فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران

به احتمال زیاد اصطلاح میراث جهانی یونسکو را شنیده اید. اما شاید خیلی از ماها ندانیم زمانی که از میراث جهانی یونسکو صحبت می ‌شود، منظور چیست.

از آنجایی که در این اواخر جنگل ‌های هیرکانی ایران به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شده‌ است اطلس پلاس بر آن شده است تا در خصوص این مسئله صحبت کنیم و لیستی کامل از میراث جهانی یونسکو در ایران را بررسی کنیم.

میراث جهانی یونسکو چیست؟

این مجموعه در واقع، مجموعه مکان‌های فرهنگی یا طبیعی هستند که در سازمان جهانی یونسکو به وسیله کمیته ‌‌ای تحت همین نام ثبت می‌گردند.

بر اساس این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می ‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی خود را در لیست میراث جهانی یونسکو نامزد کنند. حفاظت از این آثار طبیعی و فرهنگی بعد از ثبت شدن در این لیست به عهده تمام کشورهای عضو این سازمان می باشد.

کشور ایتالیا از نظر تعداد آثار ثبت شده در این مجموعه که ۵۳ اثر می باشد رتبه اول را دارا است. تعداد آثار فرهنگی و طبیعی کشور ایران در لیست میراث جهانی یونسکو تا سال ۲۰۱۹ با ثبت جنگل‌های هیرکانی به ۲۴ عدد رسید.

معیارهای ثبت آثار در لیست میراث جهانی یونسکو

هر کدام از آثار طبیعی یا فرهنگی که قصد ثبت در مجموعه میراث جهانی یونسکو را دارند باید حداقل دارای یکی از معیارهای زیر باشد. همچنین برای ثبت آثار طبیعی باید چهار ملاک را دارا باشد.

معیارهای طبیعی

• پدیده طبیعی مورد نظر با زمینه های استثنایی و زیباشناسی باشد
• نمونه ای کامل و برجسته از مراحل و تغییرات زمین شناسی باشد.
• نمونه ای کامل از فرآیند های زیست محیطی، بیولوژی، اکوسیستم های ساحلی و دریایی از گیاهان و حیوانات باشد.
• دارای زیستگاه های طبیعی از نظر تنوع زیستی باشد و همچنین گونه های در خطر را در خود داشته باشد.

معیارهای فرهنگی

• اثر مورد نظر یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.
• تبادل ارزش های بشری در یک زمان مشخص در منطقه فرهنگی از نظر پیشرفت در معماری یا فناوری یا طراحی چشم انداز را نشان دهد.
• یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده که از بین رفته باشد را گواهی دهد.
• در معماری یا تکنولوژی نمونه ای استثنائی باشد.
• تعامل بین انسان و محیط زیست را به صورت کامل نشان دهد یا نماینده یک فرهنگ باشد.
• به شکل قابل لمسی با اتفاقات یا سنت های زندگی، عقیده ها، تفکرات یا آثار هنری و ادبی مهم در ارتباط باشد.

کشور ایران از سال ۱۹۷۵ به این مجموعه پیوست. از تاریخ پیوستن ایران به میراث جهانی یونسکو تا کنون، همان طور که گفته شد ۲۴ اثر فرهنگی و طبیعی در این فهرست به ثبت رسیده است.

اولین مکان هایی که در این لیست قرار گرفتند در سال ۱۹۷۹ بود ؛ این لیست شامل میدان نقش جهان اصفهان، تخت جمشید و چغازنبیل بودند.

فهرست میراث جهانی یونسکو

در ادامه برخی دیگر از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث یونسکو معرفی شده است.

چغازنبیل

این مکان یک نیایشگاه باستانی است که در حدود ۱۲۵۰سال پیش از میلاد ساخته شده است. این نیایشگاه باستانی به جا مانده شهر دوراونتاش است و اکنون در مجاورت شهر شوش استان خوزستان قرار دارد.

تخت جمشید

این بنا یادگاری با شکوه از حکومت هخامنشیان در ایران است که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار دارد و در قدیم نام یکی از شهرهای باستانی ایران بوده است.

در این شهر مجموعه کاخ ‌هایی به نام تخت جمشید قرار داشته که در زمان حکومت داریوش هخامنشی، خشایارشاه و اردشیر اول تاسیس شده اند.

میدان نقش جهان اصفهان

از سال ۱۹۷۹ میدان در میان شهر زیبای اصفهان به شکل مستطیل بنا شد. این میدان به وسیله بناهایی از دوره صفوی محصور شده است.

میدان نقش جهان اصفهان به شکل امروزی به حکومت شاه عباس صفوی برمی‌گردد. بناهای تاریخی در میدان نقش جهان شامل عمارت عالی قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه می باشد.

تخت سلیمان

تخت سلیمان که در سال ۲۰۰۳ به ثبت این مجموعه در آمد یکی از عجیب‌ترین بناهای ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو می باشد.

تخت سلیمان در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی قرار دارد. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه‌ای طبیعی احداث شده اند. این بناها به دوره اشکانیان، ساسانیان و ایلخانیان بر می گردد. است.

ارگ بم کرمان

ارگ بم در شهر بم در استان کرمان قرار دارد و بر اساس برخی تواریخ به دوران اشکانیان یا هخامنشیان مربوط می شود. این ارگ تا اواخر دوره قاجار مسکونی بوده است. این بنای تاریخی براثر زلزله ی ۶٫۶ ریشتری در سال ۱۳۸۲ ویران شد.

مجموعه پاسارگاد فارس

این مجموعه از مجموعه آثار باستانی برجای مانده از دوره هخامنشیان است و در استان فارس واقع شده است. آرامگاه کوروش کبیر، باغ سلطنتی پاساگارد، کاخ دوازه پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، کوشک و آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری و محوطه مقدس در این مجموعه قرار دارد.

گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه زنجان یا مقبره محمد خدابنده در سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در نزدیکی زنجان در شهر سلطانیه بنا شد. این بنا به لحاظ معماری بسیار مهم و با ارزش می‌باشد و در سال ۲۰۰۵ به ثبت یونسکو در آمد.

بیستون کرمانشاه

ببیستون کرمانشاه تقریبا بزرگترین سنگ نوشته جهان و همچنین نخستین متن شناخته شده ایرانی از دوره هخامنشیان است. نوشته بیستون در سی کیلومتری شهر کرمانشاه، بر دامنه کوه بیستون قرار دارد.

کلیساهای آذربایجان

این مجموعه شامل کلیساهای اقره کلیسا، کلیسای استپانوس مقدس و کلیسای زور زور می باشد که در استانآذربایجان غربی و آذربایجان شرقی واقع شده‌اند. این کلیساها در سده‌ های هفتم تا چهاردهم میلادی ساخته و با گذشت زمان بارها ترمیم شده‌اند.

از دیگر آثار ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو در ایران می توان به سازه های آبی شوشتر که سال ۲۰۰۹، بازار تبریز سال ۲۰۱۲۰، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی سال ۲۰۱۰، مجموعه باغ های ایرانی سال ۲۰۱۱، مسجد جامع اصفهان سال ۲۰۱۲، برج گنبد قابوس ۲۰۱۲، کاخ گلستان تهران ۲۰۱۳،  شهر سوخته سیستان بلوچستان ۲۰۱۴، روستای میمند کرمان سال ۲۰۱۵ ، مجموعه باستانی شوش خوزستان سال ۲۰۱۵، مجموعه قنات های ایرانی ۲۰۱۶، کویر لوت ۲۰۱۶، شهر تاریخی یزد ۲۰۱۷، چشم انداز باستان شناسی ساسانی سال ۲۰۱۸ و جنگل های هیرگانی در سال ۲۰۱۹ را نام برد.