نامگذاری ستاره ها بر چه اساسی است؟
- انتشار: ۱۵ سنبله ۱۳۹۹
- سرویس: اطلس پلاس
- شناسه مطلب: 93867
انسان ها از دیرباز مجذوب ستاره های آسمان در شب بوده است و در گذشته هر یک از اجرام آسمانی را به یک شکلی تشبیه می کرد.
با پیشرفت فیزیک در زمینه اختر شناسی این تصور اما به یک شناخت مناسب اما پیچیده از آسمان و ستاره هایش برای بشر تبدیل شده است. پیشرفت در عرصه اخترشناسی اکنون به حدی ست که هر ستاره حسب شکل ظاهری خود نامی را برای خود دریافت کرده است.
با ما همراه باشید تا نامگذاری ستاره ها و اصول موجود در این زمینه را بشناسید:
تمدن های باستانی و نامگذاری ستاره
اگر مطالعه ساده ای در کتب تاریخی و تمدن های باستانی داشته باشید به روشنی درک می کنید که بسیاری از ستاره ها و دیگر صورت های فلکی نام خود را از تمدن های اولیه و باستانی گرفته اند.
در این مطالعه ممکن است به داستان ها و افسانه هایی از دوران سامری ها، روم باستان و دیگر تمدن های اولیه بر بخورید که افسانه ها و داستان هایی در مورد نامگذاری ستارگان با خود دارند. نامی که برای بسیاری از ستارگان انتخاب شده با شکل ظاهری آن ارتباط دارد. برای مثال «Deneb» که در بخش انتهایی و دم صورت فلکی قو یا دجاجه قرار دارد، به معنای «دم» می باشد.
نامگذاری بر اساس ویژگی خود ستاره
هنگام مطالعه در آثار کهن مربوط به نامگذاری ستاره ها بدون شک به نتایج شگفت انگیزی دست می یابید.
یکی از این نکات نامگذاری ستارگان براساس ویژگی های آن ستاره است و به صورت فلکی ستاره کاری ندارد.
برای مثال «سیروس» نامی ست که بر درخشان ترین ستاره آسمان گذاشته شده و هیچ نشانه ای از صورت فلکی این ستاره در این نام دیده نمی شود. سیروس به معنی داغ و سوزان می باشد.
بیشتر نام های ستارگان عربی، لاتین و چینی هستند
نام هایی چون «رأس الغول، فم الحوت» نشان می دهد که بیشتر نام هایی که برای ستارگان در نظر گرفته شده به زبان عربی می باشد و با گذشت زمان «ال» از جلو برخی از این نام ها برداشته شده است.
به طور مثال نام ستاره «الغول» در پاره ای از تاریخ به نام غول خوانده می شده است. برخی دیگر از نام های ستارگان ریشه لاتین، یونانی و حتی چینی دارند. البته نام هایی هم هست که ریشه فارسی داشته باشد که در فهرست نام ها در میان نام های عربی و لاتین دسته بندی شده اند.
سیستم های نامگذاری ستارگان
همان طور که گفته شد نامگذاری یک ستاره یا براساس صورت فلکی آن بود یا به واسطه ویژگی های آن ستاره انتخاب می شده است. در این راستا، منجمان سیستم هایی را برای نامگذاری ستارگان انتخاب کرده اند:
نامگذاری ستارگان بر اساس سیستم بایر
در سال ۱۶۰۳ میلادی یک وکیل آلمانی به نام «بایر» که به نجوم علاقه زیادی داشت، یکی از منسجم ترین اطلس های آسمان را تدوین کرد.
اطلاعات این اطلس از داده های منجم دانمارکی به نام «تیکو براهه» گرفته شده بود. این اطلس دارای ۵۱ جدول می باشد: ۴۸ جدول به ۴۸ صورت فلکی بطلمیوسی اختصاص دارد، ۱ جدول به ۱۲ صورت فلکی تازه اشاره دارد و ۱ جدول به تمام بخش های شمالی و جنوبی کره آسمانی اختصاص داده شده است.
براساس سیستم بایر، ستارگان حسب میزان روشنایی دسته بندی شده سپس به هر یک از آنها یکی از حروف کوچک یونانی از «آلفا» تا «امگا» اختصاص می یافت.
بایر بعد از این ۲۴ حرف سراع حروف کوچک لاتین رفت و به جز حروف u و j که ممکن بود با اعداد یونانی i و v اشتباه شود مابقی حروف را به هر یک از ستاره ها نسبت داد.
وی در ادامه، نام صورت فلکی ستاره با بعد از حروف کوچک لاتین ذکر نمود. در این دسته بندی، تمام ستارگانی که درخشندگی یکسانی داشتند نام های مشابه دریافت کردند. به طور مثال alpha Centauri نامی ست که برای درخشان ترین ستاره در صورت فلکی قنطورس برگزیده شد.
در سیستم بایر شش ستاره در بخش گرز صورت فلکی جبار با نام «pi Orionis» یاد می شوند.
سیستم «فلم استید»
یک منجم انگلیسی به نام «فلم استید» برای اصلاح برخی محدودیت هایی که در سیستم بایر برای نامگذاری ستاره ها وجود داشت، از اعداد برای نامگذاری ستارگان استفاده کرد.
در این سیستم نامگذاری دیگر محدودیت های حروف الفبای لاتین وجود نداشت و میزان درخشندگی ستارگاه هم مد نظر نبود.
این منجم انگلیسی موقعیت ستارگان از غرب تا شرق را ملاک نامگذاری آنها قرار داد. در این سیستم، غربی ترین ستاره هر صورت فلکی با شماره ۱ مشخص می شد و اولین ستاره ای که در شرق این ستاره بیاید شماره ۲ خوانده می شد.
این کار تا شرقی ترین ستاره آن صورت فلکی ادامه می یافت. برای مثال، غربی ترین ستاره صورت فلکی قنطورس با نام قنطورس ۱ مشخص شد.
دوربین های پیشرفته نجومی و تحول در نامگذاری ستارگان
همان طور که دیدید در سیستم های قدیمی نامگذاری ستارگان محدودیت های کلانی وجود داشت.
این محدودیت ها با عرضه دوربین های پیشرفته نجومی تا حد زیادی برداشته شد. منجمین با استفاده از این دوربین ها انبوهی از ستارگان نو را شناسایی کرده هر یک به سلیقه خود آنها را نامگذاری کردند.
برخی ترتیب یافتن ستاره را اساس نامگذاری خود قرار داند و بعضی دیگر میل هر ستاره را ملاک نامگذاری گذاشتند.
«تاریخ کشف، رده طیفی و رنگ و اندازه ستاره» از دیگر ملاک هایی بود که در نسل جدید نامگذاری ستارگان مورد استفاده قرار گرفت. گاهی اوقات تنوع نامگذاری به حد بود که برای یک ستاره چند نام انتخاب شده بود.
به هر صورت اینک که با اصول و اساس نامگذاری ستارگان آشنا شدید، به خوبی می دانید که سیستم های قدیمی نامگذاری ستارگان که در آنها شکل ظاهری یک ستاره یا ویژگی های آن ملاک نامگذاری بود در نسل جدید نامگذاری که به مدد دوربین های پیشرفته حاصل شده هر منجم حسب تشخیص و سلیقه خود ممکن است نامی برای ستاره ای که دیده انتخاب کند. این مساله اما خود سبب شده گاهی اوقات یک ستاره با دو نام خوانده شود، مساله یی که پیچیدگی در به خاطر سپردن نام ستارگان را به همراه دارد.