آیات قرآن به شعر

تمسک به قرآن و مفاهیم قرآنی در ادبیات کهن فارسی به وضوح به چشم می خورد. شاعران فارسی زبان به روشی ساده و بیانی رسا از برخی از آیات قرآن در اشعار ادبی خود استفاده کرده اند.

به طور نمونه باید شاعر پرآوازه فارسی زبان ابوالقاسم فردوسی اشاره کرد. وی به آیات قرآنی و خاندان اهل بیت علیهم السلام ارادت خاص و باور محکم دارد.

برای آشنایی با آیات قران در شعر با ما در خواند این مطلب همراه شوید:

قرآن در اشعار مولوی

همه مسلمانان باور دارند که قرآن به عنوان کتاب آسمانی شان و معجزه بزرگ پیامبر اسلام(ص) کامل ترین سخن خداست که بر حضرت محمد مصطفی(ص) نازل گشت و در طول تاریخ از انحرافات و دخل و تصرف ها در امان مانده است.

مولوی شاعر پرآوازه فارسی زبان می گوید قرآن کریم کامل ترین سخن خداوند بر زبان بنده است.

این شاعر سرشناس تاکید می کند که قرآن سخن بشر نیست. اینگونه اظهار نظر مولوی از آیات «الله نزل احسن الحدیث» و «.. بل هو الحق من ربک لتنذر قوما اما اتاهم من نذیر من قبلک..» گرفته شده است.

در شعری دیگر از مولوی می خوانیم «عاشق رنج است نادان تا ابد  خیز و لااقسم بخوان تا فی کبد». در این شعر هم از مفهوم چهار آیه اول سوره بلد استفاده شده است.

قرآن در اشعار سعدی

سعدی دیگر شاعر گرانمایه فارسی زبان نیز به آیات قرآن و احادث ائمه اطهار ارادت خاصی دارد، به اخلاق نبوی دلبسته است و از آیات قرآن عبرت آموزی های زیادی داشته است.

سعدی شیرازی آنچه از قرآن فرا گرفته را به صورت «اشاره، اقتباس، تلمیح و استشهاد» بیان کرده است.

شعر معروف سعید «بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند» به طور مستقیم به دو حدیث گرانمایه از حضرت محمد(ص) اشاره می کند.

در شعری دیگر از سعدی می خوانیم«منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت».

این شعر از آیه «لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید» برگرفته شده است. سعدی حتی در گلستان و در آوردن روایات داستانی نیز به آیات قرآن اشاره کرده است.

در بخشی از گلستان می خوانیم«سال نزاعی در پیادگان افتاده بود و داعی در آن سفر هم پیاده. انصاف در سر و روی هم فتادیم و داد فسوق و جدال بدادیم…».

در این روایت به آیه ۱۹۷ سوره بقره اشاره شده است. در باب هشتم گلستان نیز می خوانیم «سرما را به دست دشمن بکوب که از احدی الحسنیین خالی نباشد. اگر این غالب آمد، مارکشتی و گر آن را، از دشمن رستی.» در این داستان به آیه «قل هل تربصون بنا الا احدی الحسنیین» اشاره شده است.

مثال های بیشتر

آیات اول سوره الرحمن نیز در این جملات سعدی که می گوید «به نام خداوند جان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین» به خوبی دیده می شود.

شعر «گلستان کند آتشی بر خلیل گروهی برآتش برد ز آب نیل» که مصرع اول به آیه ۶۹ سوره انبیاء مصرع دوم به آیه ۱۳۶ سوره اعراف اشاره دارد.

آیه شریفه ۷ سوره اعلی« انه یعلم الجهر و مایخفی(و او آشکار و آنچه را که پنهان است، می داند) نیز در این بیت شعر از سعدی «بر علم یک ذره پوشیده نیست که پیدا و پنهان به نزدش یکیست» تجلی یافته است.  

حافظ و قرآن

شاید در اشعار حافظ شیرازی بیش از هر شاعر دیگری بتوان آیات قرآن را مشاهده نمود.

حافظ بیش از شعرای فارسی زبان دیگر به علوم اسلامی آگاهی داشت و از حکمت و حقایق زمان با خبر بود.

حافظ به عنوان یک شاعر فرزانه توانست به مدد استعداد درخشان خود در کودکی قرآن را حفظ کند.

حفظ قرآن سبب شد بتواند در معانی قرآنی بیش از پیش تفکر کند و به یقین برسد. این بیت از حافظ شیرازی که می گوید «آسمان بار امانت نتوانست کشید  قرعه کار به نام من دیوانه زدند» به طور مستقیم به آیه ۷۲ سوره احزاب اشاره می کند.

در شعر دیگری از حافظ می خوانیم «تا نفخت فیه من روحی شنیدم، شد یقین بر من این معنا که ما زان وی و او زان ماست».

این بیت به معنای ژرف آیه «فاذا سوته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین» اشاره دارد. آیه به این معنا ست که زمانیکه حضرت آدم به طور کامل آفریده شد و خداوند از روح خود بر او دمید، به ملائکه دستور داده شد به آدم سجده کند.

هم ملائک این کار را کردند الا شیطان که از درگاه خدا رانده شد. آیات ۲۷ تا ۳۰ سوره قصص که به گوشه هایی از زندگی حضرت موسی اشاره می کند نیز در اشعار حافظ تجلی یافته است، جائیکه حافظ می گوید «شبان وادی ایمن گهی رسد به مراد که چند سال به جان خدمت شعیب کند.»

به هر صورت اینک که جایگاه آیات قرآنی و مفاهیم شگرف آن در اشعار شعرای فارسی زبان را شناختید، نیک می دانید که بسیاری از شاعران فارسی زبان در سایه شریعت و دین اسلام به سرودن اشعار روی آوردند و در این میان از مفاهیم قرآنی بهره ها بردند و به ارزش شعرهای خود افزودند.

استفاده از آیات قرآن در اشعار معمولا توسط تمام شاعران فارسی زبان دیده می شود و تنها تفاوت میزان استفاده از آیات می باشد.

به این معنی که یکی کمتر و یکی بیشتر از قرآن در اشعار خود استفاده کرده است. در اشعار شاعرانی چون مولانا، حافظ و سعدی به روشنی و به میزان بالا از آیات قرآنی استفاده شده اما در آثار شاعران دیگری چون سنایی غزنوی و ناصر خسرو قبادیانی استفاده از آیات قرآن به میزان بالا دیده نمی شود.

استفاده از آیات قرآن در  اشعار شاعران فارسی به کیفیت مفاهیم اشعار آنها افزوده است. تصور کنید مفاهیم قرآنی به کار رفته در اشعار حافظ که خود در کودکی قرآن را به طور کامل حفظ کرده بود از اشعار او گرفته شود، چه اتفاقی می افتد؟ بدون شک آسیب محتوایی می بیند.

.