنیت، پاسداری از حقوق‌اساسی مردم و بقای کشور در برابر هجوم دولت‌های آزمند و ترورست‌پرور منطقه‌یی ایجاد کرده بود. از منظر حقوق بین‌الملل هیچ کشوری نمی‌تواند از مسوولیت‌های منبعث از انتظارات مشروعی که ایجاد کرده، شانه خالی کند.

۶. مهمترین پیامد مسؤ‌ولیت‌گریزی بین‌المللی در برابر افغانستان، سقوط این سرمین در گودال‌های تاریک سنت و سیادت در هزاره‌های گذشته، جنگ نافرجام و سلب ارتباط با جهان کنونی است. چیزی‌که معیار‌های عضویت مردم را در جوامع معاصر نابود خواهد کرد.

عزیزالله آریانفر