جایزه نوبل و تاریخچه جالب آن

حتما می دانید که این روزها بحث جوایز نوبل داغ است. البته جایزه نوبل از آن دست موضوعاتی است که همیشه بحث و تبادل نظر درباره آن جریان دارد و هیچگاه فروکش نمی کند. اگر به این موضوع علاقه دارید پس این مقاله را تا انتها بخوانید.

آلفرد نوبل و جایزه نوبل

«آلفرد نوبل» (Alfred Nobel) شیمیدان و مخترع اهل سوئد که بنا به وصیت وی جوایز نوبل شکل گرفت بیشتر از یک قرن قبل و در سال ۱۸۹۵ میلادی در وصیتنامه خود نوشت که از ثروت وی می بایست صندوقی تشکیل گردد تا به اشخاصی که در طول یک سال بیشترین سود را به نسل بشر رسانده اند، داده شود.

وی وصیت نمود که قسمت قابل توجهی از ثروت وی که بیشتر به خاطر اختراع دینامیت بدست آمده بود در اوراق بهادار مطمئن سرمایه گذاری گردد. زمانی که آقای نوبل در سال ۱۸۹۶ در ایتالیا چشم از جهان فروبست چیزی درحدود ۵/۳۱ میلیون کرون سوئد که معادل ۲۱۴ میلیون دلار می شود، برای شکل گیری بنیاد نوبل تخصیص یافت. بنا به درخواست وی این جایزه ها به ۵ بخش مساوی میان جایزه های فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح تقسیم می گردد.

برهمین اساس یک بخش از این جایزه ها به شخصی داده می شود که مهمترین کشف یا اختراع را در رشته فیزیک انجام داده باشد. قسمت دیگر به شخصی تعلق می گیرد که مهمترین کشف یا پیشرفت را در رشته شیمی انجام داده است. یک بخش به شخصی هدیه می گردد که مهمترین کشف را در زمینه های فیزیولوژی و یا پزشکی صورت داده باشد و سرانجام بخش پنجم به شخصی می رسد که شاخص ترین اثر را در زمینه ادبیات تولید نموده باشد. یک بخش نیز به شخصی داده می شود که بیشترین و یا موثرترین اقدام را در جهت برادری میان ملت ها، برچیدن یا کاهش ارتش های دایمی و یا برگزارکردن و ترویج کنگره های صلح انجام داده باشد.

ولی زمانی که نوبل بی آنکه فرزندی داشته باشد درگذشت و وصیتنامه او خوانده شد، بسیاری از جمله خانواده نوبل شوکه و شگفت زده شدند. شماری از اعضای خانواده نوبل تلاش کردند تا وصیتنامه او را ابطال کنند. همچنین گفته می شود که «اسکار دوم» پادشاه کشور سوئد نیز با وصیت نوبل برای اهدای جوایز نوبل مخالفت نمود و اعلام کرد که خواسته های نوبل میهن پرستانه نیست.

در پی بیشتر از ۳ سال بحث و تبادل نظر سرانجام «بنیاد نوبل» شکل گرفت تا ثروت برجای مانده از آلفرد نوبل را به مدیریت خود درآورد و ۵ موسسه موردنظر نوبل که برای اهدای جوایز در ۵ رشته معرفی شده بودند هم موافقت خود را برای دادن جوایز اعلام کردند. از سال ۱۹۰۱ که نخستین جوایز نوبل داده شد، این بنیاد بودجه جوایز نوبل را تامین می کند.

جایزه اقتصادی نوبل یگانه جایزه ای می باشد که در وصیت آلفرد نوبل اشاره ای به آن نشده است اما بانک مرکزی سوئد بنابر اهمین رشته اقتصاد در زندگی بشر در سال ۱۹۶۸ این جایزه را نیز بنیان گذاری کرد. جایزه نوبل اقتصاد نخستین بار در سال ۱۹۶۹ داده شد. یک نکته جالب درباره جوایز نوبل این است که کمیته های نوبل تا پیش از اعلام برندگان سالانه به صورت رسمی هرگز اسم برنده های این جوایز را افشا نمی کنند. همین مسئله سبب می شود تا مردم و متخصصین هر رشته درباره برنده جوایز نوبل همواره در حال حدس و گمان زدن هستند. هر کدام از جایزه های نوبل مبلغ ده میلیون کرون سوئد می باشد که حداکثر میان ۳ نفر می تواند تقسیم شود.

آن ها که جایزه نوبل را رد کردند

اهدای جوایز نوبل از ابتدای کار خود همواره دارای حواشی و حرف و حدیث بسیار زیادی بوده است. یکی از این حواشی عدم پذیرش جوایز توسط منتخب کمیته گذینش می باشد. در طول تاریخ بارها اتفاق افتاده است که برنده جوایز نوبل از گرفتن جایزه خود خودداری کرده و به نشانه اعتراض آن را نپذیرفته است. در ادامه قصد داریم شما را با چند تن از این افراد آشنا کنیم.

گاندی

یکی از این افراد «مهاتما گاندی» سمبل آزادی و استعمار ستیزی است که در طول تاریخ جایزه نوبل، ۵ بار برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد کمیته صلح نوبل شد. وی به خاطر مبارزات شبانه روزی که برای آزادی هند کرده بود و در همچنین تلاش بدون توقف برای خشونتزدایی از جامعه چندقومی و چند مذهبی و چند فرهنگی هند همواره مورد توجه بنیاد نوبل بود. به عنوان مثال گاندی که در سال ۱۹۴۸ و توسط عناصر انگلیسی ترور گردید نامزد دریافت جایزه صلح بود ولی بنیاد نوبل این جایزه را به گاندی نداد.

تو

همچنین در سال ۱۹۷۳ و هنگامی که جایزه صلح نوبل به «لودوک تو» سیاستمدار ویتنامی اهدا شد وی از تحئیل گرفتن آن خودداری کرد و گفت: «در کشور من صلحی وجود ندارد.» این سخن در حساس ترین لحظات بحران ویتنام و در وضعیتی گفته شد که وی و «هنری کیسینجر» برای تلاش در جهت پایان دادن به جنگ ویتنام به شکل مشترک برنده جایزه صلح نوبل شدند ولی «تو» با عدم پذیرش آن توجه مردم جهان را به ضربه جبران ناپذیر این جنگ بر کشورش خود جلب کرد.

سارتر

یکی دیگر از شخصیت های طراز اولی که جایزه نوبل را نپذیرفت «ژان پل سارتر» فیلسوف بزرگ فرانسوی است. وی که در سال ۱۹۶۴ برنده نوبل اعلام شد بنابر عادت خود که جوایز و افتخارات سازمان های ادبی و فرهنگی را رد می کرد، از گرفتن نوبل ادبیات خودداری کرد.

آلمان نازی

همچنین دولت آلمان در دوره حکومت نازی نیز از سال ۱۹۳۶ تا هنگامه مرگ هیتلر و فروپاشی حکومت نازی، جوایز نوبل را تحریم کرده بود. حکومت آلمان حتی به برندگان جایزه از جمله برندگان نوبل شیمی و جایزه نوبل پزشکی مجوز سفر به سوئد و دریافت جایزه خود را نمی داد. در نتیجه «کارل فون اوسیتسکی»، «ریچارد کوهن»، «آدولف بوتنانت» و «گرهارد دوماگ» مجبور گشتند تا سال ۱۹۴۶ صبر نمایند تا بعد از شکست آلمان نازی و نابودی هیتلر برای گرفتن جایزه ارزشمند خود به استکهلم سفر کنند.