شکایت باشنده‌گان کابل از بانک‌نوت‌های فرسوده

فرسوده بودن بیش از حد بانک‌نوت‌های خرده، نسبت به هر زمان دیگری شکایت شهروندان را برانگیخته است. باشنده‌گان شهر کابل می‌گویند که بیشتر اسکانس‌های ۱۰ و ۲۰ افغانی قابل استفاده نیستند. به گفته آنان، پول‌های فرسوده و مندرس دادوستد روزمره آنان را با مشکل روبه‌رو ساخته است. آن‌چنانی که دکان‌داران و راننده‌گان موترهای لینی توضیح می‌دهند، بیشتر بانک‌نوت‌های خرده کاغذی بیش از سه تا چهار قسمت پینه خورده‌اند. شهروندان کشور از بانک مرکزی زیر اداره طالبان می‌خواهند تا بانک‌نوت‌های فرسوده را گردآوری و به جای آن‌ها بانک‌نوت‌های جدیدی را وارد بازار کند.

محب، دکان‌دار در شهر کابل می‌گوید که بانک‌نوت‌‌های فرسوده در بیشتر اوقات هنگام دادوستد بین او و مشتریانش تنش لفظی به میان می‌آورد. به گفته او، از میان هر ۱۰ مشتری، ممکن سه تن آنان پولی با وضیعت مناسب برایش بیاورند. این دکان‌دار می‌افزاید که او در گرفتن بانک‌نوت‌های فرسوده اعتراضی ندارد، اما مشتریانش حاضر نمی‌شوند پول فرسوده را از نزد او بگیرند.

بصیر، صراف در کابل، می‌گوید: «عمده‌ترین چالش بانک‌نوت‌های فرسوده، ضایع شدن وقت است؛ چون باید هر پول را دانه‌دانه برای این‌‌که بدل و یا پیوند پول دیگری نباشد، بررسی کنیم.» به گفته او، گردش پول در بازار نظر به سال‌های قبل کمتر شده و ۲۰ تا ۳۰ درصد بانک‌نوت‌ها را پول خرده شکل می‌دهد که بیشتر این بانک‌نوت‌ها قابل چلش نیستند.

همچنان شاداب، باشنده دیگر شهر کابل، توضیح می‌دهد: «پول‌های پایین‌تر از ۱۰۰ افغانی فرسوده شده و تبادله آن‌ها بسیار مشکل است. در وقت پرداخت کرایه موتر پول کهنه از طرف موتروانان مسترد می‌شود.» او از بانک مرکزی زیر کنترل گروه طالبان می‌خواهد تا پول‌های فرسوده را گردآوری کند و به جای آن بانک‌نوت‌های جدیدی را وارد بازار بسازد.

باشنده‌گان کابل در حالی از فرسوده بودن بیش از حد بانک‌نوت‌های ۱۰، ۲۰ و ۵۰ افغانی شکایت دارند که بانک مرکزی مکلفیت دارد بر‌اساس نیاز مردم، اسکانس‌های جدیدی را وارد بازار کند. پیش از این در دوره جمهوریت بانک مرکزی هر سه سال بعد پول‌های فرسوده را گردآوری و در حضور هیات باصلاحیت متشکل از اداره‌های دولتی، باطل می‌کرد. همچنان «د افغانستان بانک» و بیشتر بانک‌های دیگر یک شعبه جداگانه برای تبادله پول‌های مندرس، سوخته و فرسوده ایجاد کرده بودند. با روی‌کار‌آمدن رژیم طالبان اما این روند متوقف شده است.

در جریان دو سال حاکمیت طالبان بر کشور، بانک‌ها نه‌تنها در قسمت گردآوری بانک‌نوت‌های فرسوده هیچ اقدامی نکرده‌، بلکه بانک‌نوت‌های فرسوده را از روی ناچاری وارد بازار ساخته‌اند. ماموران اداره‌های دولتی می‌گویند که در آخر هر ماه در هنگام تسلیم‌گیری تنخواه با کارمندان بانک‌ها به مشاجره لفظی می‌پردازند، اما کارمندان بانک استدلال می‌کنند که پول جدید نزد آنان وجود ندارد و اگر تمایل به دریافت تنخواه ندارند، می‌توانند از تسلیم‌گیری این پول خودداری کنند.

بانک مرکزی در اواخر دوره جمهوریت اعلام کرده بود که بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹ خورشیدی حدود ۵۸ میلیارد افغانی بانک‌نوت فرسوده را از دوران خارج کرده است. طبق اعلام این بانک، هر سال باید دست‌کم ۳٫۶ میلیارد افغانی به علت فرسوده شدن از گردش در بازار، خارج شود.

کیفیت پایین کاغذ بانک‌نوت‌ها و فرهنگ پایین نگه‌داری از پول کاغذی دو عاملی شمرده می‌شوند که در فرسوده شدن آن نقش دارند. بانک‌نوت‌های افغانستان در دوره جمهوریت در یک شرکت‌ انگلیسی چاپ می‌شد و از کیفیت خوبی برخوردار است. بیشتر شهروندان آن‌چنانی که لازم است، از بانک‌نوت‌ها حفاظت نمی‌کنند. کارشناسان امور اقتصادی و مسوولان پیشین بانک مرکزی بارها روی ترویج فرهنگ نگه‌داری از بانک‌نوت‌ها تاکید ورزیده و از شهروندان خواسته‌اند که پول کاغذی را باید داخل کیف جیبی نگه‌داری کنند تا از فرسوده شدن آن جلوگیری شود.

با این‌همه، کارمندان بانک مرکزی زیر اداره طالبان در خزان سال گذشته خورشیدی گفته بودند که قرار است یک شرکت پولندی طی قرارداری به ارزش ۱۰ میلیارد بانک‌نوت جدید چاپ کند. حالا که حدود پنج ماه از این موضوع سپری شده است، بانک‌نوت‌های جدید تاکنون وارد بازار نشده است.