از آیین ارمنی و اعتقادات آنها چه میدانید؟!

آیین ارمنی بهانه خوبی است تا برخی نکات و باورهای نادرست در مورد ارمنی ها مرور و صورت درست آن ارائه شود. برخلاف تصور بسیاری باید گفت که ارمنی نام دین یا مذهب نیست بلکه زبانی است از گروه زبان های هندی-اروپایی که با زبان های فارسی،  انگلیسی، ایتالیایی، روسی و آلبانیایی مشترکات زیادی دارد. دلیل اینکه برخی تمام ارمنی ها را مسیحی می دانند شاید در این باشد که ارمنستان اولین سرزمینی بود که تمام ساکنان آن به دستور پادشاه وقت خود مسیحی شدند.

وجه تسمیه ارمنستان

اولین نکته در باب آیین ارمنی نگاهی کوتاه به تاریخ این کشور و چگونگی انتخاب نام ارمنستان برای این کشور می باشد: کلمه ارمنستان ریشه عربی داشته به معنای سرزمین «آرمنها» می باشد. براساس گفته های تاریخ دانان، اولین پیشوای قوم ارمنی «هایک» نام داشت، هایک چهار پسر داشت که نام پسر چهار «آرمناک» بود. آرامنه به آرمناک منسوب هستند. ارمنستان قدیم را «هائیاسان» که از نام هایک و کله «های» به معنی ارمنی گرفته شده، می نامیدند. براین اساس مهاجرینی که از بین النهرین به دامنه های کوه قفقاز وارد شده در آنجا ساکن شدند آرمنها یا ارمنی خوانده می شدند.

آیین ارمنی

به عنوان نکته دیگر در مورد آیین ارمنی باید گفت بیشتر ارمنی ها مسیحی هستند اگرچه گروهی از آنها پیروان ادیان دیگر نیز می باشند. ارمنی های مسیحی از لحاظ اعتقادی به شاخه ارتدوکس تعلق دارند. مسیحیان فرقه را کلیسا می نامند و از این لحاظ باید گفت که مسیحیت نیز مانند بسیاری از ادیان دیگر فرقه های زیادی دارد، برخی از فرقه ها تاریخی طولانی و بعضی دیگر تاریخ تأسیس تازه ای دارند. به همین ترتیب پیروان بعضی از فرقه های مسیحیت زیاد و طرفداران برخی دیگر کم است. می توان گفت سه فرقه «کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس» از بزرگترین فرقه های مسیحیت می باشد. کاتولیک و ارتدوکس تفاوت زیادی با هم ندارد اما تفاوت کاتولیک و پروتستان بسیار زیاد است. تیرداد دوم، پادشاه ارمنستان، در سال ۳۰۱ میلادی به دعوت گریگوری نوربخش مسیحی شد. با این حال باید گفت کلیسای ارمنی با کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس متحد نیست. رهبر کلیسای ارمنی ها، کاتولیکوس(جاثلیق) در شهر اچمیازین می باشد.

آیین ارمنی قبل از مسیحیت

نکته جالب دیگر در مورد آیین ارمنی، مذهبی است که آنها قبل از گرویدن به دین مسیحیت داشتند: براساس اسناد تاریخی موجود ارمنی ها نیز مانند سایر اقوام در ابتدا «آب و آتش و شب و روز» را می پرستیدند و هنوز هم برخی از این اعتقادات همچنان در بین ارمنی  های مسیحی باقی مانده و آنها با شور و اشتیاق این مراسم را برگزار می کنند. یک مبلغ رومی به نام «گریگور» برای اولین بار دین مسیحیت را در ارمنستان جنوب شرقی دریای سیاه ترویج نمود و به مذاهب زرتشتی و مهرپرستی مردمان این سرزمین نقطه پایان گذاشت. ارمنی ها همان طور که گفته شد از لحاظ اصول و عقاید از کلیسای کاتولیک پیروی نمی کنند و پیرو کلیسای سریانی می باشند و از فرق مونوفیزیتها به حساب می آیند. کلیسای ارمنی برخلاف کلیسای کاتولیک معتقدند که حضرت عیسی(ع) جنبه بشری نداشته و حقیقت او کاملا الهی است. ارمنی های مسیحی برخی اصول و رسوم کاتولیک ها را رد کرده می گویند ذات بشری حضرت عیسی(ع) در الوهیت وی محو شده است.

رسوم و اعیاد ارامنه

نکته دیگر در باب آیین ارمنی، آداب و رسوم، اعیاد و جشن های آنان می باشد. ارمنی ها مراسم «هاقورتوم» را برای پاک کردن گناهان و تطهیر گناهکاران انجام می دهند، در طول سال پنج روز روزه می گیرند و با ذبح گوسفند نذری می دهند. روز تولد حضرت عیسی(ع) بزرگترین عید ارامنه پس از گرویدن آنها به دین مسیحیت می باشد اگرچه در تاریخ این تولد با مسیحی های کلیسای کاتولیک و پروتستان اختلاف دارند. «عید آسانسیون، انونسیاسیون و عید ژرژ» از دیگر اعیاد ارمنی ها می باشد: آسانسیون به عروج مسیح بر می گردد، انونسیاسیون روزی ست که روح القدس به حضرت مریم تجسم روح را بشارت می دهد و ژرژ سنتی است که ارمنی ها طی آن به ریاضت و سختی روی آورده در برخی موارد پنج روز پشت سرهم از خوردن پرهیز می کنند.

آیین ارمنی و عسل تمعید

یکی دیگر از موارد مهم در آیین ارمنی، غسل تمعید می باشد که طی آن آبی از جام مقدس روی نوزاد پاشیده می شود. ارمنی ها آنقدر به این سنت پایبند هستند که بدون آن کودکشان را مسیحی نمی دانند. ارمنی ها نیز مانند مسیحی ها یک هفته تا ده روز بعد از تولد کودک او را به کلیسا نزد کشیش می برند و کشیش کودک را غسل می دهد.

سلسیه روحانیون ارمنی

مطلب دیگر در مورد آیین ارمنی، سلسله مقامات دینی و روحانیون آنها می باشد. در سلسله روحانیون ارمنی و در رأس اسقف ها، کاتولیکوس و پاتریارکی قرار دارند. هم اکنون دو کاتولیکوس و دو پاتریارکی رهبری کل ارامنه جهان را در دست دارند.

شش فرقه مختلف ارامنه در ایران و کشورهای دیگر جهان

در این بخش از آیین ارمنی باید گفت با شروع ترویج دین مسیحیت در میان ارامنه، این مردم نیز از تأثیر فرق گوناگون دین مسیحیت در امان نماندند و هم اکنون نزدیک به شش فرقه ارمنی در ایران و کشورهای دیگر زندگی می کنند: «گریگوریان» جمعیت غالب مسیحیان ایران را تشکیل می دهد. فرق گوناگون ارمنی ها اگرچه همگی مسیحی هستند اما در بعد اعتقادات و رسوم و رسومات مذهبی اختلافات زیادی با هم دارند. «ارامنه کاتولیک، ارامنه گریگوری، ارامنه ارتدکس، ارامنه شنبه دار، ارامنه کرملیت و ارامنه پروتستان» از فرقه های مختلف ارمنی ها در ایران و برخی کشورهای دیگر دنیا می باشد.

ارامنه گریگوری

آیین ارمنی که فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده اکنون فرقه های زیادی چون فرقه ارامنه گریگوری را دارا می باشد. ارامنه گریگوری همان طور که نامش نشان می دهد پیرو گریگور می باشند. بیشتر ارمنی های ایران و ارمنستان در این گروه قرار  دارند. کاتولیکوس اعظم گریگوری ها (فورن اول) هم اکنون ساکن لبنان است. لقب کاتولیکوس «اجمیازین» می باشد و تنها ارمنی های ساکن ارمنستان از اجمیازین پیروی می نمایند.

ارامنه کاتولیک

ارامنه کاتولیک نیز دسته دیگر از آیین ارمنی را تشکیل می دهد. این  گروه همانند دیگر کاتولیک های جهان از پاپ و دربار واتیکان پیروی می کنند.

ارامنه ارتدکس

در این بخش از آیین ارمنی خوب است با گروه دیگری از ارمنی ها به نام ارامنه ارتدکس آشنا شویم: پیروان این فرقه در آذربایجان زندگی می کنند و از لحاظ اعتقادی شبیه سایر مسیحی های ارتدکس جهان می باشند. تعداد پیروان این فرقه در حدود بیست هزار نفر برآورد شده است که ۹ هزار در تبریز، هزار نفر در ارومیه، مراغه و میاندوآب و مهاباد و روستاهای اطراف و هزار نفر در روستای ارسباران زندگی می کنند.

ارامنه شنبه دار

ارامنه شنبه دار نیز مانند سایر آیین ارمنی، اعتقادات خاص خود را دارند: گفته شده که کشیشان امریکای یاز فرقه ارمنی را تأسیس کردند. پیروان این فرقه شنبه را به جای یک شنبه تعطیل می کنند. در ایران این فرقه پیروان زیادی دارد.

ارامنه کرملیت

ارامنه کرملیت نیز در گروه آیین ارمنی جایگاه خود را دارد. پیروان این فرقه که از کلیسای کاتولیک هستند از کرملین به ایران آمدند. آنها که در سال ۱۶۲۵ میلادی وارد ایران شدند اکنون تعدادشان خیلی کم است و کلیسای خاص خود را نیز ندارند.

ارامنه پروتستان

این فرقه از آیین ارمنی توسط کشیشان آمریکایی در ایران تبلیغ می شود. آنها پیرو کلیسای پروتستان می باشند.

پس درنهایت باید گفت آیین ارمنی به دسته ها و فرق مختلف تقسیم می شود که هریک مذهب و آداب و رسوم خاص خود را  دارند، برخی از ارمنی ها تابع کلیساهای سه گانه مسیحیت مانند کاتولیک ها و پروتستان ها می باشند اما تعدادی دیگر مانند ارتدکس ها، گریگوری ها و شنبه دارها اختلاف زیادی با کاتولیک ها دارند.