شرح دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَهَ الْخَاشِعِینَ وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَهِ الْمُخْبِتِینَ بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ»
ترجمه: خدایا! در این ماه، فرمان‌بری و بندگی همانند فروتنان را روزیم کن و با توبه خاضعانه سینه‌ام را گشاده دار، به ایمنیت اى ایمنی‌بخش ترسیدگان.

پادش خواند دعا

هرکسی این دعا را بخواند، خداوند هشتاد حاجت از حوایج دنیای او را برآورده می‌کند.

واژگان:

الْخَاشِعِینَ: از «خشوع» به معنى تذلّل و تواضع است ‏؛ به زمین اندوختن چشم و بستن آن، صدایش را آهسته نمودن.
شْرَحْ: بسط. وسعت دادن.
صَدْر: سینه. عضوی از بدن انسان.
إِنَابَهِ: بازگشت به‌سوی خداوند به‌واسطه توبه.
مُخْبِتِینَ: خشوع و فروتنی.
أَمَانَ: از «أَمْن»: ایمنى. آرامش قلب. خاطرجمع بودن. امن‌وامانت وامان در اصل به یک معنى‏اند.
خَائِفِینَ: از «خوف»: ترس. راغب می‌گوید: خوف توقّع مکروهى است از روى علامت مظنون یا معلوم‏.

نکته‌ها:

۱٫تذلّل و تواضع در پیشگاه خداوند، امر نیک و شایسته.
در نخستین فراز دعا، «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَهَ الْخَاشِعِینَ» دعاکننده از خداوند درخواست می‌کند تا همانند بندگان متواضع و فروتن، به طاعت و بندگی او بپردازد و عبادتی متواضعانه انجام دهد.
۲٫لزوم توجه به کیفیت و نحوه عبادت.
از آموزه‌های دینی و نیز این فرازی از دعا «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَهَ الْخَاشِعِینَ» دانسته می‌شود که کمیت عبادت و بندگی مهم است؛ اما مهم‌تر از آن کمیت و نحوه عبادت است و همراه با تذلّل، تواضع و فروتنی انجام گیرد.
۳٫عبادت خاشعانه، بهترین نوع عبادت.
در قرآن کریم هنگامی‌که مؤمنان واقعی را تعریف و تمجید می‌فرماید، عبادت متواضعانه آنان را متذکر می‌شود. «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ- الَّذِینَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» ؛ به تحقیق رستگار شدند مؤمنین، آن‌کسانی که در نمازشان خاشع‌اند؛ و نیز امام علی (ع) درباره نشانه‌های پرهیزکاران می‌فرماید: «وَ خُشُوعاً فِی‏ عِبَادَه» ؛ و در عبادت خشوع دارند.
۴٫بندگان متواضع و فروتن، بهترین بندگان خدا.
از اینکه در آغازین فراز دعا، شخص روزه‌دار از خداوند می‌طلبد: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَهَ الْخَاشِعِینَ» تا عباداتش همانند عبادات متواضعان باشد، نشان می‌دهد که بندگان متواضع، بهترین بندگان خدا هستند.
۵٫توبه خاضعانه، زمینه‌ساز شرح صدر و سینه گشاده.
در دومین فراز دعا درخواست می‌کند «وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَهِ الْمُخْبِتِینَ» که با توبه خاضعانه سینه‌اش را گشاد و فراخ بدارد. دانسته می‌شود که توبه خاضعانه، باعث فراخی سینه می‌گردد.
۶٫شرح صدر و گشادگی سینه، خواسته انبیا و اولیای الهی.
در این بخش از دعا، شخص دعاکننده، در حقیقت همان خواسته انبیای الهی را آرزو می‌کند، چنانکه حضرت موسی (ع) از خواند چنین درخواست داشته است: «قالَ رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری» ؛ گفت: پروردگارا! سینه‏ام را گشاده گردان.
۷٫توبه و بازگشت به‌سوی خدا، نیازمند شرح صدر.
استفاده و به کار بردن واژه «إِنَابَهِ»‏ که بازگشت به‌سوی خداوند به‌واسطه توبه است، نشان‌دهنده این امر است که با سینه گشاده و فراخ، آدمی توفیق توبه و بازگشت به‌سوی خدایش را پیدا می‌کند.
۸٫در امان الهی بودن، نهایت آرزوی انسان مؤمن.
آدمی، در معرض خطرهای گوناگون قرار دارد. به همین دلیل شخص دعاکننده در پایان دعا، دغدغه اصلی خویش را بابیان اینکه پناهگاه امنی جز در سایه بندگی خداوند وجود ندارد، اظهار می‌دارد: «بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ»؛ به ایمنیت اى ایمنی‌بخش ترسیدگان.
۹٫خوف و ترسی از خدا، بهترین حالت بندگی.
جمله پایانی دعا: «بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ» به این نکته اشاره دارد که بهترین صفت و خوب‌ترین حالت برای انسان مؤمن، حالت ترس و خوف از خداوند است. کسانی که این صفت نیک را دارا باشند، قطعاً در بندگی و فرمان‌بری خداوند درنگ نخواهند نمود.

نتیجه‌گیری

در پانزدهمین روز ماه مبارک رمضان که مؤمنان روزه‌دار، در نیمه‌راه اردوی یک‌ماهه عبادت و بندگی قرارگرفته‌اند، از خداوند چند درخواست در قالب دعا و نیایش از خداوند دارند. در فراز نخست می‌طلبد که عباداتش همراه با تذلّل و تواضع باشد؛ زیرا که عبادت خاشعانه، بهترین نوع عبادت است. در فراز بعدی از خداوند می‌خواهد که شرح صدر برایش عطا نماید تا در پر تو سینه گشاده، بتواند به‌سوی از او بازگردد. در پایان دل‌نگرانی و خوف و ترس خود باخدایش در میان گذاشته و آرزوی نهایی خویش را که امان الهی بودن است، مطرح می‌کند.