نان و خدا

نویسندۀ جوان از «برنارد شاو» نمایشنامه‌نویس سرشناسِ انگلیسی پرسید: شما برای چه می‌نویسید استاد؟ شاو پاسخ داد: برای یک لقمه نان! نویسندۀ جوان برآشفت که «متأسفم! بر خلاف شما من برای فرهنگ و انسانیت می‌نویسم! شاو گفت: عیبی ندارد پسرم! هر کدام از ما برای چیزی می‌نویسیم که نداریم!

پایان رمضان امسال، پرازدحام‌ترین نماز عید فطر (در خارج از دنیای اسلام) با اشتراک 300 هزار نمازگزار در مسکو پایتخت روسیه برگزار گردید؛ در حالی که از یک طرف، همین کشور به مدت هفتاد سال، کانونِ دین‌زدایی و خداستیزی بود و از طرف دیگر، مسلمانان روسیه یکی از طولاتی‌ترین ساعاتِ روزه‌داری را در رمضان امسال تجربه کردند.

جالب است که در آغاز هزارۀ سوم و قرن 21، بزرگ‌ترین مسجد اروپا، پرجمعیت‌ترین نماز عید در اروپا و بیشترین مساجد و مراکز اسلامی (37 هزار مرکز) در همین امپراتوری پیشینِ دین‌زدایی و ایمان‌ستیزی دایر و فعال است.

دومین تجمع بزرگِ نماز عید در خارج از دنیای اسلام، متعلق به شهر نیویورک در امریکاست؛ کشوری که پرچمدار و سردمدارِ اسلام‌ستیزی، مسلمان‌هراسی و تخریبِ چهرۀ اسلام در جهان به شمار می‌رود.

این دو رویداد نشانگر رشد و رونق دین‌باوری و ایمان‌گرایی حداقل در میان مسلمانانِ این دو کشور ابرقدرت و دو کانونِ سابق و لاحقِ اسلام‌ستیزی به شمار می‌رود؛ در حالی که برخی از مسلمانانِ مرعوب و مغلوبِ هژمونی و تکنالوژیِ غرب با طرحِ این شعارِ منفعلانه که «ما به نان و رفاه و آزادی نیاز داریم؛ نه به دین و خدا و اخلاق»؛ جهدِ بی‌توفیق به خرج می‌دهند تا جان و جهانِ انسان را از ایمان و امید و اخلاق تهی سازند.

این دو گرایش و رفتار متعارض و متناقض با محیط، جامعه و فرهنگِ حاکم را چگونه می‌توان تفسیر و توجیه نمود؟ شاید با الهام از سخن «برنارد شاو» بتوان گفت: انسان‌ها به دنبال «نداشته‌ها» و گمشده‌های خود هستند. کسانی که در نیویورک و مسکو، دغدغه‌ی نان و رفاه و آزادی ندارند، در تکاپوی «نداشته» و گمشدۀ خود (دین، معنویت و معرفت) هستند و آنها که در مشهد و کابل و کویته از تزریق و تلقین و ترویجِ دین و ایمان دچار سوء هاضمه شده‌اند، در تکاپوی «نداشته» و گمشدۀ خود (نان و رفاه و آزادی یا به تعبیر «شاو» یک لقمه نان) سرگردانند!

جهان‌آفرینا! همه‌ی انسان‌ها را به آرزوها، گمشده‌ها و نداشته‌های شان برسان!

علی نجفی