هامان کیست و چه مقامی در دربار فرعون داشته است؟

در آیات مربوط به فرعون نام شخصی به نام «هامان» نیز به چشم می خورد که گویی از اشخاص عالیرتبه حکومت او بوده است. اما واقعا هامان کیست و چه مقام و ویژگی هایی داشته است که نام او هزاران سال بعد از زندگانی اش هنوز به عنوان یکی از منفی ترین انسان های تاریخ و هم ردیف با نام فرعون و قارون یاد می شود.

همانطور که می دانید در قرآن کریم اسامی شصیت های مثبت و منفی زیادی ذکر شده و سرگذشت و شرح حال آنها گاه به طور اجمالی و گاهی به صورت تفصیلی بیان شده است. سرگذشت تمامی شخصیت هایی که نامشان در قرآن کریم آورده شده قطعا برای انسان ها آموزنده و پنداموز است. قرآن کریم توجه خاصی به بیان شخصیت ها اعم از افراد مثبت و یا منفی دارد.

در کنار تمام شخصیت های منفی که قرآن کریم نام آنها را ذکر کرده، هامان نیز یکی از کسانی است که خداوند در کتاب آسمانی از او به بدی یاد کرده و او را در زمره اشخاص منفی و ظالم تاریخ قرار داده است. برای اینکه بدانیم هامان کیست با ما در اطلس پلاس همراه باشید.

هامان کیست؟

هامان یکی از افراد عالیرتبه و بسیار ذی نفوذ در حکومت فرعون بود. نام او شش بار در کتاب خدا ذکر شده است که در همه این شش بار همراه با نام فرعون بوده است. در میان این شش آیه که خداوند از هامان نام برده است در دو آیه نیز نام قارون در کنار آنها آمده است. این آیات شامل آیه ۶، ۸ و ۳۸ سوره مبارکه قصص، آیه ۳۹ سوره مبارکه عنکبوت و آیات ۲۴ و ۳۶ سوره مبارکه غافر می باشد.

هامان، این فرد با نفوذ حکومت فرعون یکی از کسانی بود که بسیار به فرعون نزدیک بود و از درباریان بسیار ظالم و بی پروای او محسوب می شد. این شخص به قدری در حکومت فرعون قدرت داشت که قرآن کریم از لشکر مصر به نام لشکریان فرعون و هامان یاد می فرماید.

برای اینکه بهتر درباره این شخصیت آشنایی پیدا کنیم و بفهمیم که هامان کیست خوب است به چند آیه از قرآن کریم توجه کنیم. در یکی از این آیات اینگونه آمده است: «فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِیَکُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَحَزَنًا إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا کَانُوا خَاطِئِینَ»، «(هنگامی که مادر از سوی کودک خود سخت در وحشت فرو رفت او را به فرمان خدا به دریا افکند) خاندان فرعون او را از آب گرفتند تا سرانجام دشمن آنان و مایه اندوهشان گردد، مسلما فرعون و هامان و لشکریان آن دو خطاکار بودند.»

در اینکه هامان دقیقا چه سمتی در دربار فرعون داشته است اخلاف نظر فراوانی وجود دارد. عده ای از مفسران اسلامی اعتقاد دارند که هامان وزیر و مشاور اعظم فرعون بوده است اما برخی دیگر از مفسرین نظریه وزیر بودن او را رد کرده اند.

در یکی از آیاتی که خداوند در قرآن کریم نام هامان را ذکر کرده است اینگونه آمده که پس از پیروزی حضرت موسی علیه السلام بر ساحران و مغلوبه شدن اوضاع به نفع ایشان، فرعون به هامان دستور می دهد تا برج دفیع و بلندی برای او بسار تا او از آن بالا رفته و از خدای حضرت موسی علیه السلام خبری پیدا کند. در آیات ۳۶ و ۳۷ سوره مبارکه غافر می خوانیم: «وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا هَامَانُ ابْنِ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ ﴿۳۶﴾ أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ فَأَطَّلِعَ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ کَاذِبًا وَکَذَلِکَ زُیِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَصُدَّ عَنِ السَّبِیلِ وَمَا کَیْدُ فِرْعَوْنَ إِلَّا فِی تَبَابٍ﴿۳۷﴾»، «فرعون گفت: ای هامان! برای من بنای مرتفعی بساز شاید به وسائلی رسم. وسائل ( صعود به) آسمانها، تا از خدای موسی آگاه شوم، هر چند گمان می‏کنم او دروغگو باشد، اینچنین اعمال بد فرعون در نظرش ‍ زینت داده شده بود، و او را از راه حق باز داشت، و توطئه فرعون (و فرعون صفتان) جز به نابودی نمی‏انجامد.»

احادیث درباره هامان

تا اینجا تا حدودی فهمیدیم که هامان کیست اما خوب است نگهی به روایات نیز در این خصوص بیندازیم. همانطور که قرآن کریم از هامان به بدی یاد کرده است روایات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام نیز او را به عنوان یکی از ظالم ترین انسان ها نام برده است.

پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم در روایتی نام ۱۲ نفر از انسان ها را به عنوان بدترین انسان ها نام برده اند که نام هامان در میان این ۱۲ تن است.

امام صادق علیه السلام از پدران خود روایت می فرمایند که جهنم هفت در دارد که از یک آن فرعون، هامان و قارون داخل می شوند.

چند نکته مهم درباره اینکه هامان کیست ؟

همانطور که ذکر شده نام هامان شش بار در سوره های متعدد ذکر شده و در تمامی این موارد نام او در کنار نام فرعون قرار دارد. ذکر نام هامان بلافاصله بعد از فرعون حاوی این نکته ست که رتبه و مقام او بعد از فرعون قرار داشته است و در واقع می توان از چینش و ترتیب اسامی اینگونه استفاده کرد که او نفر دوم حکومت فرعون بوده است.

همچنین در داستان حضرت موسی علیه السلام و آیاتی که در رابطه با دعوت ایشان ذکر شده، موسی و هارون علیهما اسلام به عنوان پیشوایان هدایتگری و فرعون و هامان به عنوان پیشگامان ظلم و شقاوت معرفی شده اند.

تشابه اسمی میام هامان و وزیر خشایار شاه

تا اینجا به خوبی فهمیدیم که هامان کیست و چه کارهایی انجام داده است. اما برخی از افراد که به خیال خود قرآن کریم را به خطای تاریخی متهم کرده اند می گویند که هامان نام وزیر خشایار شاه بوده است. این افراد با ذکر این مطلب به زعم خود قصد داشتند شبهه ای را به قرآن کریم وارد کند و معتقد بودند قرآن کریم وزیر خشایار شاه را با زیر دست فرعون اشتباه گرفته است در حالی که این گزارش به هیچ وجه با مستندات تاریخی سازگاری ندارد و یک سخن کاملا بی پایه و اساس است.

آنچه که تحقیقات باستان شناسان که از جمله آنها محققین غربی است به آن دسته یافته است این است که نقل قرآن کریم از هامان به عنوان وزیر فرعون کاملا با واقعیت های تاریخی تطابق دارد و گزارش قرآن کریم به طور کامل مطابق با تحقیقات باستان شناسی است.