واشنگتن پست: دوستم که به بیرحمی مشهور است حالا پا فراتر از این بی رحمی اش گذاشته است

نشریه امریکایی واشنگتن پست در مقاله تحلیلی نسبت به شخصیت جنرال دوستم معاون اول رئیس جمهور نوشته است که معاون رئیس جمهور به رحمی مشهور است اما ظاهرا دوستم حالا پا فراتر از آنها گذاشته است.

در مطلب نشر شده در این نشریه که ترجمه ان در سایت روزنامه اطلاعات روز آمده است، گفته شده است، جنرال عبدالرشید دوستم برای ۳۰ سال به‌عنوان یک جنگجو – شاهِ غیر قابل لمس در شمال افغانستان حکومت کرده است: نخست به‌عنوان یک جنرال بی‌رحمِ طرفدار [حکومت] کمونیستی، بعدا به‌عنوان یک متحد مسلح ایالات متحده علیه طالبان و سرانجام به‌عنوان اربابِ سیاسی قابل اعتماد که می‌تواند رای پیروان ازبک‌اش را تحویل بدهد.

دوستم از دیروقت بدین‌سو به‌خاطر ظلم و ستم‌اش بدنام بوده است: قرار گزارش‌ها او دستور داده است تانک‌ها از روی پاهای دشمنانش بگذرند و به خفه کردن صدها زندانی طالب در کانتینرهای مهروموم‌شده متهم است. هم‌چنین او به‌خاطر خشم‌های خشونت‌آمیز و توام با بدرفتاری‌اش مشهور است. اما هیج‌یک از این اتهامات هیچ‌گاهی او را دچار مشکل جدی نکردند. به چالش کشیدن او یا بسیار ترس‌آور بود یا بسیار مهم.

اما اکنون، دوستم احتمالا پا فراتر از آن‌ها گذاشته است. آخرین قربانی او، والی پیشینِ ۶۳ ساله به‌نام احمد ایشچی، در تلویزیون دوستم را متهم کرده است که در ماه نوامبر او را به زندان انداخته، لت‌وکوب کرده و دستور تجاوز به او را صادر کرده است. ایشچی هم‌چنین در یک شفاخانه‌ی ارتش امریکا آزمایش پزشکی شده است. این بار، دوستم ۶۲ ساله، یک جنگ‌سالار نیست بلکه معاون رییس‌جمهور در حکومتِ مورد حمایت امریکا و اروپا است و به اندازه‌ی یک ضربان قلب با جانشینی رییس‌جمهور اشرف غنی فاصله دارد.

و این‌بار افغان‌ها در سراسر کشور – به‌شمول افرادی از اقلیت قومی خود دوستم (ازبک‌ها) که زمانی خاموش بودند – به این هتک حرمت عکس‌العمل نشان می‌دهند. رسانه‌های اجتماعی با جوک‌ها و تصاویر زننده‌یی از اشرف غنی و دستیاران او که شلوارهای فولادین به تن دارند، منفجر شد. این مرد زبر و خشنِ قدرتمند، که مدت زیادی منطقه‌ی مرزی با آسیای میانه را در کنترل داشت و علنا تضرع‌کننده‌ها را به بوسیدن دستش وادار می‌کرد، به یک شرم ملی تبدیل شده است. غنی، مقام پیشین بانک جهانی، از سوی کمک‌کنندگان غربی تحت فشار است که دوستم را تحت پیگرد [قانونی] قرار بدهد و وظیفه‌اش را به حالت تعلیق درآورد. بسیاری از کارشناسان افغان این را شانسی برای غنی می‌داند که در زمینه‌ی تثبیت حاکمیت قانون در جامعه‌یی که در آن از دیروقت بدین‌سو فرهنگ جنگ‌سالاری حاکم بوده است، موفقیت کلانی داشته باشد یا کاملا شکست بخورد. دادستان کل هفته‌ی گذشته اعلام کرد که ادعا «به‌شکل حرفه‌یی» و «بی‌طرفانه» در حال بررسی است.

اکبربایِ ۷۰ ساله، تاجر ازبک‌تبار که ادعا کرد در سال ۲۰۰۶ دوستم در حالت مستی او را مورد ضرب‌وشتم قرار داده است، گفت: «اگر دوستم دستگیر نشود، رسوایی کلان خواهد بود و حکومت اعتبارش را از دست خواهد داد». این رویداد [رویداد ضرب‌وشتم اکبربای توسط دوستم] در حالی پایان یافت که پولیس خانه‌ی جنرال پیشین را در کابل ماه‌ها محاصره کرد تا این‌که سرانجام او توافق کرد به تبعید در ترکیه برود. بسیاری از افغان‌ها نسبت به توانایی غنی در اجرای عدالت در حق این جنگ‌سالار پیشین شک و تردید دارند. اختلافات داخلی و آنچه که فقدان مشروعیت خوانده می‌شود حکومت او را تضعیف ساخته است، در حالی‌که انتخابات مجلس بارها به تعویق افتاده است. این امر [حکومت] را در برابر فشارها از طرف گروه‌های خارجی که چندین گروه آن توسط دیگر رهبران پیشین ملیشه‌ها، به‌شمول رقیبان دوستم، اداره می‌شوند، آسیب‌پذیر ساخته است.

رییس‌جمهور که در سال ۲۰۱۴ با وعده‌ی اصلاحات و مدرن ساختن دموکراسی افغانستان به قدرت رسید، با مصالحه‌های سیاسی خودش نیز شبح‌زده شده است. او یک بار دوستم را به‌عنوان یک جنایتکار جنگی محکوم کرد اما پس از آن در تلاشی برای به‌دست آوردن رای ازبک‌ها او را به تکت انتخاباتی خودش دعوت کرد. حامد کرزی، رییس‌جمهور قبل از، نیز باوجود ادعاها مبنی بر بی‌رحمی‌های دوستم در میدان نبرد به دنبال جلب حمایت دوستم بود.

غنی اظهار داشت که دوستم اصلاح شده است و گفت که او «با یک ملیشه برای تصرف کابل نمی‌آید». غنی اضافه کرد : «او با کت‌وشلوار می‌آید تا براساس یک انتخابات دموکراتیک معاون رییس‌جمهور باشد و این این تغییر بنیادین است». دوستم خودش را در این کت‌وشلوار راحت احساس نکرد و بیشتر وقتش را در سنگر مستحکمش در شهر شمالی شبرغان به‌سر برد. در خزان سال جاری، او بر رهبری ملیشه‌هایش برای جنگ با طالبان تاکید کرد و سپس، وقتی طالبان در کمینی ۵۰ تن از سربازان او را کشت، دستیاران غنی را به توطئه علیه خودش متهم کرد.

اکنون، با این رسوایی، دوستم استوار و مصمم است. او، با امتناع از ترک شبرغان، اتهام حمله و بدرفتاری را توطئه‌ی سیاسی دیگر نامید، ایشچی را به همکاری با طالبان متهم کرد و از طریق واسطه‌ها اعلام کرد که هرگز به خودش اجازه نمی‌دهد که از او بازپرسی شود یا از مقامش برکنار شود. آن‌ها هشدار می‌دهند که این‌گونه اقدامات می‌تواند آغازگر مقاومت قوی و هرج‌ومرج سیاسی شود.

بشیر احمد تینج، سخن‌گوی او، با اذعان به این‌که ممکن محافظان دوستم با ایشچی «بدرفتاری کرده باشند»، گفت: «جنرال دوستم به هیچ‌کسی پاسخگو نیست. ما از بازپرسی استقبال می‌کنیم، اما حکومت باید بسیار محتاط باشد که [مسأله] را کلان یا سیاسی نسازد». او گفت، دوستم «یک تاریخ طولانی دارد و او محبوب‌ترین رهبر در افغانستان است. او توسط مردم انتخاب شده و هیچ‌کسی نمی‌تواند آن را برطرف کند».

دوستم هنوز دوستان با نفوذی دارد، تعدادی از این دوستی‌ها به همکاری او با نیروهای ویژه‌ی ایالات متحده‌ی امریکا که در اواخر سال ۲۰۰۱ علیه طالبان جنگیدند، برمی‌گردد. او هم‌چنین از دهه‌ی ۱۹۸۰، زمانی که فرمانده نظامی طرفدار کمونیست بود، در روسیه و آسیای میانه روابطی دارد. علاوه برآن، او صرف یکی از چندین اربابان ملیشه‌ها است که حکومت غنی با آن‌ها مصالحه کرده است. در ماه سپتامبر، رییس‌جمهور با حمایت واشنگتن، با گلبدین حکمتیار، رهبر [حزب اسلامی] که برای مدت‌های طولانی فراری بود، به این امید موافقت‌نامه‌ی صلح امضا کرد که شورشیان طالب را به تداوم این سلسله متقاعد سازد. او اکنون از سازمان ملل خواسته است تا نام حکمتیار، متحد دوران جنگ سردِ امریکا، را از یک فهرست مبارزه با تروریسم بردارد.

پتریکا گوسمن، کارشناس ارشد مسایل افغانستان در دیده‌بان حقوق بشر در امریکا در ایمیلی نوشت: «دوستم ممکن نمونه‌ی معافیت در افغانستان باشد، اما او متمایز از دیگران نیست». «اگر رییس‌جمهور غنی می‌خواهد نشان بدهد که در مورد پاسخگویی جدی است، این کار نمی‌تواند با دوستم آغاز و با او ختم شود و این کار نمی‌تواند انتخابی باشد».

نمایندگان دوستم حل مسأله‌ی ایشچی از طریق یک گردهمایی سنتی بزرگان را پیشنهاد کرده‌اند، روندی که در آن ممکن او ابراز پیشیمانی کند یا به زندگی در خارج توافق کند. دستیاران غنی تاکید دارند که اگر شواهد کافی برای تحت تعقیب قرار دادن دوستم جمع‌آوری شود، او احتمالا از معاونیت ریاست‌جمهوری خلع خواهد شد. اما آن‌ها هم‌چنان اذعان می‌کنند که محاکمه‌ی او یا وادار کردن او به ترک کرسی‌اش از لحاظ قانونی پیچیده است و از لحاظ سیاسی پرمخاطره.

با این‌حال، حتا اگر دوستم از پیگرد قانونی سرباز زند، اتهامات ایشچی توجه جدیدی را به دیگر رویدادها در گذشته‌ی این جنرال جلب کرده است. صحبت‌هایی از بازگشایی پرونده‌ی بین‌المللی جنایات جنگی برای آنچه که خفه ساختن انبوهی از زندانیان طالبان در سال ۲۰۰۱ خوانده می‌شود، وجود دارد و چندین تن در در مورد پرونده‌های پیشینِ بدرفتاری‌ها صحبت کرده‌اند. به گفته‌ی اکبربای، یک سناتور افغان که در حال حاضر فوت کرده است به دستور دوستم مورد تعرض جنسی قرار گرفت.

احتمالا تسلط این جنگ‌سالار پیر بر صدها هزار ازبک در شمال در حال ضعیف شدن است. مجموعه‌یی از سیاست‌مداران با تحصیلات بهتر و میانه‌روتر که در پارلمان یا دیگر پست‌ها فعالیت دارند، دوست دارند فعال و مهم باشند. آن‌ها اظهار می‌کنند که از بین رفتن موقف دوستم، سرانجام به آن‌ها اجازه خواهد داد تا سلطه‌ی او را به چالش بکشند.

قدرت الله ذکیِ ۴۵ ساله، یک قانون‌گذار ازبک‌تبار و متحد غنی، گفت: «در گذشته، رهبران ما شاعران و دانشمندان بودند، اما با تهاجم روسیه، جنگ‌سالاران و بی‌سوادان به قدرت رسیدند.» «بسیاری از مردم، به‌شمول آن‌هایی که از دوستم حمایت کردند، درک می‌کنند که اخلاقا او واجد شرایط این موقف نیست». او اضافه کرد: «زمان استبداد به‌سر رسیده است. ما باید با مسائل واقعی رودررو شویم و باید دوباره امید ایجاد کنیم».