ارزش افزوده چیست/ مالیات بر ارزش افزوده به چه مالیاتی می گویند؟

اگر می خواهید کسب و کاری به راه بیاندازید حتما باید بدانید که ارزش افزوده چیست. به طور کلی به تفاوت میان ارزش خدمات و کالاهای عرضه شده و ارزش خدمات و کالاهای خریداری شده، ارزش افزوده (Value added) می گویند. در نظام اقتصادی ایران همانند دیگر نقاط جهان بر این ارزش افزوده، مالیات تعریف شده است. در این مقاله به توضیح آن چه که شما می بایست درباره ارزش افزوده و مالیات بر ارزش افزوده بدانید، پرداخته ایم.

ارزش افزوده چیست

افزایش ارزش پولی یک کالا یا خدمات در جریان انتقال از یک مرحله از تولید به مرحله دیگر، ارزش افزوده خوانده می شود. به معنای دیگر ارزش افزوده عبارت است از تفاوت میان ارزش کالا یا خدمات تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه و ملزومات و کالاهای نیمه ساخته ای که در تولید آن استفاده شده است. اگر هنوز متوجه نشده اید که ارزش افزوده چیست پس ادامه مقاله را بخوانید.

به زبان ساده تر اگر یک ساندویچ فروش برای تهیه یک ساندویچ خوراک، ۷۰۰۰ ریال سوسیس، ۸۰۰۰ ریال گوجه، ۶۰۰۰ ریال خیار شور، ۵۰۰۰ ریال نان، ۴۵۰۰ ریال مواد دیگر هزینه کند و ساندویچ تولیدی را به ۶۰۰۰۰ ریال بفروشد، ارزش افزوده آن یک ساندویچ، مساوی خواهد بود با ۲۹۵۰۰ ریال که به صورت زیر محاسبه می شود.

۲۹۵۰۰ = (۴۵۰۰+۵۰۰۰+۶۰۰۰+۸۰۰۰+۷۰۰۰) – ۶۰۰۰۰

پس ساندویچ فروش مورد بحث ما، ۲۹۵۰۰ ریال ارزش افزوده ایجاد کرده است که پس از کم کردن دستمزد کارگر و اجاره مغازه و مخارج دیگر، ممکن است به اندازه ۹۵۰۰ ریال سود برایش باقی بماند. تا اینجا حتما فهمیده اید که ارزش افزوده چیست.

باید دقت داشت که همیشه «ارزش افزوده» برابر با «سود» نخواهد بود. این مسئله که این سود از نظر شرعی و یا قانونی تا چه اندازه مورد تایید می باشد، فعلا موضوع مقاله ما نیست، اما به طور کلی فقها و مراجع تقلید سود حاصله از ایجاد ارزش افزوده را از نظر شرعی حلال می دانند و فقط در شماری از جزئیات آن اختلاف نظر دارند.

مالیات بر ارزش افزوده چیست

اما مالیات بر ارزش افزوده چیست. مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات غیرمستقیم است که خریدار یا مصرف کننده آن را به همراه بهای خرید خدمات یا کالا به فروشنده پرداخت می کند. دریافت کننده مالیات بر ارزش افزوده یا فروشنده نیز موظف خواهد بود مقدار مالیاتی که دریافت کرده است را به خزانه دولت واریز نماید. با این روش تولیدکنندگان دیگر تحت فشار پرداخت مالیات هایی با مبالغ بالا قرار نخواهند گرفت. به عبارت دیگر با اخذ مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده مالیات سنگینی که می بایست از تولید کننده دریافت گردد، میان شمار زیادی از مصرف کننده ها یا خریداران آن کالا یا خدمات، تقسیم می شود. بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده تولید کننده یا فروشنده کالا یا خدمات موظف می باشد مابه التفاوت مالیات بر ارزش افزوده را که هنگام خرید مواد اولیه پرداخت نموده است، به همراه مالیات بر ارزش افزوده ای که در هنگام فروش کالا یا خدمات از خریدار بعدی دریافت نموده به عنوان مالیات به دولت بپردازد.

مالیات بر ارزش افزوده به تمامی کالاها و خدماتی تعلق می گیرد که در برابر پول در داخل کشور خرید و فروش می شوند، مگر اینکه بر اساس قانون برای آن شرایط ویژه ای از جمله تخفیف هایی در نظر گرفته شده باشد.

اخذ مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۹۱۸ میلادی توسط ویلهلم فون زیمنس (Wilhelm von Siemens) آلمانی ابداع شد. این مالیات برای نخستین بار و به شکل رسمی در سال ۱۹۴۵ میلادی در کشور فرانسه به صورت مالیات بر کالاهای مصرفی در مرحله تولید استفاده شد. فرانسه این مالیات را در سال ۱۹۸۶ میلادی به طور کلی تا مرحله خرده فروشی گسترش داد. اخذ مالیات بر ارزش افزوده امروزه در بیش از یکصد و چهل کشور جهان انجام می شود. اما هدف مالیات بر ارزش افزوده چیست. دولت ها مصارف خاصی را برای مالیات بر ارزش افزوده در نظر می گیرند. این مالیات از مهم ترین درآمدهای خزانه استانداری ها، شهرداری ها و دولت های مرکزی به حساب می آید. مالیات ها به طور کلی و این نوع از مالیات های «همه گیر» به طور اخص، برای دولت ها ابزار کنترل و هدایت اقتصاد خرد و کلان محسوب می گردد.

مالیات بر ارزش افزوده در ایران

لایحه مالیات بر ارزش افزوده برای نخستین بار در دیماه سال ۶۶ به مجلس شورای اسلامی رفت. این لایحه در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گرفت و بعد از اعمال نظرات موافقین و مخالفین با آن، به صحن علنی رفت. این لایحه پس از تصویب شش ماده از آن، به درخواست دولت وقت و به جهت اجرای سیاست تثبیت قیمت ها و شرایط خاص اقتصادی کشور در دوران جنگ تحمیلی، باز پس گرفته شد.

در سال ۷۰ معاونت امور مالی «صندوق بین المللی پول» (International Monetary Fund) با هدف اصلاح نظام مالیاتی ایران، اجرای سیاست مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان یکی از عوامل موثر بر افزایش کارایی نظام مالیاتی جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد کرد. در نتیجه وزارت امور اقتصادی و دارایی از دیماه ۱۳۷۶ طرح اجرای مالیات بر ارزش افزوده را بررسی کرد.

با نظر مساعد کارشناسان اقتصادی نسبت به طرح مالیات بر ارزش افزوده لایحه این مالیات مجددا تدوین شد و به مجلس شورای اسلامی ارسال گردید. سرانجام اجرای آزمایشی قانون مالیات بر ارزش افزوده برای یک مدت ۵ سال در ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شد. اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده با اعتراضاتی نیز همراه بود. در ابتدا یکی از دلایل این اعتراضات این بود که بسیاری نمی دانستند مالیات بر ارزش افزوده چیست. این اعتراضات به حدی بود که به توقف کوتاه مدت اجرای این قانون با دستور رئیس جمهور وقت و همچنین تعطیل شدن شماری از واحدهای اقتصادی در اعتراض به آن منجر گردید.

اگرچه حدود ده سال از تصویب و اجرای آزمایشی قانون مالیات بر ارزش ‌افزوده می گذرد و درآمدهای مالیاتی قابل‌ توجهی به خزانه دولت سرازیر شده است، اما مشکلات قابل توجهی که در نحوه اجرای آن وجود دارد و یا ضعف ها و خلاهایی در متن قانون مالیات بر ارزش ‌افزوده دیده می شود، شمار زیادی از فعالین اقتصادی کشور را با مشکلات زیادی روبرو کرده است. این مشکلات سبب شد تا دولت در سال ۱۳۹۸ دست به اصلاح مجدد قانون مالیات بر ارزش افزوده زده و لایحه جدیدی را برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال کند.