شرح دعای روز هیجدهم ماه مبارک رمضان

«اللَّهُمَّ نَبِّهْنِی فِیهِ لِبَرَکَاتِ أَسْحَارِهِ وَ نَوِّرْ فِیهِ قَلْبِی بِضِیَاءِ أَنْوَارِهِ وَ خُذْ بِکُلِّ أَعْضَائِی إِلَى اتِّبَاعِ آثَارِهِ بِنُورِکَ یَا مُنَوِّرَ قُلُوبِ الْعَارِفِینَ»
ترجمه: خدایا! مرا در این ماه به برکت‌های سحرهایش آگاه کن و دلم را با روشنایى انوارش روشنی‌بخش و تمام اعضایم را به پیروى آثارش بگمار، به نروت اى نوربخش دل‌های عارفان.

پاداش خواندن دعا

کسی که این دعا را بخواند، برایش ثواب هزار پیغمبر داده می‌شود.

واژگان:

نَبِّهْ: فعل امر، از «نبه»: ایستادن و بیدار کردن از خواب.
أَسْحَارِ: جمع «سحَر»: آخر شب. در اصل به معنى «پوشیده و پنهان بودن» است و چون در ساعات آخر شب پوشیدگى خاصى بر همه‌چیز حاکم است «سحر» نامیده شده.
ضِیَاءِ: از «ضوء» نور و روشنایی.
أَنْوَار: جمع «نُور» روشنایی پراکنده که کمک به دیدگان و بینائى می‌کند.

نکته‌ها

1. خداوند آگاه‌کننده انسان‌ها.
   نخستین نکته‌ای که در ابتدای فراز اول این دعا به چشم می‌خورد، کلمه «نَبِّهْنِی» است. در قرآن کریم و آموزه‌های دین آمده است که آدمی در ابتدای تولد به هیچ‌چیزی آگاهی ندارد، خداوند دو نوع آگاهی به تعبیری دو گونه عقل به وی عنایت می‌کند؛ عقل معاش و عقل معاد. عقل معاد را باید با تعلیم و نیایش به دست آورد. آگاهی از برکات سحرهای رمضان، از نوع دوم است.
2. آگاهی از برکات سحرهای رمضان، زمینه‌ساز رسیدن به آن‌ها
   اینکه شخص دعاکننده از خداوند درخواست دارد تا وی را از زیبایی‌ها و برکات سحرهای ماه مبارک رمضان آگاه سازد، از این معلوم می‌شود که آدمی اگر به برکات سحرهای رمضان آگاهی پیدا کند، برای به دست آوردن آن‌ها سعی و تلاش خواهد کرد.
3. ارزش سحرخیزی و شب‌زنده‌داری.
   از اینکه نیایشگر در ماه رمضان، از میان همه ساعت‌های آن در شبانه‌روز، از خداوند درخواست آگاهی از برکات و اسرار سحرهای آن را دارد، ارزشمندی سحر و سحرخیزی را می‌رساند.
4. ضرورت بهره‌برداری از سحرهای ماه رمضان.
   از توجه دعاکننده به این مهم، درمی‌یابیم که همه ساعات ماه رمضان بهترین زمان‌هاست؛ اما سحرهای آن زیبایی و برکات مضاعف دارد. لذا از سحرهای آن بهره بیشترى بگیریم.
5. رمضان ماه نوربخشی به قلب و دل آدمی.
   در فراز دوم این دعا شخص روزه‌دار از خداوند می‌خواهد که دلش را با روشنایی انوار رمضان روشنی بخشد. «وَنَوِّرْفیهِ قَلْبى بِضِیآءِ انْوارِهِ» در حقیقت فرد دعاکننده با استعانت از خداوند، تلاش دارد که در ماه رمضان قلب و دلش را با تشعشع انوار آن صیقل داده و نورانی بسازد.
6. قلب، مهم‌ترین و حساس‌ترین عضوی بدن انسان.
   در قرآن کریم، فلسفه امساک و روزه گرفتن را رسیدن به تقوای الهی معرفی کرده است. روزه بر شما مقرّر گردید، همان‌گونه که بر کسانى که پیش از شما بودند مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگار شوید. و هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد، این کار نشانه تقواى دل‌هاست.
7. خداوند روشنی‌بخش دل‌های روزه‌داران نیایشگر.
   اینکه شخص روزه‌دار از خداوند درخواست می‌کند که قلبش را از انوار رمضان روشنی بخشد «وَ نَوِّرْ فِیهِ قَلْبِی بِضِیَاءِ أَنْوَارِهِ» معلوم می‌شود که در حقیقت خداوند روشنی‌بخش دل‌های نیایشگران روزه‌دار است.
8. دعا و نیایش، وسیله صفا دهنده جان‌ودل آدمی.
   در کنار انجام امساک و روزه‌داری، فرد روزه‌دار درنیایش روزانه خود از خداوند می‌طلبد که دلش را از انوار رمضان روشنی بخشد، نشان‌دهنده آن است که می‌توان با دعا و مناجات در ماه رمضان، دل‌وجان را صفا و صیقل داد.
9. ضرورت گسترش روزه به تمام اعضا و جوارح آدمی.
   در سومین و آخرین فراز دعا، «وَ خُذْ بِکُلِّ أَعْضَائِی إِلَى اتِّبَاعِ آثَارِهِ بِنُورِکَ» نیایش کننده از خداوند می‌خواهد تا تمام اعضای بدنش را از برکات و آثار رمضان بهره‌مند سازد. امام علی (ع) می‌فرماید: «روزه دل بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.» حضرت زهرا ۳ می‌فرمایند: «اگر روزه‌دار زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را نگه ندارد، روزه به چه‌کارش می‌آید؟»
10. اثرگذاری روزه بر تمام اعضا و جوارح انسان.
    از اینکه فرد روزه‌دار از خداوند درخواست دارد تا تمام اعضای بدنش را تحت تأثیر روزه رمضان قرار دهد، فهمیده می‌شود که روزه رمضان بر تمام اعضا و جوارح انسان اثرگذار است و الا چنین درخواستی لغو و بی‌فایده خواهد بود.
11. تجلی نور الهی بر دل‌های مؤمنان حق‌شناس.
    در پایان این نیایش، به این مهم اعتراف دارد که دل‌های مؤمنان و عارفان، درواقع با نور الهی به‌سوی خوبی‌ها و ارزش‌های والای معنوی گام برمی‌دارند. لذا خداوند را با این صفت می‌خواند. «یَا مُنَوِّرَ قُلُوبِ الْعَارِفِینَ». امام رضا (ع) از امام علی و از رسول اکرم (ص) چنین بیان می‌دارد: «انسان باایمان با نور خدا می‌بیند»
    نتیجه گیری
    طبق معمول این دعا نیز دارای سه فراز است که در فراز اول از خداوند درخواست آگاهی بخشی از برکات سحرهای ماه مبارک رمضان است و در فراز دوم طلب روشنی بخشی دل‌ها از انوار پرفروغ این ماه شده است؛ و در فراز سوم دعاکننده عطش بیشتر خود را نسبت به برکات این نشان داده و درخواست می‌کند که نه‌تنها دلش را که تمام اعضای بدنش را تحت تأثیر برکات آن قرار دهد. در حقیقت شخص نیایش گر با ترتیب منطقی خواسته‌هایش را مطرح می‌کند. نخست معرفت و آگاهی از برکات ماه مبارک رمضان؛ زیرا تا از چیزی شناخت نداشته باشیم، در طلبش همت نمی‌گماریم. در مرحله بعدی؛ یعنی بعدازآنکه دانست که رمضان چه انوار روشنی بخشی دارد، تقاضا می‌کند که دلش سرشار از آن انوار شود؛ و در مرحله بعدی طلب دوچندان کرده و از خداوند درخواست می‌کند که تمام اعضا و جوارحش را مشمول این برکات و انوار بگرداند.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی