بن طلال در افغانستان بدنبال چیست؟ سرمایه گذاری اقتصادی یا ترویج اندیشه افراطی گری؟

ولید بن طلال، سرمایه دار سرشناس و یکی از شاهزادگان با نفوذ عربستان سعودی، شام روز دوشنبه (۷ حمل) به کابل سفر کرد، سفر این میلیاردر سعودی شائبه های زیادی را در اذهان مردم افغانستان ایجاد کرده است، با گسترش گروه های تروریستی در افغانستان و شکست تروریست های داعش در عراق و سوریه، خبرهایی مبنی بر هجوم جنگجوهای این گروه ها به افغانستان شنیده می شود که با حمایت اعراب ثروتمند حوزه خلیج فارس سعی در پیدا کردن جای پایی در کشور جنگ زده افغانستان است.

ولید بن طلال یکی از اعضای خاندان حاکم عربستان سعودی است. با آن که او هیچ سمت سیاسی در کشورش ندارد، رئیس هیئت مدیره کینگدام هولدینگ کمپانی (کی‌اچ‌سی) است. کمپانی مزبور از سهامداران بانک سیتی‌گروپ آمریکا و شهربازی یورو دیزنی است و سهامش در بازار بورس عربستان عرضه می‌شود.

در این یادداشت نگاهی خواهیم انداخت به حضور این سرمایه دار قدرتمند سعودی در افغانستان و سابقه نفوذ کسانی مانند او در کشورهای مختلف جهان، همچنان هدف های نهفته این چنینی و شوق کشورهای مانند عربستان و قطر برای سرمایه گذاری در افغانستان مورد بحث قرار گرفته است.

ارگ ریاست جمهوری دو روز قبل با انتشار خبرنامه ای گفته بود؛ ولید بن طلال در دیدار با محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در مورد ظرفیت‌های افغانستان برای جلب سرمایه گذاری و تجارت خارجی و همچنین اجرای پروژه‌های زیربنایی گفت‌وگو کرد.

اما آیا هدف این میلیاردر سعودی کمک به مردم جنگ زده افغانستان است تا ساخت و ایجاد پایگاه های افراطی گری، ایجاد گروه های تروریستی و ترویج فرهنگ سلفی گری در افغانستان؟

پیش از این نیز خبرهایی مبنی بر اینکه، عربستان قصد دارد با راه‌اندازی دانشگاه علوم دینی در ننگرهار هم به فعالیت‌هایش در حوزه وهابیت را توسعه دهد و هم به نوعی بر زبان مردم منطقه تأثیر بگذارد به گوش می رسید.

عربستان سعودی پیش‌تر نیز اقداماتی از این دست در کشورهایی مانند پاکستان، انجام داده است؛ نتیجه آن هم رشد افراطی‌گری در برخی از مناطق پاکستان و افزایش تنش‌های دینی و مذهبی در این کشور است. حال فعالیت‌های این‌چنینی در افغانستان موجب نگرانی کارشناسان فرهنگی و بین‌المللی شده است. به گفته برخی از آنها، بیم آن می‌رود که با افزایش چنین مراکزی، افغانستان نیز همانند همسایه جنوبی خود، به کانونی دیگر برای درگیری‌های مذهبی و حتی زبانی تبدیل شود؛ موضوعی که تاکنون در جامعه افغانستان کمتر به چشم خورده است.

این سفر در حالی به افغانستان انجام می شود که سال گذشته گروه تروریستی داعش با قدرت گرفتن در افغانستان چندین تجمع مربوط به هزاره ها و شیعیان در افغانستان را مورد هدف قرار داد که در نتیجه آن حملات تروریستی ده ها تن کشته و زخمی شدند.

امیر طلال که از جمله ثروتمندترین افراد جهان است، در این نشست از علاقمندی شرکت‌های معتبر برای سرمایه گذاری در افغانستان خبر داده و گفته است این موضوع را دنبال خواهد کرد.

اما سابقه عربستان در ایجاد سرمایه گذاری در کشورهای مختلف جهان با افراطی گری روبرو بوده است، و همین دلیل باعث ترس در بین بسیاری از مردم افغانستان شده است. پیش از این نیز تعداد زیادی از استادان دانشگاه ها در افغانستان نسبت به ترویج فرهنگ افراطی گری هشدار داده بودند.

در خصوص حمایت‌های مالی و سیاسی عربستان در دهه‌های گذشته می‌توان گفت که دولت سعودی با راه‌اندازی مدارس مذهبی در پاکستان و مناطق ناامن افغانستان بودجه‌های کلانی در اختیار گروه‌های رادیکالیسم وهابیت قرار داده است تا به بارگیری و تربیت افراد در چارچوب این تفکر بپردازد و در موقع بحران و یا سیاسی‌شدن و رنگ مذهبی یافتن این موضوع، افراد را به استخدام خود درآورده و با حمایت از تصاعد بحران در منافع آن شریک شود.

پادشاه عربستان به ویژه مخالف شدید نفوذ ایران در افغانستان است و به عنوان رقیب ایران در منطقه سعی بر آن دارد تا از نفوذ خود بر گروه‌هایی چون طالبان و داعش استفاده کند تا در افغانستان همچنان به عنوان قدرتی مهم در منطقه قدرت‌نمایی کند.

تحولات افغانستان نشان می‌دهد که رهبران سعودی در افغانستان بیشترین نقش منفی را داشته‌اند و در مواردی از افراط‌گرایی، سلفی‌گری و خشونت‌ورزی حمایت کرده‌اند و ایجاد مراکز سرمایه گذاری در افغانستان به وسیله افرادی چون ولید بن طلال بهانه ای بیش نیست تا از وضعیت نابسامان کنونی افغانستان استفاده کرده و اندیشه افراط گرایی را ترویج دهد.

البته این وضعیت تنها در افغانستان خلاصه نمی‌شود، بلکه در شورش‌های خاورمیانه به‌خصوص تحولات سوریه، عراق و بحرین و به‌ویژه یمن جای پای عربستان و نقش این کشور در گسترش خشونت هم‌چنان قابل مشاهده است.

هر چند جریان سلفی‌گری در اندیشه‌ سیاسی معاصر جهان اسلام یک واقعیت است اما برای کشوری مانند افغانستان که از تنوع قومی، هویتی و مذهبی برخوردار می‌باشد، نگرانی از این است که مبادا نفوذ گسترده‌ عربستان سعودی در ساختار هویتی و مذهبی کشور سبب شود که افغانستان نیز مانند شماری از کشورهای خاورمیانه، همانند عراق و سوریه و یمن به خشونت‌های گسترده و دامنه‌دار دچار شود.

این نگرانی زمانی برجسته می‌شود که احساس کنیم مرکز خشونت و تنگ نظری همراه با افراطیت از پاکستان به افغانستان منتقل شود و کشور ما که در حال حاضر الگوی همزیستی مسالمت‌آمیز در مسائل مذهبی است، همانند پاکستان، عراق و شماری از ممالک دیگر به کانون درگیری و منازعات فرقه‌ای و تنش‌های مذهبی تبدیل شود.

بنابراین به نظر می‌رسد که در توسعه‌ روابط با کشورهایی که طی چهار دهه در تحولات سیاسی افغانستان نقش منفی بازی کرده‌اند، باید محتاط قدم برداریم و نگرانی‌های مردم افغانستان را به درستی درک کنیم.

هر چند اگر سران عربستان سعودی خواسته باشند به روند صلح افغانستان کمک کنند، بدون شک می‌توانند در تأمین ثبات سیاسی و صلح پایدار به افغانستان مدد برسانند؛ زیرا این کشور هم بر جریان‌های سلفی و تندرو تأثیرگذاری دارد و هم بر کشورهایی که حامی افراط‌گرایی از نظر فنی، لجستیک و اطلاعاتی‌اند می‌تواند تأثیر چشم‌گیر داشته باشد.

اما شکی نیست که نگاه عربستان سعودی به افغانستان، بیش‌تر نگاهی مذهبی-ایدئولوژیک است این کشور بیش از آن‌که غم‌خوار ما باشد، هم‌پیاله طالبان و دیگر گروه‌هایی افراطی بوده است.

آقای غنی نیز در دیدار با این میلیاردر سعودی تاکید کرده که کشورهای اسلامی باید برای از بین بردن فقر در کشورهای اسلامی با یکدیگر همکار باشند اما به نظر نمی رسد سرمایه داران قدرتمند سعودی در پی از بین بردن فقر، در کشورهای اسلامی از جمله افغانستان باشد.

یمن کشوری فقیر در همسایگی عربستان هر روزه آماج حملات هواپیماهای جنگی این کشور نفت خیز است، عربستان با دالرهای نفتی و سلاح های غربی هر روزه مناطق مختلف کشور فقیر یمن را بمباران می کند و تاکنون صدها کودک در این کشور فقیر در نتیجه حملات سعودی جان باخته است.

برخی از کارشناسان بر این باورند که عربستان سعودی برای ترویج افکار وهابیت و استحکام مواضع داعش از نظر عقیدتی تلاش می‌کند تا دانشگاه 500 میلیون دالری را در ولایت ننگرهار بسازد.

از سوی هم طی چند ماه گذشته علمای دینی در شمال افغانستان نیز بارها با برگزاری نشست‌ خبری از ترویج افکار وهابیت توسط برخی از مدارس به صورت سازمان یافته اظهار نگرانی کردند.

به نظر کارشناسان افغان، گروه‌های تروریستی در افغانستان جایگاهی بین مردم ندارند و به همین دلیل است که عربستان سعودی و برخی از کشورهای عربی در تلاش برای ایجاد پایگاه فکری برای این نیروها هستند.

شیوخ قطری نیز از این قافله عقب نمانده‌اند و با سفر به غرب افغانستان تحت پوشش شکار و کمک‌های بشردوستانه در پی ایجاد و تجهیز گروه‌های تروریستی چون داعش در غرب افغانستان هستند.

مصطفی احمدی – تحریریه خبرگزاری اطلس