شرح دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان

«اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ یَا مَنْ لا یَحْتَاجُ إِلَى التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَالِ یَا عَالِماً بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.»
ترجمه: خدایا! در این ماه مرا به‌سوی کارهاى نیک و شایسته هدایت کن و خواسته‌ها و آرزوهایم را برآور، اى که به توضیح و سؤال نیاز ندارى، اى دانا به آنچه در سینه‌های جهانیان است. بر محمد و خاندان پاکش درود فرست.

ثواب خواندن دعا

هرکس این دعا را بخواند مورد آمرزش قرار می‌گیرد ولو از زیانکاران‏ باشد.

واژگان:

صَالِحِ: شایسته. آنچه یا کسی که شایسته و خوب است و در آن فساد نیست.
حَوَائِجَ: جمع «حاجه»: نیاز به چیزى باعلاقه به آن.
آمَالَ: جمع «امل»: امید. آرزو.

نکته‌ها

۱٫رمضان ماه هدایت شدن به‌سوی کارهای نیک و شایسته.
آغازین فراز دعای روز هفدهم ماه رمضان «اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ» درخواست دعاکننده است بر اینکه در این ماه پربرکت خداوند وی را به‌سوی کارهای نیک و شایسته رهنمون گردد.
۲٫انسان موجود هدایت‌پذیر.
از اینکه دعاکننده از خداوند می‌طلبد «اللَّهُمَّ اهْدِنِی» که وی را به‌سوی کارهای نیک و شایسته هدایت و راهنمای کند، معلوم می‌گردد که هدایت‌پذیری در وجود آدمی ریشه دارد و الا اگر استعداد هدایت‌پذیری نمی‌داشت، چنین خواسته‌ای بی‌مفهوم خواهد بود.
۳٫همواره نیازمند هدایت خدا بودن آدمی.
در مسیر هدایت، هرلحظه خطر لغزش و انحراف درباره انسان می‌رود، به همین دلیل باید خود را در اختیار پروردگار بگذارد و تقاضا کند که او را به راه راست ثابت نگه دارد. لذا در فراز نخست دعا، شخص دعاکننده چنین درخواست دارد که خداوند، وی را به‌سوی کارهای شایسته هدایت کند.
۴٫هدایت انسان به‌سوی کارهای نیک به دست خداوند.
ازجمله «اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ» به دست می‌آید که هدایت انسان به دست خداوند است وگرنه طلب کردن آن از او بی‌فایده بود؛ از سوی در قرآن کریم به مطلب تصریح‌شده است که جز خداوند، هیچ‌کسی دیگر نمی‌تواند آدمی را هدایت کند. «در حقیقت، تو نمى‏توانى کسى را که دوست دارى هدایت کنى ولى خداوند هر کس را بخواهد هدایت مى‏کند و او به هدایت یافتگان آگاه‌تر است‏.»
۵٫دستیابی به کارهای شایسته، مهم‌ترین آرزوی انسان مؤمن.
از اینکه در نخستین فراز این دعا از خداوند تقاضا دارد «اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ» دانسته می‌شود که مهم‌ترین خواسته انسان مؤمن در ماه رمضان این است که آنچه را انجام می‌دهد نیک و شایسته باشد.
۶٫دو گونه بودن تمامی اعمال آدمی.
از این فراز دعا این نکته به دست می‌آید که تمام اعمال و کارهای انسان به دو نوع دسته‌بندی می‌گردد، یا اعمال نیک و صالحه‌اند و یا کارهای ناشایست و طالحه هستند، نوع دیگری قابل‌تصور نیست، نمی‌شود، یک عمل، نه شایسته باشد و نه ناشایست و یا اینکه هم کار شایسته باشد و هم ناشایست.
۷٫لزوم درخواست آرزوها و خواسته‌ها از درگاه پروردگار.
در فراز دوم دعاکننده بیان می‌دارد: «وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ»؛ خواسته‌ها و آرزوهایم را برآورده نما. تنها خداوند از آمال و آرزوهای که در دل انسان است آگاهی دارد و تنها اوست که توانایی برآوردن و تحقق بخشیدن به آن‌ها را دارد؛ لذا شایسته است در آدمی نیایش خود این مهم را باخدا در میان بگذارد و از او طلب استمداد نماید.
۸٫آدمی کانون خواسته‌ها و آرزوها.
آدمی به گونه آفریده‌شده است که هر مقدار به خواسته و نیازمندی‌های مادی و معنوی خود دست یابد، بازهم تشنگی‌اش فروکش نمی‌کند. ساختار وجودی انسان طوری است که داشته‌هایش را نادیده گرفته به فکر رسیدن به نا داشته‌هایش است. در حقیقت می‌توان گفت که آدمی کانون خواسته‌ها و آرزوهاست.
۹٫عدم مذمومیت آرزوها و خواسته‌ها برای انسان.
آنچه در آموزه‌های دینی مورد نکوهش قرار دارد، آرزوهای دورودراز است که به آن «طول الامل» می‌نامند؛ اما داشتن آرزوی ها و خواسته‌ها نه‌تنها مذموم نیست بلکه محرک انسان برای تلاش در جهت استمرار حیات وزندگی به‌حساب می‌آید.
۱۰٫خداوند برآورنده آرزوها و خواسته‌های انسان.
بدون تردید، آدمی در هر کارى که قدم می‌گذارد نیازمندی دنیایی و آخرتی خود را از خدا طلب می‌کند؛ می‌داند که هیچ‌کسی دیگر غیر از او توان برآوردن خواسته‌های وی را ندارد. لذا با علم به اینکه تنها خداوند حاکم بر سرنوشت انسان در دعا و نیایش آرزوهای خود را با او در میان می‌گذارد و از او طلب کمک و مساعدت می‌کند.
۱۱٫آگاهی مطلق خداوند به اسرار درون آدمی.
در فراز سوم این دعای شریف، به این نکته اشاره دارد که خداوند نیاز به توضیح و تفسیر و سؤال ندارد؛ زیرا او از اسرار و خواسته‌ها و آرزوهای قلبی و درونی انسان آگاهی کامل دارد. حضرت امام صادق ۷ فرمود: خداى تبارک‌وتعالی می‌داند که بنده‏اش چه می‌خواهد، هرگاه به درگاهش دعا کند؛ لیکن دوست دارد که حاجت‌ها به درگاهش شرح داده شود . پس هرگاه دعا کردى حاجتت را نام ببر.
۱۲٫درود فرستادن بر پیامبر و آل اش، از آداب دعا و نیایش.
در پایان دعا، شخص نیایش کننده طبق آداب دعا بر پیامبر و اهلش از خداوند درخواست درود و رحمت می‌کند «صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینِ» تا آرزوها و خواسته‌هایش به اجابت نزدیک شود.

نتیجه‌گیری

دعای روز هفدهم نیز دارای سه فراز است که در فراز اول، درخواست هدایت به‌سوی کارهای نیک و شایسته دارد؛ در فراز دوم از خداوند می‌طلبد که آرزوهایش برآورده سازد؛ در فراز سوم به این نکته اشاره می‌کند که خداوند از اسرار آدمی آگاهی کامل دارد و نیازی به توضیح و تفسیر خواسته‌هایش ندارد؛ زیرا او به آنچه در سینه‌های آدمی است علم و آگاهی دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی