قصه اصحاب ایکه

نگاهی به داستان های قرآنی نشان می دهد که ناسپاسی برخی اقوام و ساکنان سرزمین های مختلف به پیامرانشان برای آنها گران تمام شده و عذابی سخت آن را در دنیا و آخرت فرا گرفته است.

یکی از این اقوام اصحاب ایکه می باشد. اصحاب ایکه حضرت شعیب(ع) را تکذیب می کنند و به کم فروشی عادت دارند.

از نظر لغوی «ایکه» به معنای درخت است که جمع آن «ایک» می باشد.  این قوم عاقبت با عذاب الهی نابود شدند.

اصحاب ایکه چهار بار در سوره های مختلف قرآن از جمله سوره حجر و شعرا ذکر شده است.

برای شناختن بهتر اصحاب ایکه با ما در خواندن این مطلب همراه باشید:

اصحاب ایکه چه کسانی بودند؟

اصحاب ایکه قومی بودند که در بیشه زاری زندگی می کردند. در سرزمین محل زندگی این قوم درختان خرما به وفور وجود داشت.

ایکه در لغت به معنای درخت می باشد. به نقل از برخی تاریخ  دانان ایکه نام بیشه ای بود که درختان خرما زیاد در آن دیده می شد.

در قرآن کریم اصحاب ایکه همان قوم حضرت شعیب می باشد. در سوره شعراء در مورد اصحاب ایکه گفته شده که آنها در منطقه ای پر آب و درخت که میوه های فراوان در آن پرورش می یافت زندگی می کردند.

پر آب و درخت بودن منطقه یا شاید هم پرستش درخت توسط این قوم سبب شده نام آنها را ایکه بگذارند.

براساس روایات دینی،  در قرآن کریم نام قوم ایکه در کنار نام اقوامی چون «قوم نوح، اصحاب رس، قوم عاد، قوم فرعون، اخوان لوط و قوم تبع» آورده شده است.

دلیل عذاب الهی نازل شده بر این قوم نیز تکذیب پیامبر الهی یعنی حضرت شعیب بوده است.

همان طور که در قرآن نیز آورده شده این قوم مکررا از خداوند می خواستند عذاب آنها را پیش از فرا رسیدن روز حساب نازل کند.

تکذیب پیامبران پیش از شعیب

همان طور که گفته شد در سوره های مختلف قرآن کریم نام اصحاب ایکه را بارها و بارها می شنویم اما جزئیات کاملی درمعرفی آنها وجود ندارد.

شاید بتوان گفت که کامل ترین معرفی اصحاب ایکه در شوره شعراء آورده شده است. در این سوره می خوانیم که اصحاب  ایکه همان قوم شعیب هستند که پیامبران الهی قبل از شعیب را نیز تکذیب کرده بودند.

شعیب اصحاب ایکه را به ترس از خدا فراخواند و خود را پیامبر الهی معرفی کرد. شعیب از قوم خود خواست تقوای الهی پیشه کنند و درستکار باشند و از وی پیروی نمایند.

شعیب به قوم خود می گفت که جهت هدایت از آنها مزدی نمی خواهد چون مزد او را خداوند می دهد. این قوم اما شعیب را تکذیب کردند و مستوجب عذاب الهی شدند.

کم فروشی

در کنار تکذیب شعیب پیامبر که باعث برانگیخته شدن عذاب الهی بر این قوم شد. اصحاب ایکه به کم فروشی نیز معروف بودند و این خصلت نیز در عذاب الهی نازل شده بر آنان بی تاثیر نبود.

حضرت شعیب قوم خود را از کم فروشی بر حذر داشت و به آنها توصیه کرد پیمانه را به طور کامل بدهند.

پیامبر الهی از اصحاب ایکه خواست با ترازوی درست و کفه های برابر وزن کنند و ارزش اموال مردم را کاهش ندهند.

شعیب به قوم خود گفت که کم فروشی فساد است و آنها نباید با کم فروشی در دنیا فساد کنند.

به گفته برخی از مفسران قرآن، قتل، دزدی و غارت و نابود کردن اموال و زراعت مردم از دیگر خصلت های بد اصحاب ایکه بود.

اصحاب ایکه شعیب را جادوگر خواندند

به فرموده قرآن، اصحاب ایکه نه تنها دعوت شعیب را نپذیرفتند که این پیامبر الهی را جادو شده توصیف کردند. این قوم شعیب را دروغگو خطاب کردند و در برابرش ایستادند.

این مردم از شعیب خواستند اگر راست می گوید کاری کند که پاره ای از آسمان بر سر آنها فرود آید.

حضرت شعیب در پاسخ به آنان گفت که تصمیم عذاب آنها و شیوه عذاب دست خداوند است چون خداوند بزرگ به آنچه آنها انجام می دادند داناتر بود.

روز عذاب اصحاب ایکه

اصحاب ایکه با تکذیب پیامبر الهی خود یعنی حضرت شعیب و نیز خصلت کم فروشی که فساد در زمین خوانده شده مستوجب عذاب الهی شد.

روز عذاب این قوم به روز بزرگ معروف است. روش عذاب این قوم به شیوه عذاب قوم مدین شباهت فراوان دارد.

در روز عذاب ابرهایی آنان را فرا گرفت. به دستور خداوند هفت شبانه روز گرمای شدید بر آنها مسلط شد و باد ساکن گشت.

در این فضای گرم و راکت نفس کشیدن برای این مردم سخت شد و آرامش آنها از بین رفت.

اصحاب ایکه برای فرار از عذاب الهی به درون خانه ها و سرداب ها پناه بردند و برای خنک شدن از آب و سایه درختان استفاده کردند اما هیچ یک سودی نداشت.

پس از هفت روز خداوند ابر بزرگی را به سوی آنان فرستاد. این قوم به سوی سایه ابر شتافتند اما ناگهان از ابر آتش بارید و صاعقه اصحاب ایکه را فرا گرفت و همگی هلاک شدند.

در توصیف شدت عذاب الهی بر این قوم گفته شده که حرارت خورشید و آتش سوزان آنان را همچون ملخی درون ظرف سوزاند. خداوند دری از درهای جهنم را به روی آنان باز کرد.

وقتی اصحاب ایکه زیر ابر جمع شدند ابر همچون کوهی بر سر آنان افتاد و آتش شدید تمام آنان را خاکستر گردانید.

اصحاب ایکه و اصحاب مدین  اهل یک امت

شباهت روش عذاب اصحاب ایکه و اصحاب مدین سبب شده برخی مفسرین از جمله ابن کثیر این دو را یک امت بدانند.

البته نباید فراموش کرد که در مورد شیوه عذاب نازل شده بر اصحاب ایکه روایات مختلفی وجود دارد.

به طور مثلا ابن عباس گفته است چون هیچ کسی از اصحاب ایکه از عذاب الهی نجات نیافت نمی توانن به اظهارنظرها در مورد شیوه عذاب این قوم استناد کرد.

براساس آیات قرآنی اما می توان گفت که آثار سرزمین اصحاب ایکه تا زمان نزول قرآن باقی بود و کاروان های تجاری مکیان می توانستند آن را در کنار بزرگراه عمومی تماشا کنند.  

تمام مفسران بر این نکته هم نظرند که مکان زندگی اصحاب ایکه جایی بین مدینه و شام قرار داشت.  

برخی نیز محل زندگی این قوم را نزدیک مدین و مابین ساحل دریای سرخ و مدین دانسته اند.

به گفته یاقوت حموی اصحاب اریکه همان اهل تبوک است. به گفته وی تبوک همان محلی ست که آخرین غزوه رسول خدا در آنجا رخ داد. نقل قول محکم اما ایکه را همان مدین دانسته است.