پاسخ حضرت آیت الله سیستانی به پرسش های درباره حج و استطاعت مالی

حضرت آیت الله العظمی سیستانی به پرسش هایی درباره حج و استطاعت پاسخ داده اند.

متن پرسش ها و پاسخ ها به این شرح است:

پرسش: اگر کسی فیش حج دارد ولی تا ۱۰ سال دیگر نوبتش میرسد یا اینکه اصلا فیش حج ثبت نام نکرده آیا باید فیش آزاد بخرد و زودتر به حج برود؟
پاسخ: اگر استطاعت مالی دارد که فیش آزاد بخرد و امکان سفر وجود دارد باید امسال این کار را انجام دهد.

۲پرسش: جوان مجردی است که اخیراً مستطیع شده است و اما به فکر ازدواج می باشد و اگر حج برود ازدواج او عقب می افتد، کدامیک را مقدم بدارد؟
پاسخ: باید حج برود و ازدواج را تأخیر بیندازد مگر آنکه تأخیر ازدواج برای او دشوار بوده و زحمت فوق العاده داشته باشد که عادتاً تحمل ناپذیر است، در این صورت ازدواج را مقدم بدارد.

۳پرسش: اگر دانشجویی در موسم حج ، امتحان دانشگاهی دارد آیا می تواند حج واجب را به سال آینده بگذارد خصوصاً اگر امتحان درسی برای او جنبه حیاتی داشته باشد و بسیار مهم است ؟
پاسخ: اگر اطمینان داشته باشد که در سال آینده می تواند حج بگذارد چنان کاری جائز است و گرنه حج را نمی تواند تأخیر بیندازد و اگر تأخیر امتحان درسی برای او حرجی باشد و دشوار باشد طوری که عادتاً چنان خسارت و زحمت را نمی توان تحمل کرد در این صورت در سال جاری حج براو واجب نمی شود و مستطیع به حساب نمی آید .

۴پرسش: آیا عمره مفرده برفرض استطاعت واجب است؟
پاسخ: بر کسانی که وظیفه ایشان حج تمتع است عمره مفرده واجب نیست.

۵پرسش: پولی که بانک در مقابل پولی که حجاج برای حج ریخته اند می دهد آیا با آن به مکه می شود رفت یا نه؟
پاسخ: اگر به صورت قرارداد شرعی با بانک باشد جایز است .

۶پرسش: آیا پولی که دولت در پایان خدمت به عنوان پایان کار به کارمندان پرداخت می کند موجب استطاعت مالی برای حج تمتع می گردد ؟

پاسخ: اگر به مقدار کافی باشد و بدهکاری نداشته باشد یا پول زائد بر نیاز به مقدار آن داشته باشد حج واجب است.

۷پرسش: رفتن حج واجب برای فرد مستطیع با وجود خطر احتمالی و با توجه به اتفاق فاجعه ی منا چه حکمی دارد؟
پاسخ: اداء حج بر مستطیع واجب است مگر اینکه شخص احتمال عقلائی بدهد که به او ضرری برسد ـ به طوری که موجب خوف او شود – که در این صورت حج مادام که ترس هست بر او واجب نمی باشد.

۸پرسش: هرگاه مکلَّف عمره تمتع را به نیابت از دیگری انجام دهد، وپیش از انجام حج متوجه شود که هنگام بیرون آمدن از شهرش مستطیع بوده است، آیا بر او واجب است که حج نیابتی را به پایان برساند و یا آن که برای خود حج به جا آورد؟ و اگر واجب است که برای خود حج به جا آورد، برای عمره تمتع از کجا مُحرم شود؟ و اگر پس از انجام دادن عمره نیابتی و پیش از حج مستطیع شود، چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورت اول، اگر به خود مطمئن باشد که سال آینده می تواند برای خود حج به جا آورد، حج نیابتی را به پایان برساند وگرنه آن را رها کند و به یکی از میقات ها برود و برای خودش جهت حج مُحرم شود. ودر صورت دوم با استطاعتی که تازه به دست آورده حج بر او واجب نمی شود گرچه با غیر مال الاجاره باشد.

۹پرسش: اگر مستطیع در سالی که استطاعت مالی دارد، اجازه سفر به سرزمین مقدس برای انجام حج نیابد، آیا بر او لازم است که استطاعت مالی خود را به مقدار توانش حفظ کند تا آن که در سال آینده حج را به جا آورد؟
پاسخ: اگر این نکته را احراز کند که دیگر شرط های استطاعت در سال آینده فراهم خواهد بود، بر او لازم است استطاعت مالی خود را حفظ کند وگرنه بنابر اظهر واجب نیست .

۱۰پرسش: آیا برای شوهر جایز است که به زن هاشمی (سید) خود هزینه حج را از سهم سادات بپردازد؟ آیا برای دیگری نیز این کار جایز است؟
پاسخ: نمی تواند چنین کند، مگر آن که انجام حج از مؤونه آن زن باشد، مانند آن که حج بر ذمه اش آمده باشد و هزینه انجامش را نداشته باشد. در این صورت شوهر می تواند هزینه اش را از سهم سادات بپردازد، همچنان که برای دیگری نیز این کار جایز است.

۱۱پرسش: شخصی با تقلید از مجتهدی که «ضرورت رجوع به کفایت» را از شرط های تحقق استطاعت نمی داند، به حج رفت و اینک به شما رجوع کرده است. فتوای حضرت عالی درباره این حج چیست؟
پاسخ: مُجزی از حجه الاسلام است.

۱۲پرسش: شخصی در سازمان حج و زیارت ثبت نام می کند و مبلغی را به حساب آن واریز می کند. سپس به دلیل نیازی که به آن مبلغ پیدا می کند، آن را بازپس می گیرد. آیا با این کار حج بر او مستقر شده است؟
پاسخ: اگر به آن مبلغ برای هزینه های لازم خودش احتیاج داشته باشد و جز آن اموال نقدی و یا غیر آن که موجب استطاعت مالی اش شود نداشته باشد، حج بر ذمه اش مستقر نمی شود.

۱۳پرسش: اگر شخصی مالی که برای حجّش کافی باشد، به دست آورد، لیکن بیمار باشد، آیا بر او واجب است که خود را درمان کند تا بتواند خودش حج را به جای آورد؟
پاسخ: اگر در عرف اکنون مستطیع شمرده نشود، بر او واجب نیست که با درمان خود را مستطیع کند.

۱۴پرسش: اگر شخصی مبلغی قرض کند و یا آن چه را که بدان نیازمند است بفروشد و با آن حج کند، آیا این حج از حجه الاسلام (حج واجب) مُجزی است ؟
پاسخ: در صورت قرض کردن هزینه حج، مُجزی نیست. اما اگر هزینه آن با فروش لوازم مورد نیازش که از ضروریات معاشش نبوده باشد، به دست آمده باشد، مُجزی است.

۱۵پرسش: شخصی هزینه حج دارد و به مقدار ما یملک خود بدهی دارد. اما این بدی به صورت وام بلندمدت مثلاً چهل ساله است که طی این مدت اقساطش را می پردازد. آیا چنین کسی مستطیع به شمار می رود و حج بر او واجب است؟
پاسخ: نه، مگر آن که اقساط سی ساله اول، کم و غیرقابل توجه باشد.

۱۶پرسش: شخص مکلَّفی هزینه حج را به سازمان حج و زیارت پرداخت می کند و سال ها منتظر نوبت خود می ماند و چون نوبتش رسید، بیمار می شود و بر اثر آن می میرد. در حال بیماری به یکی از پسرانش وصیت می کند تا به نیابت از او حج کند. اما این پسر خودش استطاعت مالی دارد، لیکن چون هنوز نوبتش نرسیده است، به او اجازه رفتن به حج داده نمی شود. حال تکلیف او چیست؟ آیا به وصیت پدر عمل نماید و به نیابت از او حج کند، یا آن که از حق پدرش استفاده نموده برای خودش حج کند؟
پاسخ: وصیت پدرش را اجرا نماید و به نیابت از او حج کند، چون راه بر او بسته است و از این نظر استطاعت رفتن ندارد، تا برای خودش حج کند.

۱۷پرسش: اگر مکلّف استطاعت مالی و جسمی برای ادای حج داشته باشد، اما سازمان حج و زیارت به دلیل آن که نوبتش هنوز نرسیده است، به او اجازه رفتن ندهد، در این صورت آیا برای او جایز و یا بر او واجب است که برای ادای حج در همان سال یکی از راه های زیر را دنبال کند :
الف : از کسی که آن سال نوبتش فرا رسیده است بخواهد تا با دریافت مبلغی ـ گرچه سنگین ـ نوبتش را به او واگذارد و به نفع او کنار رود؟
ب : به دروغ یا توریه مدعی داشتن پاره ای شروط شود که به دارنده آن ها بیرون از ضوابط عمومی، به طور استثنایی اجازه خروج برای حج داده می شود ؟
ج : به دنبال شخصی که نوبتش در این سال رسیده است و خود فوت کرده و یا شخصاً از رفتن ناتوان شده است بگردد و به طور صوری نیابت از او را بپذیرد، اما در حقیقت برای خود حج بگزارد ؟
پاسخ: الف : اگر پرداخت مبلغ خواسته شده برایش سنگین باشد، بر او واجب نیست که آن را بدهد وگرنه واجب است.
ب : اگر سازمان مربوطه عدالت را در فرستادن حُجاج رعایت و اجرا می کند، تخلّف از قوانین آن به شکل مذکور یا مانند آن جایز نیست.
ج : جایز نیست که به این شیوه شخص ناتوان یا ولی مرده را بفریبد.

۱۸پرسش: اگر شخصی به اندازه مخارج حج اموالی داشته باشد، لیکن پسرش نیازمند ازدواج باشد، آیا در این حال مستطیع به شمار می رود و حج بر او واجب می گردد یا آن که برایش جایز است که اموالش را برای ازدواج پسرش خرج کند؟
پاسخ: اگر صَرف مال برای حج به دلیل زن ندادن پسرش او را دچار حرج و سختی کند، حج بر او واجب نیست وگرنه واجب است.

۱۹پرسش: اگر مکلَّف در وقت موسم حج استطاعت ادای آن را داشته باشد، آیا پیش از آغاز ماه های حج، به جا آوردن عمره مفرد برایش صحیح است؟
پاسخ: صحیح است، اما اگر این کارش بعداً به ناتوانی او برای ادای حج بینجامد، برایش جایز نیست.

۲۰پرسش: شخصی بی آن که مستطیع باشد از شهر خود راه می افتد. سپس چون به میقات می رسد، در آن جا مستطیع می گردد. آیا این حجش برایش از حجه الاسلام (حج واجب) مُجزی است؟
پاسخ: آری.

۲۱پرسش: آیا نداشتن بهای قربانی، مانع از تحقق استطاعت است؟
پاسخ: مانع از آن نیست، و مکلَّف می تواند به جای قربانی روزه بگیرد.

۲۲پرسش: آیا نداشتن بهای کفاره با علم به حصول موجب آن، مانع از حصول استطاعت است؟
پاسخ: مانع از آن نیست.

۲۳پرسش: اگر زنی توانایی پرداخت هزینه حج را داشته باشد و شوهرش مبلغ بسیاری بدهکار باشد، در این صورت آیا می تواند حج را ترک کند و به شوهرش برای پرداخت بدهکاری اش کمک نماید، یا آن که ناچار است به حج رود؟
پاسخ: ادای حج بر او واجب است.

۲۴پرسش: شخصی به عنوان کارمند در مدینه منوره به کارهای اداری و ارائه خدمات به حُجاج مشغول است و مقررات سازمان های دولتی اقتضا می کند که پیش از آغاز موسم حج به شهرش بازگردد. لیکن می تواند با نگرفتن دستمزدش در قبال خدماتی که ارائه می دهد اجازه ماندن را به دست آورد. حال آیا بر او واجب است که چنین کند؟ و آیا حجش، حجه الاسلام (حج واجب) به شمار می رود؟
پاسخ: اگر نگرفتن دستمزدی که استحقاقش را دارد برایش سنگین نیست و با این حال شروط دیگر وجوب حج مانند استطاعت مالی و رجوع به کفایت را دارد، حج بر او واجب است و حجش، حجه الاسلام به شمار می رود.

۲۵پرسش: اگر شخص متمتع پیش از آغاز حج بر اثر مانعی ناگزیر به شهرش بازگردد، آیا در این صورت حج بر او مستقر شده است و ادای آن بر او واجب می شود، گرچه استطاعت مجددی برایش حاصل نشود؟
پاسخ: حج بر او مستقر نمی شود.

۲۶پرسش: زنی برای حج مستطیع می شود و شوهرش در ماه های حج فوت می کند. حال آیا بر او واجب است که در حال عده برای حج حرکت کند، یا نه؟
پاسخ: آری، و باید آداب دوران عده وفات را در سفرش مراعات کند.

۲۷پرسش: اگر شخصی در سال جاری خود را برای حج نیابتی از دیگری اجیر کند. سپس بر اثر ارث یا بخشش و یا مانند آن خودش مستطیع گردد، در این صورت آیا باید حج را برای خودش انجام دهد، یا آن که طبق اجاره قبل از حصول استطاعت عمل کند؟
پاسخ: اگر اطمینان داشته باشد که در سال بعد می تواند برای خودش حج بگزارد، اجاره صحیح است و به مقتضای آن عمل کند وگرنه باطل است و بر او واجب است که برای خودش حج کند.

۲۸پرسش: شخصی هزینه حج را دارد، لیکن به دیگری بدهکار است و طلبکارش به او اجازه داده است که بدهی اش را پنج سال عقب اندازد، تا بتواند حج کند. حال آیا مستطیع به شمار می رود و حج بر او واجب است، یا نه؟
پاسخ: بنابر اظهر مستطیع به شمار نمی رود.

۲۹پرسش: شخصی کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان برای روزهای بسیاری بر ذمه اش است و نمی تواند برای هر روز دو ماه پیوسته روزه بگیرد و اینک مبلغی نزدش فراهم شده است که نمی تواند هم شصت مسکین را به ازای هر روز، اطعام کند و هم حج بگزارد، حال آیا مستطیع به شمار می رود و حج بر او واجب است، یا آن که مبالغ موجود را برای ادای کفاره ای که بر گردن دارد خرج کند؟
پاسخ: شرعاً مستطیع به شمار می رود، پس ادای حج بر او واجب است.