خدمات شیعیان به قرآن کریم به روایت تاریخ

اینکه امت اسلامی از چه زمانی به دو مذهب تشیع و اهل سنت تقسیم شد، جای اختلاف است، برخی معتقدند از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شیعیان علی بن ابیطالب وجود داشته اند و برخی نیز می گویند که که پس از رحلت پیامبر و اختلاف امت بر سر جانشینی پیامبر این تقسیم بندی شکل گرفت، ولی آنچه که روشن و واضح و بدیهی است، خدمات شیعیان به قرآن است که از زمان رحلت پیامبر صورت گرفت و تاکنون بصورت مستمر ادامه دارد.

هرچند دشمنان اسلام در صدد هستند این خدمات را نادیده بگیرند و جریانی بر خلاف خدمات شیعیان به قرآن شکل دهند ولی تاریخ گواه این حقیقت است. این مطلب ما را در بهتر شناختن این خدمات یاری می کند:

خدمات شیعیان به قرآن در صدر اسلام

همانطور که تاریخ گواهی می دهد همزمان با رحلت پیامبر شیعه به پیشبرد اسلام و اعتلای قرآن کریم اهتمام خاصی داشت از جمله اقداماتی که شیعیان در زمینه خدمت به قرآن انجام داده اند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

خدمات شیعیان به جمع آوری قرآن کریم

علی علیه السلام اولین کسی است که اندیشه گرد آوری قرآن را پس از رحلت پیامبر ( ص) اظهار کرد و این اندیشه اثر خود را گذاشت و مورد توجه همگان قرار گرفت، ازینرو قرآن در زمان کوتاهی جمع آوری گردید و مانند تورات و انجیل پراکند نشد تا موجبات تحریف آن فراهم شود. یهودی ها و مسیحی ها اعتراف دارند که الفاظ و کلمات تورات و انجیل وحیانی نیست زیرا آن را از اصحاب حضرت موسی و حواریون ( اصحاب حضرت عیسی) گرفته اند و سالها بعد به فکر جمع آوری آن افتاده اند و فقط محتوا و مضمون کتاب است که وحیانی است. همین خطر برای قرآن هم محتمل بود ولی با این اقدام امیر مومنان علی (ع) قرآن در زمان کوتاهی جمع آوری شد.

همچنین قبل از اینکه خلیفه سوم، عثمان بن عفان پروژه «توحید مصاحف» یا یکپارچه سازی نسخه های قرآن کریم را آغاز کند، معتبرترین نسخه های قرآن متعلق به شیعیان و اصحاب حضرت امیر (ع) بود. مصحف های : عبد الله بن مسعود، ابی بن کعب، ابو الدرداء و مقداد بن اسود از این دسته اند که همگی از شیعیان علی علیه السلام بودند.

پیشنهاد توحید مصاحف

یکی از اقدامات مثبتی که امروز برای عثمان یاد میکنند توحید مصاحف است ولی نکته جالب در این مسئله این است که اولین کسی که توحید مصاحف را در عهد عثمان مطرح کرد حذیفه بن الیمان بود، همچنین ابی ابن کعب تصدی املای قرآن را موقع استنساخ مصحف ها بر عهده داشت که این بزرگواران شیعه بودند.

اِعراب گذاری قرآن کریم

از دیگر خدمات شیعیان به آستان قرآن، شکل گذاری و نقطه گذاری قرآن کریم می باشد که به دست ابو الاسود دوئلی و دو شاگردش نصر بن عاصم و یحیی بن یعمر انجام گرفت و نیز اولین کسی که در زیبایی خط قرآن کریم اقدام کرد خالد بن ابی الهیاج بود که ایشان هم از شیعیان امیر المومنین (ع) بودند.

یکی از درخشانترین مراحل تاریخ قرآن شریف، ضبط حرکات به شکل کنونی می باشد. جالب است بدانیم رسم الخط قرآن در دوره های نخستین و سالهای گذشته به این شکل دارای علائم و احیانا اعراب نبوده است و برای نخستین بار استاد بزرگ خلیل بن احمد فراهیدی ثبت و ظبط حرکات کلمات قرآن را به شکل و شمایل امروز انجام داده است. ایشان اولین کسی است که همزه، تشدید، اشمام ودیگر علامات ازین قبیل را وضع کرده است و ایشان هم جزو اکابر شیعه می باشند.

دیگر خدمات شیعیان به قرآن

آنچه تا کنون گفته شد، عمدتا در ارتباط با نگارش و کتابت قرآن بود، و اما در زمینه دیگر علوم قرآنی همچون علوم و فنون قرائت نیز خدمات شایسته ای از سوی اندیشمندان شیعه صورت گرفته است. که به اختصار به آنها اشاره می کنیم:

علوم و فنون قرائت:

بر آشنایان به علوم قرائت، پوشیده نیست که امروز از میان قرائت های مختلفی که از قرآن موجود است، مجموعا هفت قرائت معتبر هستند و کسانی که این تلاوتهای هفتگانه از ایشان صادر شده به «قرّاء سبعه» مشهور هستند. در این پست قصد نداریم بطور مفصل در ارتباط با این موضوع صحبت کنیم اما چیزی که میخواهیم به آن اشاره کنیم این است که حد اقل چهار تن از قراء سبعه به طور مسلم شیعه بوده است و بعضی گفته اند شش تن از قراء سبعه شیعه بوده. علاوه بر آن گروه بسیاری از ائمه قراء از شیعیان است مانند: ابن مسعود، ابی بن کعب، ابو الدرداء، مقداد، ابن عباس، ابو الاسود، علقمه، ابن سائب، سلمی، زربن حبیش، سعید ابن جبیر، نصر بن عاصم، یحیی بن یعمر، عاصم بن ابی النجود، حمران ابن اعین، ابان بن تغلب، اعمش، ابو عمر بن العلاء، حمزه، کسایی، ابن عیاش و حفص ابن سلیمان.

نکته جالب دیگر اینکه قرائتی که الان موجود است و مورد قبول تمام مسلمین می باشد هم از طریق شیعیان رسیده است. قرائت حفص از عاصم را جناب حفص بن سلیمان از عاصم و او هم با یک واسطه از امیرالمومنین علیه السلام روایت کرده و علاوه بر این خود حفص هم از بزرگان شیعه بوده است.

تفسیر قرآن کریم

شیعه از آغاز پیدایش خود همواره به دنبال تعالی فرهنگ قرآنی و تبیین و تفسیر کلام الهی بوده است از این رو مفسران شیعه از آغاز تا کنون هزاران جلد و صدها دوره تفسیر قرآن را نگارش و در اختیار مردم قرار داده اند. علامه بزرگوار شیخ آقا بزرگ طهرانی در کتاب نفیس الذریعه تا سال ۱۳۶۲ هجری قمری از تعداد ۳۵۴ دوره تفسیر قرآن که به تفسیر همه قرآن یا بخشی از آن پرداخته اند نام می برد. تفاسیر مهمی چون تفسیر قمی، تبیان، مجمع البیان، المیزان و… از آن دسته می باشند.

از مجموع آنچه بطور خلاصه یاد شد، این مهم بدست می آید که در تاریخ علوم قرآن اعم از کتابت و نگارش، علوم و فنون قرائت و دیگر شاخه های علم قرآنی جامعه شیعه جزو پیشگامان این عرصه بوده و بلکه در زمره موثرترین خدمتگزاران به آستان قرآن می باشند. حالا اینکه چرا بین عموم مسلمین، چیزی غیر از این شایع شده را نمیدانیم باید تقصیر چه کسی دانست، شاید رسانه های شیعه مقصرند!