«تعادل‌گرایی در همسایگی بحران؛ پیام‌های پنهان دو سفر پیاپی به ایران»

سفر احمد مسعود به مشهد و دیدارهای گسترده‌اش با مقامات ایرانی، آن هم پس از ماه‌ها غیبت رسانه‌ای و سپس سفر فوری ملا امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان به تهران و دیدارش با چهره‌هایی چون پزشکیان، رئیس جمهور، به‌وضوح نشانه‌هایی از یک «تعادل‌سازی» دیپلماتیک از سوی ایران دارد.

دعوت از احمد مسعود به مشهد – که صرفاً یک سفر زیارتی نبود و با دیدارهای رسمی همراه شد – پیام غیرمستقیمی به طالبان است: مخالفان طالبان همچنان در فضای محاسبات ایران حضور دارند و تهران برای بازیگران دیگر از جمله جبهه مقاومت هم در محاسباتش جا باز می‌کند.
در مقابل، دعوت فوری از متقی برای سفر به تهران نیز می‌تواند تلاش برای اطمینان‌بخشی به طالبان باشد که ایران نمی‌خواهد دشمنی علنی با آن‌ها داشته باشد، بلکه در پی حفظ تعادل است.

ایران همزمان با بی‌اعتمادی فزاینده افغانستان نسبت به پاکستان، تلاش می‌کند جایگاه خود را به‌عنوان یک «میانجی محتاط» تثبیت کند.

تهران می‌داند که ساختار فعلی طالبان ناپایدار است؛ اختلافات درونی، مشکلات مشروعیت، و بحران‌های انسانی و اقتصادی دیر یا زود فشارهایی ایجاد خواهد کرد. ایران با دعوت از احمد مسعود، این پیام را منتقل می‌کند که به گزینه‌های جایگزین نیز می‌اندیشد و در واقع نوعی «بیمه سیاسی» در حال بسته شدن است.

نکته ظریفی که نباید از نظر دور داشت، حضور نهادهای مختلف ایرانی در این دیدارهاست. دیدار احمد مسعود بیشتر رنگ‌وبوی امنیتی ـ فرهنگی داشت، در حالی که دیدار متقی بُعد دیپلماتیک ـ پارلمانی پیدا کرد. این می‌تواند نشانه نوعی تقسیم کار درون‌حاکمیتی برای حفظ خطوط ارتباطی با همه طرف‌ها باشد.

این دو سفر پشت سر هم، اتفاقی نیست و نشان‌دهنده یک رویکرد چندلایه از سوی جمهوری اسلامی است: حمایت هوشمندانه از بدیل‌ها، پرهیز از قطع رابطه با طالبان، و تلاش برای حفظ موقعیت در بازی قدرت آینده افغانستان. ایران به‌جای پیش‌بینی آینده، در حال آمادگی برای هر آینده ممکن است.

این دو سفر در کنار هم، بیشتر از آنکه نشانه یک تقابل باشند، بیانگر راهبرد “تعادل‌گرایی فعال” ایران در برابر یک همسایه پرآشوب است.

سید مصطفی موسوی