آموزش کامل نمازهای نافله۸

نمازهای مستحبی به شمول نماز نافله روزانه به تنهایی پرونده مستقلی در فرهنگ و معارف اسلامی-شیعی دارند.

در اولین نوشته از مباحث مربوط به نمازهای مستحبی به نمازهای نافله روزانه میپردازیم و در مقالات بعدی به نمازهای مستحب دیگر بصورت کامل خواهیم پرداخت.

نماز نافله روزانه چیست؟

نمازهای نافله روزانه یکسری نمازهای مستحبی هستند که قبل یا بعد از نمازهای واجب روزانه خوانده میشود و به لحاظ دینی دارای ارزش بسیار بالایی هستند.

مجموع نمازهای نافله در طول ۲۴ ساعت ۳۴ رکعت میشود که البته کمیت و کیفیت آن در روز جمعه یا در حال مسافرت فرق میکند.

معنای نافله چیست؟

کلمه نافله در زبان عربی به هرگونه کار مستحب و اضافه بر سازمان گفته میشود که انجام آنها واجب نیست و انسان بدلخواه خود و برای کسب رضای خداوند آنرا انجام میدهد، خواه نماز باشد یا غیر آن.

این معنا اما به مرور زمان از حالت کلی که بر هر کار مستحبی گفته میشد در آمده و بطور اختصاصی بر نمازهای مستحب ۳۴ رکعتی مورد بحث ما در این مقاله اشاره میکند.

با این حال برخی مراجع هرگونه نماز مستحبی را نماز نافله میدانند اما همانطور که گفته شد، در عرف مردم به مجموعه نمازهای ۳۴ رکعتی مورد بحث ما اطلاق میشود.

اهمیت نماز نافله

همانطور که پیشتر گفتیم نمازهای نافله در میان دیگر نمازهای مستحبی، اعتبار و درخشش حاصی دارد. این مطلب را از روایاتی که در این خصوص بدست ما رسیده بخوبی میتوان درک کرد.

حدیث قرب نوافل

حدیث قُرب نَوافِل از احادیث قدسی بسیار مشهوراست که در آن سخن از جایگاه مومن نزد خداوند و نزدیکی و تقرب به درگاه الهی بواسطه انجام نوافل گفته میشود:

وَ مَا یَتَقَرَّبُ إِلَیَّ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی بِشَیْ‏ءٍ أَحَبَّ إِلَیَّ مِمَّا اِفْتَرَضْتُ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ إِلَیَّ بِالنَّافِلَهِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ کُنْتُ إِذاً سَمْعَهُ اَلَّذِی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ اَلَّذِی یُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ اَلَّذِی یَنْطِقُ بِهِ وَ یَدَهُ اَلَّتِی یَبْطِشُ بِهَا إِنْ دَعَانِی أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ.

و هیچ یک از بندگانم به من تقرب نجوید با عملی که نزد من محبوب‌تر باشد از آنچه بر او واجب کرده‌ام و به درستی که به وسیله نماز نافله به من تقرب جوید تا آنجا که من دوستش دارم و چون دوستش دارم آن گاه گوش او شوم که به آن بشوند و چشمش شوم که به آن ببیند و زبانش گردم که به آن بگوید و دستش شوم که به آن برگیرد اگر بخواندم اجابتش کنم و اگر خواهشی از من کند به او بدهم.

اصول کافی، ج۴، ص۷۴

در این حدیث بوضوح بیان میشود هرکس اهل نماز نافله باشد، به حدی به درگاه خداوند تقرب پیدا میکند که خداوند گوش و چشم وزبان او خواهد شد. کنایه از اینکه این فرد ذوب در خداوند خواهد شد و هرکاری که انجام میدهد فقط برای رضای خدا خواهد بود.

نماز نافله نشانه مومن است

در روایت دیگری که مرحوم علامه مجلسی در بحارالأنوار نقل کرده میخوانیم که امام صادق، نوافل را یکی از چند نشانه مومن بیان میکند:

شیعتنا أهل الورع والاجتهاد وأهل الوفاء والأمانه وأهل الزهد والعباده وأصحاب الإحدى وخمسین رکعه فی الیوم واللیله القائمون باللیل الصائمون بالنهار یزکون أموالهم ویحجون البیت ویجتنبون کل محرم.

شیعیان ما پرهیزکار، کوشا در کار خیر، وفادار، امانتدار و اهل زهد و عبادتند.

در هر شبانه روزپنجاه و یک رکعت نماز مى‌گزارند. شبها را [به عبادت]بیدارند و روزها را روزه مى‌گیرند. زکات مالشان را مى‌دهند و حجّ‌ خانۀ خدا را بجا مى‌آورند و از هر کار حرامى دورى مى‌کنند.

بحارالأنوار، ج ۸۲، ص ۲۹۲

نوافل جبران کننده نواقص

امام باقر علیه السلام در روایتی دیگر با اشاره به فسلفه نمازهای مستحبی، نوافل را جبارن کننده کمی ها و کاستی های نمازهای واجب بیان میکند:

إنّما جعلت النافله لیتمّ بها ما یفسد من الفریضه.

نافله قرار داده شده تا به وسیله آن، آنچه که از نمازهای واجب فاسد شده است، جبران شود. 

وسائل الشیعه، ج ۲۵، ص ۷۴

زمان مخصوص نماز نافله

نمازهای نافله مانند بسیاری از اعمال مستحبی دیگر، وقت و زمان خاصی دارند که ترجیحا باید در همان زمان خوانده شود تا بیشترین اثر و فایده را داشته باشد.

اینکه میگوییم ترجیحا در زمان خاص خوانده شود به این دلیل است که چنانچه شما موفق نشدید نافله را در وقت معینش بخوانید، میتوانید بعدا قضای آن را بجای بیاورید.

البته در ادامه این مقاله به احکام جزئی نوافل بطور کامل میپردازیم، پس عجله نکنید و تا انتها با ما همراه باشید!

1. نافله ظهر: هشت رکعت و وقتش هنگام نماز واجب ظهر است و پیش از آن باید خوانده شود.
2. نافله عصر: هشت رکعت و وقتش هنگام نماز واجب عصر است وباید پیش از آن خوانده شود.
3. نافله مغرب: چهار رکعت و وقتش هنگام نماز واجب مغرب است و باید بعد از آن خوانده شود.
4. نافله عشاء: دو رکعت است که باید نشسته خوانده شود وبدلیل نشسته بودن یک رکعت محسوب میشود و وقتش هنگام نماز واجب عشاء است و باید بعد از آن خوانده شود.
5. نافله شب: همان نماز شب است که مجموعا ۱۱ رکعت شامل هشت رکعت نماز شب+دو رکعت نماز شفع+یک رکعت نماز وتر بوده و وقتش از نیمه شب تا قبل از اذان صبح است.
6. نافله صبح: دو رکعت است و باید قبل از نماز صبح خوانده شود.

چگونه بخوانیم؟

نماز نافله مانند بسیاری از نمازهای مستحبی دیگر، بصورت دو رکعتی خوانده میشود. یعنی وقتی میگوییم نافله ظهرهشت رکعت است باید چهار نماز دو رکعتی بخوانید.

این نمازها را میتوانید هم ایستاده بخوانید هم نشسته، اما اگر نشسته میخوانید بهتر است هر دو رکعت نشسته را یک رکعت حساب کنید. مثلا نافله مغرب که چهار رکعت است اگر نشسته خواندید بهتر است دوبرابر یعنی هشت رکعت بخوانید.

نماز نافله عشاء هم که دو رکعت نشسته است در محاسبات، یک رکعت به شمار می آید.

نماز نافله در مسافرت

در احکام شرعی مسافرت، نهایت سعی و تلاش صورت گرفته تا شما بیشتر در حال استراحت باشید. بنابراین نماز نافله هم در سفر کمتر از دیگر روزها خوانده میشود.

در سفر، نمازهایی که بصورت شکسته خوانده میشود نافله ندارد. بنابراین اگر درحال سفر هستید فقط میتوانید نافله شب، صبح و مغرب را رجائا بخوانید. یعنی به این امید که مطلوب باشد!

احکام دیگر

در نمازهای نافله خداوند مشوق های فراوانی برای شما قرار داده تا نوافل را با کمترین زحمت ممکن بتوانید بخوانید. در ادامه به برخی احکام تسهیل کننده نوافل اشاره میکنیم که کار را برای شما آسان میکند:

اول: هر موقع حال داشتید نافله بخوانید. از امام رضا علیه السلام روایت داریم که «دل ها،گاهی اقبال و آمادگی دارند،وگاهی نه.عبادات را وقتی که دلها آماده است انجام دهید.»

دوم: نماز نافله را همانطور که گفتیم هم میتوانید نشسته بخوانید و هم ایستاده.

سوم: نوافل را حتی درحال راه رفتن هم میتوانید بخوانید؛ بطور طبیعی وقتی در خیابان راه میروید و همزمان نافله میخوانید نیازی نیست رو به قبله باشید و به رکوع و سجده بروید، همانقدر که با سر اشاره به رکوع و سجده کنید درست است!

چهارم: نماز نافله را حتی درازکشیده و در حالت خوابیده میتوانید بخوانید! بازهم رکوع و سجود ضروری نیست و با اشاره سر مشکل حل میشود ولی حتی المقدور در این فقره سعی کنید رو به قبله را رعایت کنید.

پنجم: طمأنینه و آرامش در نوافل واجب نیست، یعنی اگر در حال خواندن نافله بدنتان تکان خورد وحرکتی کردید، مشکلی پیش نمی آید!

ششم: در نماز نافله حتی کم یا زیاد شدن سهوی ارکان نماز، آن را باطل نمیکند.

هفتم: شک در رکعت اول یا دوم نماز هم هیچ مشکلی ایجاد نمیکند! بنا را برهر کدام که خواستید بگذارید و ادامه بدهید.

هشتم: شکستن نماز نافله از روی اختیار جایز است و معصیت محسوب نمیشود.

نهم: در نافله میتوانید فقط حمد را بخوانید و سوره بعد از آن را بیخیال شوید.

دهم: اگر به هر دلیلی موفق نشدید نوافل را در وقت معینش بخوانید، هیچ مشکلی نیست. بعدا قضای آن را میخوانید.

یازدهم: نمازهای واجب را بهتر است در مسجد بخوانید اما نماز نافله را هرجا که خواستید بخوانید.

هرچند حرف درباره نماز نافله به همینجا ختم نمیشود اما همین که تا اینجا ۱۳۴۳ کلمه از این مقاله را خواندید از شما بینهایت سپاسگذاریم. اگر فکر میکنید این نوشته برایتان مفید است پس آن را برای دوستانتان هم بفرستید!