از جیوه ماهی چه می دانید؟ جیوه چگونه وارد بدن ماهی می شود؟

امروزه اکثر مردم با اطلاعاتی که از جیوه در ماهی دارند از خوردن آن اجتناب میکنند که این باعث می شود منبع غنی از مواد معدنی را از  دست بدهند. این نکته را باید دانیم که همه ماهی‌ها دارای مقدار کمی جیوه هستند که این مقدار کم هیچ آسیبی به بیشتر افراد وارد نمی کند.

ماهی ها و انواع غذاهای دریایی یکی از سالمترین منابعی هستند که دارای پروتئین، مواد معدنی و چربی های سالم می باشند. در میان این غذاهای دریایی ماهی های پرچربی وجود دارند که به دلیل داشتن ویتامین های آ و دی و همچنین اسیدهای چرب امگا سه از نظر خواص نسبت به سایر ماهی ها برترند. این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که بعضی از ماهی ها دارای مقدار زیادی جیوه هستند که سمی است.

جیوه چیست و چگونه به بدن ماهی ها وارد می شود؟

جیوه یک فلز سنگین و سمی است که به طور طبیعی در محیط (آب ، هوا و خاک)به چندین شکل وجود دارد . از خصوصیات ان میتوان گفت فلز جیوه یک مایع نقـــره ای رنگ و بی بو می باشد و تحت گرما به شکل گاز بی بو و بی رنگ در می آید.

جیوه به سه شکل در طبیعت یافت می شود:

• ۱-عنصری ( فلزی )
• ۲-غیر معدنی
• ۳-آلی

همه ی ما می دانیم که جیوه به طورمعمول و طبیعی در اطرافمان  وجود دارد. که بر اساس تحقیقات بدست آمده مقدار خیلی زیادی جیوه همه ساله از سطح زمین و اقیانوس ها ، وهمین مقدار جیوه بوسیله انسان ها که در اثر پسماندهای خانگی و صنعتی و بخصوص سوختن ذغال سنگ و سوخت های فسیلی به محیط زیست و اتمسفر وارد می شود.

از این مقدارجیوه آزاد شده، مقدار کمی وارد آبهای دریاها و اقیانوس ها می شود و با کمک انحلال پذیری در آب و باکتری ها تغییر شمیایی می دهد و به شکل سمی تری از جیوه به نام متیل جیوه تبدیل می شود.

گیاهان دریایی مانند جلبک ها آن را جذب می کنند . سپس ماهی ها با خوردن جلبک ها جیوه را جذب کرده و این چرخه با خوردن ماهی های کوچکتر توسط ماهی های بزرگتر ادامه می یابد

متیل جیوه از طریق گیاهان دریایی مانند جلبک ها که آن را جذب میکنند و با تغذیه ماهی از این ارگانیسم های آبزی و به هنگام عبور آب از آبشش های ماهی وارد و جذب بدن ماهی می شود. با ورود به بدن ماهی پیوندهای بسیار مقاومی را با بافتها و عضلات تشکیل می دهد.این روال با خورده شدن ماهی های کوچکتر توسط ماهی های بزرگتر ادامه می یابد.

مقدارجیوه در کدام ماهی‌ها بیشتر است ؟

می توان گفت تقریبا تمامی ماهی ها دارای مقدار اندکی از متیل جیوه هستند که با در نظر گرفتن این نکته که در بعضی از انواع ماهی ها مقدارش بیشتر است.در مناطقی که آلودگی های صنعتی جیوه وجود دارد، مقدار جیوه بسیارزیاد است.

به طور طبیعی درماهی های بزرگتر که تمایل به خوردن ماهی های کوچکتر دارند مقادیر بالاتری از متیل جیوه وجود دارد. اگر چه مقدار جیوه در ماهی های کوچک کم است اما همین مقدار کم به آهستگی و به سختی دفع می شود.

در کوسه‌ ماهی، مارلین،شمشیر ماهی، اره‌ ماهی، نیزه‌ ماهی، تیلفی ماهی خلیج مکزیک ،ماهی‌های درخشان، اردک ماهی، ماهی روغنی اروپای شمالی، بلوفیش و ماهی نارنجی دریایی مقادیر جیوه بیشترازباقی انواع ماهی‌هاست.

در حقیقت، ماهی های بزرگ تر که شکارچی نیز هستند امکان دارد غلظت جیوه را تا ده برابر بیشتر از ماهی های کوچکتری که مصرف می کنند داشته باشند.

جیوه موجود در ماهی ها وانتقال آن به انسان ها

بدن انسان ها هم به طرق مختلف در معرض ورود جیوه قرار می گیرند از جمله خوردن ماهی و باقی آبزیان که به دلیل آلودگی آب های محل زندگیشان به مرور زمان مقداری از جیوه در بدنشان ذخیره می شود این نوع از جیوه شکل آلی آن است که به آن متیل مرکوری یا جیوه آلی نیز می گویند.

همان طور که جیوه در بدن ماهی ها انباشته می شود، به همین ترتیب هم می تواند در بدن انسان ها انباشته شوند. متیل جیوه در مقایسه با باقی دیگر به محض ورود به معده به آسانی جذب و به آهستگی دفع می شود که امکان دارد حتی به مسمویت شدید منجر شود.

مقدار جیوه ای که در بدن ماهی ها وجود دارد روی همه افراد به یک شکل اثر ندارد. از این رو برخی از افراد در هنگام خوردن ماهی باید بیشتر مراقب باشند که در این افراد حتی مقدار کمی از جیوه باعث بروز مشکلات جدی در سلامتی شان می شود.

زنان باردار، مادران شیرده و کودکان جزء این دسته از افراد هستند که باید با احتیاط ماهی مصرف کنند که از این میان جنین و کودکان در برابر سم جیوه بیشتر آسیب پذیرند بدین صورت که جیوه به آسانی از مادر باردار به جنین و یا شیر مادر شیرده انتقال می یابد.

تأثیرات مخرب متیل جیوه بر رشد جنین ۵ تا ۱۰ برابربیشتر از تأثیر آن بر انسان بالغ است.

پژوهش های انجام شده روی حیوانات حاکی از آن است که اگر در ۱۰ روز اول بارداری جنین در معرض حتی  دوزهای خیلی پایین متیل مرکوری(جیوه آلی)قرار بگیرد اختلال عملکرد مغزجنین را در پی دارد.

وهمچنین اختلال هایی مانند مشکلاتی در حافظه و گفتار و عقب افتادگی حرکتی از جمله عوارض کودکانی است که در دوران جنینی در معرض جیوه قرار گرفته اند.

با مطالب گفته شده در مورد جیوه موجود درماهی، نباید از خوردن این ماده غذایی ارزشمند که منبع مهمی از اسید های چرب امگا۳ است، اجتناب کنیم. ارائه این مطالب صرفا جهت آگاهی بیشترمردم در انتخاب مناسب و مصرف درست انواع ماهی می باشد.

این نکته هم ناگفته نماند که مزایای خوردن ماهی بسیارزیاد است به طوری که متخصصان تغذیه به همه افراد ، به ویژه بیماران قلبی مصرف دوبار ماهی در هفته را توصیه می نمایند. این متخصصان برای مصرف ماهی دلایل مهمی شمرده اند که عبارتند از:

• مفید بودن برای قلب 
• پیش گیری از آلزایمر
• استحکام اسنخوان ها 
• تقویت هوش  
• افزایش شیر مادران شیرده
• افزایش متابولیسم   
• پیش گیری از افسردگی  
• کاهش قند خون   
• ناراحتی های پوستی   
• افزایش فشار خون