شرح دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان

«اللهُمَّ اجْعَلْنى فیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرینَ، وَاجْعَلْنى فیهِ مِنْ عِبادِکَ الصَّالِحینَ اْلقانِتینَ، وَاجْعَلنى فیهِ مِنْ اوْلِیآئِکَ الْمُقَرَّبینَ، بِرَأْفَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمینَ»
ترجمه: خدایا! در این ماه مرا از آمرزش خواهان قرار ده و در زمره بندگان شایسته و شب‌زنده‌دارت داخل کن و مرا از دوستان نزدیکت قرار ده، به مهربانی‌ات اى مهربان‌ترین مهربانان.

پاداش خواندن دعا

هرکس این دعا را بخواند، خداوند در جنت الماوی هزار هزار ظرفی که در هرکدام هزار هزار رنگ طعام است به او پاداش می‌دهد.
واژگان:
مُسْتَغْفِرِینَ: از اسْتِغْفَاراً، طلب آمرزش، طلب بخشایش، طلب پوشاندن.
عِبَادِ: جمع‏ عبد بندگان.
صالحین: از ماده صلح و جمع کلمه صالح، مسالمت، سازش، شایسته، به آنچه یا کسی که شایسته و خوب است و در آن فساد نیست صالح گفته می‌شود.
قَانِتِینَ: جمع قانت، قنوت کننده و قنوت عبارت است از خضوع با طاعت و بندگی. خشوع و اعتراف به عبودیت، قیام به طاعت و بندگی که با گناه همراه نباشد.
أَوْلِیَاءَ: از ماده ولی دوستانی که میانشان چیز دیگری فاصله نیست. مُحِبّ و دوست، رفیق، صدِیق، کمک‌کننده.
مُقَرَّبِینَ: نزدیکان، جمع کلمه مقرب (اسم مفعول است) و از ماده قرب به معنای نزدیکى.
رأفه: رحمت شدید، رحمت و مهربانى مطلق. فرق بین رأفت و رحمت آن است باآنکه هر دو در معنى شریک‌اند آن است که رأفت مخصوص به کسی است که مبتلا و گرفتار باشد ولى رحمت اعمّ است از مهر به مبتلا و غیر آن. ابن اثیر در النهایه رأفت را اخصّ گرفته و گوید: رحمت هم در شیء محبوب آید و هم در مکروه از روى مصلحت ولى رأفت فقط در محبوب است.

نکته‌ها:

۱٫استغفار سفارش مهم پیامبر(ص) در ماه مبارک رمضان.
یکی از امور مهمی که در دین اسلام زیاد به آن توجه شده، استغفار است. طلب بخشش از لغزش و گناه در زمان‌ها و مکان‌های مناسب سفارش شده است؛ یکی از این زمان‌ها، ماه مبارک رمضان است، به این جهت روزه‌دار از خداوند تقاضا می‌کند تا وی را در زمره استغفار کنندگان قرار داده و توفیق استغفار به او عنایت کند. لذا در نخستین فراز دعا چنین نیایش می‌کند: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ» مار ا از استغفار کنندگان قرار دهد.
۲٫لزوم استغفار و طلب آمرزش از گناه در ماه رمضان.
اینکه شخص دعاکننده تقاضا دارد تا در ردیف استغفار کنندگان قرار گیرد، «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ» در حقیقت نیایشگر از خداوند می‌طلبد تا در ماه رمضان موفق به توبه و استغفار شود.
۳٫مقام ارزشمند استغفار کنندگان در نزد خداوند.
با توجه به درخواست دعاکننده که خداوند وی را در زمره استغفار کنندگان قرار دهد، معلوم می‌گردد که اشخاص استغفار کننده مقام ارزشمندی در نزد خداوند دارد.
۴٫از بندگان شایسته و مطیع خدا بودن، آرزوی نیایشگر روزه‌دار.
در این فراز دوم دعا «وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ» فرد دعاکننده از خداوند می‌خواهد تا در این ماه مبارک رمضان، او را از بندگان خوبش که دارای دو صفت برتراند قرار دهد: الف. صالحان: یعنی در عمل او فساد واقع نشود؛ زیرا یکی از چیزهای مهم این است که انسان عملی را به‌جا آورد و سالم آن را به خداوند بسپارد. زیاد اتفاق افتاده است شخصی عملی را انجام می‌دهد ولی در اثر گناهی، آن عمل حبط و باطل می‌گردد. ب. قانت باشد؛ یعنی تمام اعضا و جوارح او درنهایت طاعت و بندگی خداوند متعال قرار گیرد.
۵٫از دوستان و مقربان الهی بودن، آرزوی نهایی مؤمن روزه‌دار.
در سومین و آخرین فراز دعا «وَاجْعَلنى فیهِ مِنْ اوْلِیآئِکَ الْمُقَرَّبینَ» شخص دعاکننده از خداوند می‌طلبد تا او را از دوستان و مقربان خود قرار دهد. زمانی بنده در پیشگاه خداوند دارای مقام و منزلت است که واجبات الهی را انجام داده و از محرمات بپرهیزد. آنگاه است که آن بنده جزء دوستان و مقربان خداوند خواهد شد. دست‌یابی و رسیدن به آن، نیازمند دعا و نیایش است تا با کمک و یاری خداوند آرزویش محقق گردد.
۶٫بالاتر بودن مقام قرب از مقام دوستی خداوند.
مقام قرب با مقام دوستی خداوند، در دومرتبه متفاوت قرار دارند. از این فراز دعا فهمیده می‌شود که انسان ابتدا به مقام دوستی خداوند می‌رسد و محبوب الهی می‌شود و بالاتر از آن، مقام قرب است که افتخار دوست مقرب را به دست می‌آورد.
۷٫استغفار، سرآغاز سیر تکاملی انسان.
با توجه به ترتیب بیان دعا و نیایش، دانسته می‌شود که سرآغاز حرکت تکاملی و سیر صعودی انسان به‌سوی مقامات معنوی، استغفار و طلب آمرزش از خداوند است تا انسان از آلودگی‌ها پاک نگردد، نمی‌تواند به مقام‌های معنوی دست یابد.
۸٫مقرب خدا بودن، بالاترین مقام معنوی آدمی.
از نحوه چینش دعا فهمیده می‌شود، مراتب رسیدن به کمال از استغفار شروع‌شده و تا مقام قرب ادامه می‌یابد؛ در حقیقت مراتب بندگی عبارت است از: الف. صالحان، ب. قَانِتان، ج. دوستان، د. مقربان که آخرین و بالاترین مقام معنوی به شمار می‌آید.
۹٫رأفت الهی، موجب به کمال رسیدن انسان.
اگر رأفت و رحمت خداوند شامل حال انسان گردد می‌تواند تمامی مراحل بندگی و سیر تکاملی را یکی پس از دیگری طی نموده و تا مقام قرب الهی حرکت نماید؛ یکی از راه‌های جلب رأفت و رحمت خداوندی دعا و نیایش است که با دعا و تضرع می‌توان به این مهم دست‌یافت. لذا دعاکننده در پایان این دعا، سه صفت از اوصاف الهی را متذکر می‌شود. «بِرَأْفَتِکَ یاأَرْحَمَ الرَّاحِمِین».

نتیجه‌گیری

در پنجمین روز ماه مبارک رمضان، شخص دعاکننده سه درخواست اساسی و مهم از خداوند دارد. ابتدا طلب آمرزش و بخشش از گناهان و لغزش‌های خود دارد، پس‌ازآن تقاضا می‌کند تا در ردیف بندگان شایسته و صالح خداوند قرار گیرد و سومین خواسته‌اش این است که به مقام قرب الهی راه پیدا نماید.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی