شهر ئامیدی/ شهری عجیب و شگفت انگیز!

شهر ئامیدی را شاید بتوان یکی از زیباترین شاهکارهای دانش و توانایی بشر دانست. این شهر مرتفع بر روی یک تکه زمین پهن قله مانند ساخته شده که دیوارهای بیضی شکل آن بدون وسایل خاص غیرقابل صعود می باشد. این شهر شگفت انگیز بیشتر به یک قلعه جنگی می ماند با این تفاوت که دیوارهای آن توسط انسان ساخته نشده بلکه به صورت طبیعی وجود داشته است.

ئامیدی، شهری که امکان گسترش ندارد

شهر ئامیدی کوچک اما کهن است. در این شهر که قدمتی ۵۰۰۰ ساله دارد تنها ۱۲۰۰ خانه ساخته شده و امکان گسترش شهر به دلیل نبود زمین وجود ندارد. این شهر در زمان های قدیم بر روی قله کوهی بلند به شکل دایره ساخته شده است و در ۹۰ کیلومتری شمال شرق شهر دهوک در  استان دهوک عراق واقع شده است. این شهر که شمالی ترین شهر عراق محسوب می گردد با شهر  موصل ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد.

مکان های تاریخ شهر ئامیدی

شهر ئامیدی که به صورت «امیدی» و «عمادیه» نیز یاد می شود علاوه بر زیبایی طبیعی که دارد چندین مکان تاریخی را نیز در دل خود جای داده است. دروازه قدیم شهر، مناره بزرگ، دروازه زرادشتی، مدرسه قوبهان، مکان تابستانی سولاف از جمله مکان های تاریخی این شهر می باشد. براساس اسناد تاریخی موجود این شهر در سده های مختلف توسط یک پاشا که از پولدارترین فرمانروایان منطقه بوده اداره می شده است. به استناد اظهارات مسیحیان غربی، این شهر در گذشته محل زندگی مغ های زرتشتی ایرانی بوده است. نام قدیمی این شهر آشب است. از دیگر مکان های تاریخی این شهر کوهستانی می توان به یک کلیسا، ویرانه های یک کنیسه و ویرانه های آشوری اشاره کرد.

موقعیت راهبردی شهر ئامیدی

همان که از عکس های گرفته شده از شهر ئامیدی پیداست این شهر شبیه یک قلعه جنگی می باشد که بر روی یک قله بلند در زمان های قدیم ساخته شده است. این شهر از یک موقعیت استراتژیک برخوردا است و بر رودخانه های زاب بزرگ و خابور مشرف است. این شهر که به زبان عربی به آن «عمادیه» گقته می شود با ترکیه تنها ۱۷ کیلومتر فاصله دارد اما نکته ای که نباید فراموش کنید این است که برای اینکه از این شهر به ترکیه برسید باید مصافتی در حدود ۹۰ کیلومتر را طی کنید و از شهرهای دهوک، زاخو و مرز ابراهیم خلیل بگذرید. در زمان های قدیم برای رسیدن به این شهر پلکانی در دل کوه کنده شده بود اما امروزه راهی در دل کوه برای رفتن به این شهر تراشیده شده است و شهر دو دروازه ورودی دارد.

آب انبارهای زیبای شهر ئامیدی

شهر ئامیدی در کنار دیگر زیبایی های طبیعی که دارد از هنر انسان ها نیز بی بهره نبوده است. ساکنان این شهر مرتفع احتمالا برای تأمین آب شرب و آب مورد نیاز خود برای مصارف خانگی و شاید هم آبیاری درختان و دیگر گیاهان آب انبارهای بزرگی را کنده اند. آب باران در این آب انبارهای بزرگ ذخیره می شود.

ترکیب جمعیتی شهر ئامیدی

همان طور که گفته شد شهر ئامیدی در حدود ۵ هزار سال قدمت دارد. براساس اسناد تاریخی در قرن نوزدهم حدود ۶ هزار نفر در این شهر زندگی می کردند که هزار و شش صد نفر آن کلدانی، هزار و نه صد تن آن یهودی و دو هزار و پانصد نفر دیگر از ساکنان آن کرد بودند.

عمادالدین زنگی و شهر ئامیدی

گفته شده که نام شهر ئامیدی از نام عمادالدین زنگی گرفته شده است. عمادالدین زنگی در سال ۱۱۴۲ میلادی دژ این شهر را بازسازی کرد. با اخراج خلیفه ها از بغداد، این شهر کوهستانی و مرتفع زیر نظر یاک پاشا که شاهزاده ای از خاندان شاهی عباسی بوده در سده های متوالی اداره می شد. این پاشا از ثروتمندترین فرمانروایان منطقه به حساب می آمد. این شهر در زمان حکومت ساسانیان جزئی از استان بالا در منطقه ایران شهر محسوب می شد. ابوالهیجاء بن عبدالله فروانروای دژ آشب بود. پس از مرگ بن عبدالله، فردی به نام اتابک عمادالدین زنگی که در آن زمان فرمانروای موصل و میان رودان بود دژ را در سال ۱۱۴۳ میلادی برابر با سال ۵۳۷ هجری قمری تسخیر نمود. عمادالدین اتابک دژ را به فرد دیگری به نام نصیرالدین جقر سپرد. نصیرالدین جقر دستور داد دژ آشب که به کردهای حکاری تعلق داشت و استحکام آن زبانزد خاص و عام بود را تخریب کنند و در کنار آن دژ دیگری بسازند.

یادداشت یک باستان شناس در مورد این شهر

نگاهی به یادداشت های یک باستان شناس که از شهر ئامیدی دیدن کرده نیز نمی تواند در شناخت این شهر زیبا و باستانی عاری از لطف باشد. این باستان شناس می گوید:«به شهر ئامیدی رسیدم، دنبال یک هتل ارزان قیمت گشتم اما پیدا نکردم. کسی در شهر انگلیسی بلد نبود و تمام سئوالات من بی جواب می ماند.»

به گفته این باستان شناس، این شهر در روی یک کوه واقع شده و تنها راه رسیدن به این شهر مسیری است که بر صخره تراشیده شده است. دیگر جهات شهر شبیه پرتگاه است. زندگی در این شهر قدمتی ۴ هزار ساله دارد. آشوریان و کردها ترکیب جمعیتی این شهر را تشکیل می دهند. کوچه های شهر از سنگ فرش شده است، شهر دو دروازه ورودی قدیمی دارد که روی آنها نقوشی برجسته حکاکی شده اند. مقبره هایی که تاریخ و صاحبان آن مشخص نیست هم در شهر دیده می شود.

به هر صورت اینک که با ما در خواندن این مطلب همراه شدید، انبوهی از اطلاعات ارزنده در مورد شهر ئامیدی یا همان «امیدی» و «عمادیه» به دست آوردید. شاید هم برای سفر به این شهر کوهستانی زیبا تشویق شده باشید. بازدید از این شهر کار سختی نیست. تنها کاری که می کنید ویزای عراق را بگیرید به استان دهوک این کشور بروید و از گذراندن چند شب و روز در این شهر لذت ببرید. البته خوب است زبان کردی و عربی را هم یاد بگیرید چون گفته شده شهر کوجک است و کسی شاید انگلیسی و فارسی بلند نباشد!