مناجات دوم خمس عشر؛ مناجات الشاکّین + شرح، متن و ترجمه

دومین مناجات از مجموعه مناجات خمس عشر به «مناجات الشاکین» یا مناجات شکایت کنندگان معروف است. محتوای اصلی مناجات الشاکین شکایت از نفس خودمان و شکایت از شیطان است که این دو دست به دست هم داده و دمار از روزگارمان در آورده اند. با ما همراه باشید با مفاهیم و معارف مناجات دوم خمس عشر بیشتر آشنا شویم.

مناجات دوم خمس عشر؛ مناجات الشاکّین

همانطور که از نام مناجات دوم خمس عشر پیداست، این مناجات به بیان مشکلات موجود در مسیر تعبد و بندگی خدا می پردازد که محور عمده این شکایت ها سه چیز است که عبارتند از: نفس، شیطان و قلب سخت و سیاه.

در فراز اول ا ین دعا شکایت از نفس امّاره است، نفس اماره در واقع عاملی است که انسان را به سوی امیال پست راهنمایی می کند و از این طریق مانع شکوفایی ابعاد متعالی وجود انسان و در نهایت مانع رسیدن او به کمال اصیل انسانی می شود. نفس اماره که در مناجات دوم خمس عشر به آن توسط حضرت امام سجاد علیه السلام اشاره شده است انسان را به تأمین لذت های پست و زودگذر دنیوی وا می دارد بطوری که حد و مرزی برای تامین خواسته هایش نمی شناسد و می خواهد به هر صورتی که هست به آن خواسته دست یابد حتی اگر حلال و حرام رعایت نشود بنابراین کسی که اسیر نفس اماره است به هر کار ناصوابی دست می زند و حریم احکام الهی را می شکند.

پیام مناجات دوم خمس عشر آشنا کردن انسان با نفس اماره و ویژگی های آن است که امر کردن به بدی، سبقت گرفتن به سوی گناه، آزمند بر نافرمانی و عصیان خداوند، در معرض خشم خداوند، کشاندن انسان به سمت هلاکت، توجیه‌گر در اطاعت نکردن از خداوند، بی‌تاب در برابر شر و بدی، خودخواه در احسان به دیگران، پیوسته متمایل به لهو و لعب، غرق در غفلت و فراموشی، سرعت در کشاندن انسان به گناه و به تاخیر انداختن انسان از توبه از خصوصیات بارز نفس اماره یاد شده است.

شکایت بعدی امام سجاد علیه السلام در مناجات دوم خمس عشر بیان دشمنی شیطان است، که امام سجاد علیه السلام به زیبایی هرچه تمام تر در مناجات الشاکین پرده از دسیسه هایش بر می دارد، گمراه ساختن انسان و ایجاد وسوسه در قلب و روح انسان به روشهای گوناگون، زیبا جلوه دادن دنیا و مظاهر آن در نگاه انسان، فاصله انداختن میان بنده و تقرب به خدا از جمله شیوه هایی است که در مناجات دوم خمس عشر به آن پرداخته شده است.

امام سجاد علیه السلام در مناجات دوم خمس عشر پس از شکایت از نفس اماره و شیطان از قلبی که معیوب است و دچار ایراد شده است و بر همین اساس از هدایت الهی تهی گشته و تبدیل به سنگ گردیده نیز شکوه می کند و شکایت بعدی از چشمانی است که اشک در آن جاری نمی شود.

مناجات دوم خمس عشر پس از شکوه هایی که بیان می کند به بیان چند درخواست از خالق یکتا می پردازد از جمله اینکه از خداوند می خواهد که جود و احسانش را طوری شامل حال بندگان بفرماید که انسان بتواند بر دشمن اصلی خویش که هماین نفس اماره و شیطان است پیروز شود.

درخواست بعدی امام سجاد علیه السلام در مناجات دوم خمس عشر یا همان مناجات الشاکین این است که خداوند عیب ها و رسوایی های ما را بپوشاند بطوریکه که بر کسی فاش نشود.

درنهایت امام سجاد از خدا می خواهد که ما را از گناهان حفظ کند و این توان را به ما بدهد که غلبه بر نفس و شیطان داشته باشم تا دچار معصیت نشویم.

متن مناجات دوم خمس عشر

إِلَهِی إِلَیک أَشْکو نَفْسا بِالسُّوءِ أَمَّارَهً
وَ إِلَی الْخَطِیئَهِ مُبَادِرَهً وَ بِمَعَاصِیک مُولَعَهً
وَ لِسَخَطِک مُتَعَرِّضَهً
تَسْلُک بی‌مَسَالِک الْمَهَالِک
وَ تَجْعَلُنِی عِنْدَک أَهْوَنَ هَالِک
کثِیرَهَ الْعِلَلِ طَوِیلَهَ الْأَمَلِ
إِنْ مَسَّهَا الشَّرُّ تَجْزَعُ وَ إِنْ مَسَّهَا الْخَیرُ تَمْنَعُ
مَیالَهً إِلَی اللَّعِبِ وَ اللَّهْوِ، مَمْلُوَّهً بِالْغَفْلَهِ وَ السَّهْوِ
تُسْرِعُ بی‌إِلَی الْحَوْبَهِ وَ تُسَوِّفُنِی بِالتَّوْبَهِ
إِلَهِی أَشْکو إِلَیک عَدُوّا یضِلُّنِی وَ شَیطَانا یغْوِینِی
قَدْ مَلَأَ بِالْوَسْوَاسِ صَدْرِی وَ أَحَاطَتْ هَوَاجِسُهُ بِقَلْبِی
یعَاضِدُ لِی الْهَوَی
وَ یزَینُ لِی حُبَّ الدُّنْیا
وَ یحُولُ بَینِی وَ بَینَ الطَّاعَهِ وَ الزُّلْفَی
إِلَهِی إِلَیک أَشْکو قَلْبا قَاسِیا
مَعَ الْوَسْوَاسِ مُتَقَلِّبا وَ بِالرَّینِ وَ الطَّبْعِ مُتَلَبِّسا
وَ عَینا عَنِ الْبُکاءِ مِنْ خَوْفِک جَامِدَهً وَ
إِلَی مَا یسُرُّهَا طَامِحَهً
إِلَهی لا حَوْلَ لِی وَ لا قُوَّهَ إِلا بِقُدْرَتِک
وَ لا نَجَاهَ لِی مِنْ مَکارِهِ الدُّنْیا إِلا بِعِصْمَتِک
فَأَسْأَلُک بِبَلاغَهِ حِکمَتِک وَ نَفَاذِ مَشِیتِک
أَنْ لا تَجْعَلَنِی لِغَیرِ جُودِک مُتَعَرِّضا
وَ لا تُصَیرَنِی لِلْفِتَنِ غَرَضا وَ کنْ لِی عَلَی الْأَعْدَاءِ نَاصِرا
وَ عَلَی الْمَخَازِی وَ الْعُیوبِ سَاتِرا
وَ مِنَ الْبَلاءِ [الْبَلایا] وَاقِیا وَ عَنِ الْمَعَاصِی عَاصِما
بِرَأْفَتِک وَ رَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

ترجمه مناجات الشاکین مناجات دوم خمس عشر

خدایا از نفسی که فراوان به بدی فرمان می‌دهد به تو شکایت می‌کنم،
همان نفسی که شتابنده به سوی خطا، و آزمند به انجام گناهان،
و در معرض خشم توست،
نفسی که مرا به راه هلاکت میکشاند،
و هستی ام را نزد تو از پستترین تباهشدگان قرار می‌دهد،
بیماری‌هایش بسیار، آرزویش دراز است،
اگر گزندی به او در رسد بی‌تابی میکند، و اگر خیری به او رسد از انفاقش دریغ می‌ورزد،
به بازی و هوسرانی میل بسیار دارد، از غفلت و اشتباه آکنده است،
مرا به تندی به جانب گناه می‌راند، و با من در توبه و ندامت امروز و فردا میکند،
خدایا از دشمنی که گمراهم میکند و از شیطانی که به بی‌راهه‌ام میبرد به تو شکایت می‌کنم،
شیطانی که سینه‌ام را از وسوسه انباشته و زمزمههای خطرناکش قلب را فرا گرفته است،
شیطانی که با هوا و هوس برایم کمک میکند،
و عشق به دنیا را در دیدگانم زیور میبخشد،
و بین من و بندگی و مقام قرب پرده می‌افکند،
خدایا از دلی شکایت می‌کنم که همچون سنگی
که با وسوسه زیرورو میشود و به آلودگی گناه و سیاسی نافرمانی آلوده شده،
خدایا از چشمی که از گریه ناشی از هراس تو خشک شده،
و در عوض به مناظری که خوش آیند آن است خیره گشته به تو گلایه می‌کنم،
خدایا توان و نیرویی برای من جز به قدرت تو نیست،
راه نجاتی از گرفتاری‌های دنیا جز نگهداری تو برایم نمی‌باشد،
از تو خواستارم به رسایی حکمتت، و نفوذ ارادهات
که مرا جز جودت در معرض چیزی قرار ندهی،
و هدف فتنهها نگردانی، و علیه دشمنانم یاور باشی،
و پرده پوش رسوائی‌ها و عیوبم گردی،
و از بلا نگهدار، و از گناهان بازدارندهام باشی
به مهر و رحمتت‌ای مهربانترین مهربانان.