گِل رُس چیست؟

رس‌ها به همراه کلوئیدها فعال ترین بخش خاک به حساب می‌آیند و اکثرا دارای ساختمان های بلوری می باشند. گل رس بنا بر بعضی تعاریف به کانی‌های طبیعی آگلومر شده که شامل فیلوسیلیکات آلومینیوم آب دار می‌باشند گفته می‌شود.

این ماده با افزودن رطوبت کافی خصوصیات پلاستیک پیدا می‌کند و هنگامی که خشک شود سخت می‌شود.
اکثر رس‌ها با ترکیب شدن با آب از خودشان شکل پذیری نشان می‌دهند ولی برخی از آنها مانند هالویژیت و رس فلنیت این خاصیت را ندارند.

از جهت ابعاد دانه بندی، اندازه دانه های آن در طبقه بندی های مختلف مقادیر ناهمسانی دارد.

تقسیم بندی رس ها

رس ها را در سه گروه کلی تقسیم بندی می‌ کنند:

• رس‌های کالوئولینیتی که نسوز هستند
• رس‌‌های بنتونیتی
• رس‌های معمولی

رس‌های کالوئولینیتی

به خاک هایی که قبل از رسیدن به درجه زیر ۱۵۲۰ درجه سلسیوس شکل خود را تغییر می‌دهند رس کالوئولینیتی می‌ گویند.

رس های بنتونیتی

رس‌های بنتونیتی، آبگیری، شکل‌پذیری، چسبندگی و جذب آب بالایی دارند طوری که بعد از آنکه آب را جذب کرد وزن آن چند برابر بیشتر می‌شود. و مصرف آن در سرامیک سازی است.

رس‌ های معمولی

رس معمولی یا خاک رس خاکی ریز دانه است که شکل پذیری کافی برای تهیه قالب را دارا می‌باشد. این خاک با کانی های رسی و برخی از کانی‌های کلسیت-کوارتز و فلدسپات‌هایی که تجزیه نشده‌اند، همراه است.

که در نتیجه تخریب، تجزیه شیمیایی و فرسایش سنگ‌های سیلیکاتی به وجود آمده است. درصد عناصر و موادی که خاک رس را تشکیل می‌دهند بستگی به طول مسیری که حمل می‌شوند و شرایط اقلیمی و همچنین جنس سنگ مادر دارد.

خاک رس آجرپزی

آجر جدای از اینکه جزء قدیمی‌ترین محصولایت سرامیکی است، امروزه به دلایل مختلف از جمله وجود فراوان گل رس در طبیعت و شکل گیری نسبتا آسان آن در دوره های زمین شناسی، محکم بودن در زمان خشک شدن و مقاومت در حین پخت از آن دسته مصالح ساختمانی است که مصرف آن رو به افزایش است.

سنگ‌ های بلورین مثل گنایس و گرانیت که بخش عمده‌ای از پوسته زمین از آن تشکیل شده، از منابع عمده خاک رس می‌باشد.

تأثیرات آب و هوا بر گل رس

خاک ها در مناطق و شرایط آب و هوایی مرطوب حاوی مقدار زیادی کانی اولیه حل شده هستند که به کانی‌های رسی تبدیل شده اند.

خاک های که در مناطق گرم و مرطوب هستند مقدار زیادی رس دارند، حتی در اعماق ۵ تا ۲۰ متری. برخی کانی‌های رسی به دلیل تجزیه و دگرسانی کانی‌های اولیه مانند میکاها به وجود می‌آیند.

منشا تشکیل دهنده انواع رس ها

• رس های درجا در زمان تشکیل خاک به وجود می‌آیند.
• رس هایی که تغییر مکان یافته اند و به دلیل فرسایش زیادتر حرکت می‌کنند و دوباره به محل جدید نهشته می‌شوند.
• رس هایی که به تازگی تشکیل یافته اند و به دلیل تبلور مجدد رس هایی که در محلول‌ها وجود دارند، در خاک شکل می‌گیرند.

تقسیم بندی ساختمانی رس‌ها

گروه کاندیت که ساختمال دو لایه ای دارند یعنی لایه تتراهدرال به واسطه یونهای O/0H به لایه اکتاهدرال وصل هستند. فاصله بنیادی یعنی فاصله بین یک لایه سیلیس با لایه بعدی اش هفت آنگستروم می‌باشد.

گروه کاندیت، ین گروه ساختمان سه لایه ای دارند، طوری که یک لایه اکتاهدران مابین دو لایه تتراهدرال جای دارد. فاصله بنیادی آن چهارده آنگستروم است و بعد از اینکه آب جذب کردند به بیست و یک آنگستروم می‌رسد.

منشا کانی‌ های رسی در رسوبات

• رس های وراثتی که این رس‌ها از انواع آواری هستند.
• رس‌ های تازه تشکیل که بر اثر ته نشینی مستقیم از محلول، یا حاصل جانشینی هستند.
• رس های تبدیلی، که این نوع از گل رس از طریق مبادله یونی یا تغییر منظم کاتیون‌ها به این مدل رس تبدیل می‌شوند.

فرآیندهای تشکیل دهنده انواع رس ها

• محیط هوازدگی و تشکیل خاک: که می‌تواند اصلی‌ترین محیط شکل دهنده رس ها علی‌الخصوص رس‌های وراثتی باشد.
• محیط رسوب گذاری: رس ها از آب‌ های حفره ای ته نشین می‌شوند.

پراکندگی معادن رس

شهرهای کمی دارای معادن رس می‌باشند، از جمله شهرهایی که معادن سرشاری از رس دارد می‌توان به شهر لاجین همدان اشاره کرد. این شهر به عنوان قطب سفال و سرامیک ایران و همچنین شهر جهانی سفال معرفی شده است.

رس لاجین رنگ قرمز دارد، در ترکیب با آب هم قرمزی خود را از دست نمی‌دهد و گلی که از آن حاصل می شود گل رس قرمز می‌باشد. از گل رس قرمز سفال‌های قرمز رنگ تولید می‌شود.

خاک و گل رس کارایی‌های زیادی دارد از آن جمله می‌توان کاربردش در ساخت انواع ماسک های زیبایی اشاره کرد.

انواع ماسک گل رس برای از بین بردن چربی صورت بسیار مفید است و می‌توان به عنوان یک لایه بردار از آن استفاده کرد. وقتی که خاک رس را با سرکه سیب، ماست و عسل مخلوط کنید ماسکی فوق‌العاده برای مبارزه با جوش و جای جوش تهیه می‌شود.

با توجه به ترکیبات خاک رس، قرار دادن گل رس بر روی پوست، چربی‌های روی پوست، رادیکال‌های آزاد و عوامل عفونی آنها جذب ذرات خاک می‌شوند. همان مقدار چسبندگی که گل رس دارد باعث لایه بردرای پوست می شود.

از آنجایی که جوش صورت مشکلی است که تقریبا همه در دوره‌های مختلف سنی با آن مواجه هستند، طرز تهیه یک ماسک فوق‌العاده از گل رس برای مبارزه با این مشکل را در ادامه مطلب می‌خوانید.

طرز تهیه ماسک گل رس برای جوش صورت

روغن درخت چای به دلیل خاصیت ضد عفونی کننده ای که دارد و همچنین گیاه جو به دلیل داشتن انواع آنتی اکسیدان ها، می‌توانند به از بین بردن عواملی که باعث بروز جوش‌های چرکی می‌شوند کمک کند.

از ترکیب روغن چای و گیاه جو با گل رس می‌توان یک ماسک چند جانبه برای مقابله با جوش ها ساخت. به میزان یک قاشق از خاک رس، مقداری جو خیس شده، یک قاشق روغن درخت چای و یک الی دو قاشق آب مقطر تهیه کنید.

این مواد را با هم ترکیب کرده و با یک برس بر روی پوست خودتان پخش کنید. بعد از اینکه ماسک بر روی پوست شما خشک شد آن را با آب ولرم شستشو دهید. این ماسک علاوه بر خاصیت مقابله با جوش، لایه بردار و روشن کننده نیز می‌باشد.