حدیث درباره ولخرجی و میانه روی/ اگر ولخرج هستید حتما بخوانید!

با کمی تحقیق و جستجو درباره ولخرجی می توانیم به انواع حدیث درباره ولخرجی برسیم و این نشان می دهد که که ولخرجی مختص به زمان و دوره ما که دوره مصرف گرایی هست نبوده و نیست اما تشخیص اینکه واقعا چه چیزهایی مصداق ولخرجی به حساب می آید کمی سخت است. ولخرجی دقیقا چیست و حدیث های ولخرجی کدامند؟ اینها مطالبی است که در این مطلب به آنها می پردازیم.

ولخرجی چیست؟

شاید باورتان نشود ولی برخی معتقدند که ولخرجی یک بیماری است. بیماری ای که فرد با خرج کردن و خرید کردن و دست و دلبازی آرام می شود و آرامش را فقط در رفتن به مراکز خرید و تفریحی و وقت گذراندن در رستوران ها می یابد که این موضوع کاملا به ضرر فرد است و مثل این می ماند که دسته دسته پولهایتان را در جوی آب بریزید. بعضی هم گمان می کنند که ولخرجی یعنی خرج کردن پول های زیاد یا خرید یک جنس به دردنخور و نامرغوب و یا پول دادن بابت هر چیزی که ضروری نیست درست است که همه اینها به نوعی مصادیق ولخرجی به شمار می روند ولی ولخرجی در واقع مصرف بیش از حد هر چیزی می تواند باشد و متاسفانه اصلا محسوس نیست و یک دفعه به خودتان می آیید و می بینید که زندگی تان اسیر ولخرجی های الکی و بیخود شده است.

در حدیث وارد شده درباره ولخرجی از حضرت علی علیه السلام چنین آمده است: «مَنِ افْتَخَر بالتَّبذیرِ احتُقِرَ بالإفْلاسِ؛ هر که به ریخت و پاش افتخار کند با تهیدستى خُرد و خوار می‏شود» در این بیان، ریخت و پاش مصداق ولخرجی به شمار رفته است.

امام صادق نیز در فرمایشی بخشیدن هر چیزی در راه غیر طاعت خدا را ولخرجی دانسته و می فرماید: «فی قولهِ تعالى: «ولا تُبَذِّرْ تَبْذِیرا» ـ: مَن أنْفقَ شیئا فی غیرِ طاعهِ اللهِ فهُو مُبَذّرٌ، ومَن أنْفقَ فی سبیلِ الخیرِ فهُو مُقْتَصِدٌ؛ درباره آیه «و ولخرجى مکن» ـ فرمود: هر کس چیزى در راهى جز طاعت خدا انفاق کند ولخرج است و هر کس در راه خیر و خوبى خرج کند مقتصد و صرفه جوى است»

و نیز حضرت علی علیه السلام فرمودند: «ألاٰ إنّ إعطاءَ المالِ فی غَیرِ حَقِّهِ تَبذیرٌ وإِسرافٌ، وَ هُوَ یَرفَعُ صَاحبَهُ فِی الدّنیا، ویَضَعَهُ فی الآخرهِ، وَیُکرِمُهُ فی النَّاسِ، ویُهِینُهُ عِندَ الله؛ آگاه باشید، بخشیدن مال در غیر محلش تبذیر و اسراف است، این کار، شخص را در دنیا سربلند ولی در آخرت سرافکنده می‌سازد، در میان مردم او را اکرام و در نزد خداوند پست می‌گرداند»

در همه این احادیث چیزی که مشترک است این است که مالی که در غیر محل خودش مصرف شود ولخرجی به حساب می آید.

آیا حدیث درباره ولخرجی داریم؟!

بله داریم. حدیث درباره ولخرجی تا دلتان بخواهد داریم. انگار اینقدر که این مسأله مبتلا به میان مردم از قدیم تا الان بوده هیچ مسأله دیگری نبوده است. ما در ادامه این مطلب به برخی از این احادیث اشاره می کنیم:

حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در حکمت ۳۳ نهج البلاغه می فرماید: «کُنْ سَمْحا ولا تَکُنْ مُبَذِّرا، وکُنْ مُقَدِّرا ولا تَکُنْ مُقَتِّرا؛ بخشنده باش اما ولخرج مباش؛ و صرفه‏ جو باش لیکن خسیس مباش»

از این حدیث می توان به خوبی تفاوت میان بخشنده بودن و ولخرجی را فهمید گاهی میان بخشندگی و ولخرجی مرز باریکی است که انسان را از یک فرد صاحب بخشش و مهربان نسبت به نیازهای مردم تبدیل به انسان ولخرجی می کند که در واقع پول هایش را هدر می دهد.

ار حضرت موسی بن جعفر امام کاظم علیه السلام نیز حدیث درباره ولخرجی نقل شده است که به شرح زیر است: «مَنْ بـَذَّرَ وَاَسـْرَفَ زالَـتْ عَنْهُ النـِّعْمَهُ؛ هرکس ولخرجی و اسراف کند، نعـمت از دسـتش مـی رود» بحارالانوار، ج ۷۵ ص ۳۲۷٫

از حضرت علی علیه السلام حدیث درباره ولخرجی زیاد آمده است که در ادامه ذکر می کنیم:

«کُنْ سَمْحا و لا تَکُنْ مُبَذِّرا ، و کُنْ مُقَدِّرا و لا تَکُنْ مُقَتِّرا؛ بخشنده باش اما ولخرج مباش؛ و صرفه جو باش لیکن خسیس مباش»

و نیز حضرت فرموند: «التَّبذیرُ عُنوانُ الفاقهِ؛ ولخرجى، سر لوحه فقر و نادارى است» (غرر الحکم : ۸۹۰ )

از نگاه حضرت امیرالمومنین ولخرجی انسان را به بینوایی می رساند: «لتّبذیرُ قَرِینٌ مُفْلِسٌ؛ ولخرجى، همنشین بینواست» (غرر الحکم : ۱۰۴۳)

حدیث در مورد میانه روی

غیر از اینکه در کلام معصومین حدیث درباره ولخرجی زیاد داریم از آن طرف حدیث در مورد سفارش در میانه روی هم زیاد داریم و همین طور که می دانید میانه روی و ولخرجی دو موضوع مقابل هم هستند.

١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم» می فرمایند: «اُوصیکُم بِالقَصدِ فی‌الغِنی وَالفَقرِ؛ به شما سفارش می‌کنم چه در حال رفاه و چه در حال تنگدستی همیشه در زندگی معتدل و میانه‌رو باشید. (مواعظ عددیه، ص ٢١۵)

٢ـ مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند: «مَن تَحَریَّ القَصَدَ خَفّتْ عَلَیهِ المُؤَنُ؛ کسی که در زندگی‌اش میانه‌رو باشد مخارج زندگی برای او سبک و آسان خواهد بود» (مواعظ صدوق، ص ٧٧)

٣ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم» نیز فرمودند: «عَلیکُم بِالاِقتصادِ فَمَا افتَقَرَ قَومٌ قَطُّ اقْتَصَدوُا؛ بر شما باد که در زندگی صرفه‌جو و میانه‌رو باشید. هر قومی که راه اعتدال و میانه را پیش گیرند هرگز فقیر و تهیدست نمی‌گردند. (الشهاب‌فی‌الحِکَم والآداب، ص ٣۵)

۴ـ همچنین پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم فرمودند: «لامَنْعَ وَ لااِسرافَ و لابُخلَ و لا اِتلافَ، خَیرُ الأُمورِ أَوسَطُها؛ انسان نه امساک کند و نه اسراف، نه بُخل بورزد و نه اتلاف. راه میانگین بهترین راه کارها است» (بحار، ج ٧٧، ص ١۶۶)

بعد از ذکر حدیث در باره ولخرجی و میانه روی احادیثی در مورد اسراف هم می آوریم:

امام حسن عسگری (ع) فرموده است : «جود و سخا اندازه ای دارد که اگر از آن تجاوز کند اسراف میشود ، احتیاط و محکم کاری اندازه ای دارد که اگر از حدش فزونتر شد ترس خواهد بود ، صرفه جویی و اعتدال در صرف مال اندازه ای دارد که اگر از آن بیشتر شود بخل است و شجاعت و دلیری اندازه ای دارد که اگر از حدش بگذرد تهور و بی باکی خواهد بود.» ( الحدیث جلد ۱ ص ۷۸)

امام باقر (ع) فرمود : اسراف کنندگان کسانی هستند که محرمات (( گناهان )) را جایز می شمارند و دست به خونریزی می زنند. میزان الحکمه جلد ۴حدیث۸۴۹۱

البته حدیث درباره ولخرجی بیش از اینهاست که فعلا مجالی برای ذکر همه آنها نیست.

پیشنهاد می کنیم مطالب «حدیث درباره دوست یابی» و «حدیث درباره خسیس بودن» را نیز مطالعه بفرمایید.