شدیدترین گناهان چیست؟

هر چند که بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین، گناهان به دو دسته صغیره (کوچک) و کبیره (بزرگ) تقسیم می شوند یعنی برخی از گناهان در مقایسه با سایر گناهان بزرگ تر و زشت تر بوده و آثار سوء بیشتری دارند؛ ولی هر گناهی از آن جهت که مخالفت و تمرد از دستورهاي پروردگار محسوب مي شود بسیار زشت و ناپسند است و هیچ گناهي از این لحاظ کوچک نیست و چنانچه کسي نافرماني خدا را کوچک بشمارد مرتکب گناهي بس عظیم شده است .

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) فرمودند: «أشد الذنوب ما استخف به صاحب؛ شدیدترین گناه آن است که صاحبش آن را کوچک بشمارد.»

علت این امر بزرگی و عظمت مقام خداوند می باشد. برای روشن شدن موضوع، به این مسئله توجه کنید که بی ادبی یک انسان نسبت به دوستان نزدیکش و یا گوش نکردن به حرف آنها، قابل بخشش است و زشتی آن خیلی زیاد نیست. اما اگر همین کار را در مقابل یکی از اساتیدش انجام دهد، زشتی بیشتری دارد و از آن زشت تر این است که مثلاً این کار را در مقابل یک مرجع تقلید و یا شخص دیگری که احترام زیادی دارد انجام دهد. و به همین صورت هر چه مقام و احترام شخص مقابل بیشتر شود، زشتی بی ادبی و نافرمانی در برابر او هم افزایش می یابد. حال تصور کنید که اگر شخصی که نسبت به او بی احترامی می شود و از اوامر او سرپیچی می شود، کسی باشد که بزرگتر از آن است که قابل توصیف باشد و بزرگی و مقام و توانایی ها و حتی وجود همه موجودات از جانب اوست و نعمتهای بی شماری را به انسان ارزانی داشته است، زشتی این عمل چقدر افزایش می یابد.

پس با این دید، در می یابیم که در مقابل عظمت خداوند، هیچ گناهی کوچک و بی اهمیت نیست.

حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) در مقام طلب آمرزش از خداوند، می فرمایند: « یا إلهی لو بکیت إلیک حتي تسقط أشفار عینی، و انتحبت حتي ینقطع صوتی، و قمت لک حتي تتنشر قدمای، و رکعت لک حتي ینخلع صلبی، و سجدت لک حتي تتفقأ حدقتای، و أکلت تراب الأرض طول عمری، و شربت ماء الرماد آخر دهری، و ذکرتک فی خلال ذلک حتي یکل لسانی، ثم لم أرفع طرفی إلي آفاق السماء استحیاء منک ما استوجبت بذلک محو سیئة واحدة من سیئاتی؛ اي خداي من، اگر به درگاهت بگریم تا پلکهاي چشمانم بیفتد و با آواز بلند ناله کنم تا صدایم قطع شود و در پیشگاه تو بایستم تا پاهایم ورم کند، و در برابرت رکوع کنم تا استخوان پشتم از جا در آید و براي تو سجده کنم تا کاسه چشمانم بگودي رود و همه عمرم، خاک زمین بخورم و تا پایان روزگارم آب خاکستر بنوشم و در خلال این ها به ذکر تو مشغول شوم تا زبانم کند شود آنگاه به خاطر شرمندگي، چشم به اطراف آسمان بلند نکنم، با این کارها هرگز مستوجب از بین رفتن گناهي از گناهانم نمي شوم. .»

مشاهده می کنیم که سرور و سید عابدان و مناجاتیان، چه تعبیرات عجیبی را – که نشان دهنده زشتی فوق العاده گناه می باشد – برای آمرزش تنها یک گناه، به کار می برند.

رسول خدا(ص) در زمین بي گیاهي فرود آمد و به اصحابش فرمود: قدري هیزم بیاورید: گفتند: یا رسول الله!در زمین بي گیاه آمده ایم، در اینجا هیزم نیست حضرت فرمود: هر کس هر چه پیدا کرد بیاورد،سپس آنها کم کم هیزم آوردند و در برابر آن حضرت انباشته کردند،رسول خدا (ص) فرمود:گناهان این گونه جمع میشود

امام علی (علیه السلام) فرمودند: « الذنوب کلها شدیدة و أشدها ما نبت علیه اللحم و الدم لأنه إما مرحوم و إما معذب و الجنة لا یدخلها إلا طیب؛ همه گناهان شدید و سخت است و سخت تر از همه آن گناهي است که بر آن گوشت و خون روییده شود، زیرا گناهکار یا عذاب مي شود یا مورد رحمت واقع مي گردد و تنها پاکان وارد بهشت مي شوند.» (یعني با گوشت و خون روییده شده از گناه نمي توان وارد بهشت شد.)

در روایت پیامبر اکرم (صلي الله علیه و آله) دیده مي شود: « لاتحقرن ذنبا ولاتصغرنه واجتنب الکبائر فان العبد اذا نظر الي ذنوبه دمعت عیناه دما وقیحا یقول الله تعالي «یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا وما عملت من سوء تود لو ان بینها وبینه امدا بعیدا؛ هیچ گناهي را خوار و کوچک مشمار و از گناهان کبیره بپرهیز، چون در روز قیامت بنده به گناهان خود مي نگرد، از دو چشمش خون و چرک مي ریزد، خداي متعال مي فرماید: «روزي که هرکس کارهاي نیک و بد خویش را حاضر شده مي یابد و آرزو مي کند کاش میان او و آن (کارهاي بد) فاصله اي دور بود.»

امام صادق (علیه السلام)فرمود: «اتقوا المحقرات من الذنوب فإنها لا تغفر قلت و ما المحقرات قال الرجل یذنب الذنب فیقول طوبي لی لو لم یکن لی غیر ذلک؛ از گناهان کوچک شمرده شده بپرهیزید که آمرزیده نمی شوند. عرض کردم: گناهان کوچک شمرده شده چیست؟ فرمود: این است که مردي گناه کند و بگوید، خوشا به حال من اگر غیر از این گناه نداشته باشم. »

نقل شده که رسول خدا(صلي الله علیه و آله) در زمین بي گیاهي فرود آمد و به اصحابش فرمود: قدري هیزم بیاورید: گفتند: یا رسول الله! در زمین بي گیاه آمده ایم، در اینجا هیزم نیست حضرت فرمود: هر کس هر چه پیدا کرد بیاورد، سپس آنها کم کم هیزم آوردند و در برابر آن حضرت انباشته کردند، رسول خدا (صلي الله علیه و آله) فرمود: گناهان این گونه جمع مي شود.

سپس فرمود: «إتقوا المحقرات من الذنوب فإن لها طالبا یقول أحدکم اذنب و استغفر إن الله عز و جل یقول: سنکتب ما قدموا و آثارهم و کل شی ء أحصیناه فی إمام مبین . و قال عزوجل: إنها إن تک مثقال حبة من خردل فتکن فی صخرة أو في السموات أو في الأرض یات بها الله إن الله لطیف خبیر»: از گناهان کوچک (یا از گناهاني که به نظر شما کوچک شمرده مي شود) بپرهیزید، زیرا براي آنها خواهاني است که آن را پیگیري مي کند. ممکن است کسي پیش خود بگوید: اکنون این گناه را انجام مي دهم و سپس توبه مي کنم (گویا گناه را نادیده گرفته و به حساب اعمال خویش نمي آورد) ولی خداوند عز و جل مي فرماید: «ما هر عملي که از پیش انجام داده اند و آنچه بعدها انجام مي دهند همه را بدون کم و کاست در دیوان امامت به حساب مي آوریم» (یس،۱۲). و باز مي فرماید: «اگر به اندازه دانه خشخاش عملي یا حقي در میان صخره اي یا در آسمان ها و یا در زمین پنهان باشد، خداوند همه آنها را مي آورد (و به حسابتان مي گذارد) که خدا لطیف و خبیر است» (لقمان،۱۶)

چهارچیز در چهارچیز مخفی است !

امیر المؤمنین (سلام الله علیه) فرمودند: « إن الله تبارک و تعالي أخفي أربعة فی أربعة أخفي رضاه فی طاعته فلا تستصغرن شیئا من طاعته فربما وافق رضاه و أنت لا تعلم و أخفي سخطه فی معصیته فلا تستصغرن شیئا من معصیته فربما وافق سخطه و أنت لا تعلم …؛ خداوند چهار چیز در چهار چیز مخفي کرده است، خوشنودي خود را در اطاعتش قرار داده و چیزي را که موجب رضایت او مي گردد و شما نمي دانید کوچک نشمارید. خشم خود را در معصیت خویش پنهان کرده است پس بنا بر این چیزي را که موجب سخط او مي گردد و شما آن را نمي دانید کوچک نشمارید،… »

رسول خدا (صلي الله علیه و آله) و سلم به اباذر فرمودند: « یا أبا ذر إن الله تبارک و تعالي إذا أراد بعبد خیرا- جعل ذنوبه بین عینیه ممثلة و الإثم علیه ثقیلا وبیلا و إذا أراد بعبد شرا أنساه ذنوبه؛ اي اباذر هر گاه خداي تعالي به بنده اي اراده نیکي دارد گناه او را پیش دیدگانش مجسم می کند و گناه کردن براي او سنگین و مشکل است و هر گاه به بنده اي اراده ي بدي دارد گناهش را از خاطرش می برد. »

و فرمودند: « یا أباذر لا تنظر إلي صغر الخطیئة- و لکن انظر إلي من عصیت؛ اي ابا ذر به کوچکي گناه نگاه مکن ولی نگاه کن نافرماني چه کسي را می کني. »

امام رضا (علیه السلام): گناهان کوچک راه را به گناهان بزرگ را باز مي کنند، هر کس در معصیت کوچک از خداوند نترسد در معصیت هاي بزرگ هم نخواهد ترسید
و همچنین ایشان فرمودند: « إن المؤمن لیري ذنبه کأنه تحت صخرة یخاف أن تقع علیه- و إن الکافر لیري ذنبه کأنه ذباب مر علي أنفه؛ مؤمن کیفر گناهش را می بیند گویا او زیر سنگي است که مي ترسد بر سرش فرود آید و همانا کافر گناهش را مي بیند گویا مگسي است بر بیني او می گذرد. »

گناه، ایمان را کاهش می دهد

علاوه بر زشتی ذاتی گناهان کوچک، باید به این نکته نیز توجه داشت که ارتکاب این گناهان، موجب کاهش ایمان انسان شده و قبح و زشتی گناه را در نظر انسان کاهش می دهد، در نتیجه زمینه را برای ارتکاب سایر گناهان – از جمله گناهان بزرگ- فراهم می کند. در این زمینه، به روایات زیر توجه نمائید:

و امام کاظم (علیه السلام) می فرمایند: «لا تستقلوا قلیل الذنوب فإن قلیل الذنوب یجتمع حتي یکون کثیرا ؛ گناهان اندک را کم نینگارید، که همان گناهان اندک است که جمع شده و بسیار مي گردد.»

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: « الصغائر من الذنوب طرق إلي الکبائر و من لم یخف الله فی القلیل لم یخفه فی الکثیر؛ گناهان کوچک راه را به گناهان بزرگ را باز مي کنند، هر کس در معصیت کوچک از خداوند نترسد در معصیت هاي بزرگ هم نخواهد ترسید. »

منابع:
– اصول کافي، ترجمه مصطفوي، ج ۳، ص ۳۹۵
– صحیفه سجادیه، دعای شانزدهم
– نقطه هاي آغازدراخلاق عملي، محمد رضا مهدوی کنی، ص۱۰۹-۱۱۰
– میزان الحکمة، محمدی ری شهری، ج۴، الذنب
منبع: تبیان زهرا اجلال