زندگی امام جواد علیه السلام و چند نکته کلیدی برای پیروان آن حضرت

اسم شان محمد است و به «جواد» و «تقی» معروف و مشهور است، مادر گرامی شان سبیکه یا خیزران نام دارد علمای شیعه و سنی همگی بر بزرگواری و فضل و حلم حضرت اتفاق نظر دارند و او را مانند جد بزگوارشان پیامبر گرامی اسلام و حضرت امیرالمومنین علیهم السلام جامع تمام خوبی ها می دانند.

شیعیان قبل از تولد حضرتش بی صبرانه منتظر ولادتش بودند چرا که احادیث زیادی از رسول خدا (ص) و امامان پیشین، ولادت امام جواد (ع) را خبر داده بودند ولی پدر بزگوارشان امام رضا بیش از ۴۵ سال سن داشتند و هنوز فرزند پسری نداشتند انتظار تولد این فرزند پسر همراه با هراس مردم از شهادت امام رضا به دست دستگاه جور و ستم عباسی تبدیل به نگرانی برای شیعیان گشته بود اما سرانجام جوادالائمه در شب دهم ماه رجب سال ۱۹۵ هجری چشم به این جهان گشود. حضرت علی بن موسی الرضا همان شب ولادت فرزندشان این موضوع را به شیعیان اعلام نموده و فرمودند: حق تعالی به من پسری عنایت کرد که چون موسی بن عمران شکافنده دریاهاست و نظیر عیسی بن مریم (ع) است که حق تعالی مادر او را مقدس و مطهر گردانید و طاهر و مطهر آفریده شده بود. و اینگونه بود که زندگی امام جواد در روزگاری که تقیه و شیوه های پنهانی مبارزه برای ” حفظ امام و شیعیان از فشار حاکمیت” بود، آغاز شد.

ویژگی های دوران زندگی امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام در کودکی و خردسالی عهده دار منصب امامت شد و همین امر دوران زندگی امام جواد را خاص و واکنش ها و پیامدهای مثبت و منفی زیادی را به دنبال داشت جدای از این مسائل می توان گفت که دوران امام جواد دوران علم و علم پروری بود و بدیهی است که وجود مبارک امام علیه السلام تأثیر بسزایی در این زمینه داشت.

روزهای خوش علم پروری

روزگار زندگی امام جواد علیه السلام در حقیقت روزهای خوش بحالی درس خوان ها و نخبه های علمی بود. رشد مراکز علمی و به تبع آن تربیت چند تا عالم و دانشمند تاثیر گذار ازجمله برکات این دوران است. در این دوره شهرهای مدینه، کوفه، بصره و بغداد از لحاظ علمی خودشان را حسابی بالا کشیدند و شدند جزو غولهای علمی و آموزشی آن زمان. در مدارس و حوزه های علمی این شهرها تنوع خوبی در رشته های علمی وجود داشت اما رقابت اصلی در سه رشته تفسیر، فقه، و ادبیات عرب بود که این رقابت ها پایه گذار بسیاری از جنبش ها و مکاتب علمی دوره های بعد گردید. مامون خلیفه وقت عباسیان هم برای اینکه در این فضای کاملا علمی خودی نشا بدهد دستور داد از هرکجای دنیا که میشود برایش کتاب جمع کنند، نتیجه کار همان کتابخانه عظیم و رویایی شد که مغول چند سال بعد زحمت آتش زدنش را به عهده گرفت!

رابطه امام و مأمون

بعد از شهادت امام رضا علیه السلام، مامون سعی کرد همان دمخور بودن را با امام جواد نشان بدهد و اینبار بجای خلافت و ولایتعهدی، دخترش ام الفضل را برای ازدواج به امام پیشنهاد کرد. دور و بری های مامون شاکی شدند چون معتقد بودند او شورش را درآورده و بیش از حد، حس اهل بیت دوستی اش گل کرده و نزدیک است دودمان عباسیان و خلافت را برباد بدهد. مامون اما اصرار زیادی بر اینکار داشت و خیلی تلاش کرد شایستگیهای امام جواد را به عنوان داماد آینده عباسیان نشان بدهد. مناظره های معروف امام با غولهای علمی آن زمان در خلال همین دعواها شکل گرفت و سرانجام ام الفضل با مهریه ۵۰۰ درهم همسر امام جواد شد. اینطوری مامون هم شایسته سالاری را در کارنامه خودش ثبت کرد و هم نبض جریان مخالف را در دست داشت.

امام و معتصم

هرچه قدر که مامون اهل مراعات ظواهر بود و به حرف مردم اهمیت می داد و سعی میکرد با لطایف الحیل کار جریان مخالف (اهل بیت) را یکسره کند، برادرش معتصم اما سرش برای جاروجنجال و هیاهو راه انداختن درد میکرد و اعتقادی به روشهای مسالمت آمیز مامون نداشت. معتصم بعد از خلیفه شدن از اولین کارهایی که انجام داد، امام جواد را به بغداد آورد فقط دو سال توانست با ایشان کنار بیاید، بعد از دوسال بود که ازطریق ام الفضل وارد شد و امام را به شهادت رسانید.

اصحاب امام جواد علیه السلام

درست است که ما گفتیم امام جواد، داماد خلیفه وقت شده بود و مامون هم دامادش را دوست داشت و به علم و فضل و افتخار میکرد! اما با همه این روزهای به ظاهر خوش و خرم در زندگی امام جواد اوضاع آنچنان هم که ظواهر نشان میدهد برای امام و یاران امام مناسب نیست. بسیاری از شاگردان و دانش آموزان ایشان مستقیما نمیتوانند نامی از امام ببرند و مجبور هستند با نام های مستعار از حضرت یاد کنند یا در حل مسائل علمی باید از هفت خوان رستم رد میشدند تا بتوانند جواب سوالشان را بگیرند اما با همه این گیر و گرفت ها، در لیست شاگردان امام جواد علیه السلام نامهایی پیدا میشود که هرکدام جزو وزنه های علمی شیعه محسوب میشوند. حسین و حسن بن سعد اهوازی، علی بن مهزیار، ابی نصر بزنطی کوفی، فضل بن شاذان و خیلی های دیگر جزو یاران و شاگردان امام جواد بودند که امروز طلبه ها در درسهایشان با نام اینها زیاد سروکار دارند.

میراث علمی امام جواد

امام جواد علیه السلام علی رغم همه درگیری هایی که با این و آن داشت منشأ برخی جریانهای بزرگ علمی شیعه بودند. از جمله این تاثیرگذاری ها در زمینه تفسیرقرآن است که سبک تفسیری «قرآن به قرآن» را بجا گذاشتند.

علامه طباطبایی المیزان را با استفاده از متد بجای مانده از امام جواد نوشته اند. علاوه بر تفسیر، مسائل فقهی نیز بی تاثیر از امام نیستند و بسیاری از روایات فقهی مورد استفاده فقهای امروز، از ایشان نقل شده است و همینگونه است در مسائل تاریخی و کلامی.

همه اینها درحالی است که اما جواد در سن و سالی که ما و شما تازه پشت سیبیلهایمان سبز میشود و باد به غبغبمان می اندازیم شهید شدند و همه این تاثیرگذاری ها از امام زمانی بروز میکند که نسل ما و شما بر سر چند رقمی بودن رتبه کنکورمان دعوا میکنیم.