جای خالی دختران در میان برترین های کانکور در حکومت طالبان

اداره ملی امتحانات نتیجه نخستین آزمون کانکور زیر مدیریت طالبان را اعلام کرد. در نتیجه امتحان که پس از یک سال تأخیر برگزار شده بود، دیده می‌شود که هیچ دختری در میان ۱۰ ‌برتر جای ندارد؛ در حالی که در سال‌های گذشته علاوه بر اول ‌نمره عمومی کانکور، دختران زیادی در ۱۰ ‌برترین حضور ‌داشتند. با این حال، شماری از دختران دانش‌آموز و فعالان حقوق زن، عدم حضور دختران در صدر فهرست آزمون کانکور را حذف سیستماتیک دختران از نهادهای تحصیلی و تبعیض آشکار علیه زنان توصیف می‌کنند و تأکید دارند که در آزمون امسال عدالت در نظر گرفته نشده است.

به گزارش خبرگزاری اطلس به نقل از ۸ صبح، اداره ملی امتحانات زیر مدیریت طالبان روز شنبه، ۱۴ عقرب، نتایج نهایی کانکور سراسری در کشور را اعلام کرد. بر‌بنیاد نتایج اعلام‌شده از سوی این اداره، سلیمان فرزند غلام‌جیلانی، دانش‌آموز لیسه سلطان غیاث‌الدین غوری از ولایت هرات، با کسب ۳۵۵.۴۲ نمره به دانشکده طب معالجوی دانشگاه هرات راه یافته و نامش در صدر فهرست داوطلبان کانکور قرار گرفته است. براساس این فهرست، محمد‌شبیر فرزند ناظر‌حسین از ولایت کابل با کسب ۳۵۵.۳۲ نمره در جایگاه دوم قرار گرفته و به دانشگاه طبی ابوعلی سینا در کابل راه یافته است. همچنان هدایت‌الله احمدی فرزند عبدالمنان از ولایت هرات با کسب ۳۵۴،۰۹۰۵ نمره جایگاه سوم را کسب کرده و به دانشکده طب دانشگاه هرات راه یافته است.

در این میان، چهارم ‌نمره آزمون کانکور امسال، یکی از بازمانده‌گان حمله تروریستی بر مرکز آموزشی «کاج» است. محمد‌ضیا از بازمانده‌گان حمله بر کاج با کسب ۳۵۳.۹۳۱ نمره به دانشگاه طبی کابل راه یافته است. در یک نوار تصویری که از چهارم‌ نمره کانکور در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، او خود را شاهد صحنه حمله بر مرکز آموزشی کاج می‌داند. ضیا می‌گوید: «شاهد پرپر شدن هم‌صنفان و هم‌سنگران خود بودم. حادثه بسیار دلخراش بوده است.»

فاطمه امیری، دختر دیگری است که در حمله انتحاری بر مرکز آموزشی کاج در غرب کابل، زخم برداشته است. او که در این حمله خونین یک چشم خود را از دست داده و نتوانست در زمان معین در امتحان اشتراک کند، از کسب نمره خود راضی به نظر نمی‌رسد. خانم امیری در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «یکی از مجروحین حادثه کاج هستم. نتوانستم در امتحان خودم شرکت کنم؛ چون نمی‌توانستم. دو هفته بعد از رنج و زخم و فاصله داشتن با کتاب‌هایم، امتحان کانکور را سپری کردم. ۳۱۳ نمره گرفتم، به دانشکده کمپیوتر‌ساینس کابل کامیاب شدم.» او می‌افزاید: «از رشته‌ام واقعاً راضی‌ام، از نمره‌ام راضی نیستم؛ چون به این اندازه تلاش نکرده بودم. چشمم یاری نمی‌کرد. چشم چپم درد گرفته بود. حتا چشم راستم یاری‌ نمی‌کرد، درد می‌کرد. دیده نمی‌توانستم. سوال‌ها را درست دیده نمی‌توانستم.»

این اشتراک‌کننده کانکور در مورد جای خالی دختران در فهرست ۱۰ ‌برتر کانکور امسال می‌گوید: «دخترانی که همه‌ساله در ۱۰ ‌برترین بودند، اول‌ نمره بودند، وقتی دختری اجازه داده نشود رشته‌ای را که دوست دارد انتخاب کند، او رشته از انتخابش حذف شود، دیگر انگیزه‌ای باقی نمی‌ماند که دختر بتواند در ۱۰ برترین بیاید. بیشتر از نخبه‌گان ما که می‌توانستند در ۱۰ برترین باشند، فعلاً نیستند، شهید شدند. بیشترشان هم زخمی بودند که نتوانستند اشتراک کنند.»

زینب (نام مستعار) یکی از اشتراک‌‌کننده‌گان آزمون کانکور سال ۱۴۰۱ است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که بالاتر از ۲۲۰ نمره گرفته و به یکی از دانشکده‌های دانشگاه کابل در انتخاب سوم خود قبول شده است (نمره دقیق و نام دانشکده‌اش به دلیل نگرانی از طالبان ذکر نشده است). زینب می‌افزاید: «من از رشته خودم شکایت ندارم؛ چون درس نخوانده بودم. زحمتی را که باید می‌کشیدم، نکشیدم؛ اما شاهد زحمت دوست‌هایم بودم که خیلی‌خیلی زحمت کشیده بودند.» زینب می‌افزاید: «این ناممکن است که هیچ دختری در ۱۰ ‌برترین نباشد. در سطح کشور حداقل یک دختر باید می‌بود. به نظرم این نشان‌دهنده تأثیر طالبان در افغانستان است.»

با این حال، شماری از دانش‌آموزان دختر که در امتحان کانکور امسال شرکت کرده بوده‌اند، علاوه بر شکایت از محدودیت در انتخاب رشته‌های تحصیلی، ادعا دارند که حق‌شان در این آزمون تلف شده است. از سوی دیگر، شماری از این دانش‌آموزان مدعی‌اند که تأخیر یک‌ساله در برگزاری آزمون کانکور، فارغان مکتب‌های دخترانه را ناامید ساخته بود؛ زیرا پیش از این دانش‌آموزانی که امتحان کانکور را سپری کرده بودند، محدودیت رشته‌های تحصیلی برای زنان را تبعیض آشکار و حذف ساختارمند زنان از نهادهای تحصیلات عالی توصیف کرده بودند. این دختران دانش‌آموز همچنان از شفافیت آزمون کانکور پس از برگزاری آن ابراز نگرانی کرده بودند.

با این وصف، فعالان حقوق زن به این باورند که طالبان به‌گونه آشکار و نظام‌مند در پی حذف دختران و زنان از فعالیت‌های آموزشی، سیاسی و اجتماعی‌اند. زهره کریمی، فعال حقوق زن، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید، حتا یک دختر هم در نتیجه کانکور امسال در فهرست ۱۰ ‌برترین قرار نگرفته است. او می‌افزاید: «این نشان‌دهنده تبعیض جنسیتی و حذف ساختاری زنان از بدنه اجتماع است. به‌صورت آشکار حق هم‌جنسانم را پایمال کرده‌اند. ما این‌همه بی‌عدالتی را هرگز فراموش نمی‌کنیم.» این فعال حقوق زن اضافه می‌کند: «طالبان از تسلط‌شان تاکنون، تمام تمرکز خود را در زمینه وضع محدودیت علیه زنان منسجم ساخته و ما را از همه امور زنده‌گی اجتماعی محدود و حذف کرده‌اند.»

از سوی دیگر، شماری از زنان در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گویند، یکی از دلایل غیبت دختران در جمع ۱۰ برتر کانکور را علاوه بر حذف سیستماتیک از اجتماع و قربانی تبعیض آشکار طالبان بودن، بی‌انگیزه بودن و شکست روحی و عاطفی خوردن می‌دانند. به گفته آنان، زنان در سیطره طالبان نسبت به زنده‌گی و تداوم فعالیت‌های خود ناامید هستند و این امر بر روحیه دختران دانش‌آموز به‌شدت تأثیر منفی برجای گذاشته است. از نظر آنان، فضای خفقان و یأس‌آلود کنونی بستر رشد استعدادها و امید به شکوفایی دختران و زنان این سرزمین را جمع کرده است. این فعالان حقوق زن، عدم حضور دختران در فهرست ۱۰ ‌برتر کانکور امسال را برایند ناامیدی زنان نسبت به زنده‌گی زیر حاکمیت طالبان می‌دانند.

سلسله احمدی، از زنان متعرض به سیاست طالبان، در صحبت با روزنامه ۸صبح، افت دختران از فهرست ۱۰ ‌برتر کانکور امسال را نمونه آشکار حذف ساختارمند زنان از نهادهای تحصیلات عالی عنوان می‌کند و تأکید می‌ورزد که این امر برای زنان سوال‌برانگیز است. او علاوه بر این امر، ناامیدی دختران از ادامه تحصیل و آموزش در زیر حاکمیت طالبان را از عوامل دیگر افت دختران در امتحان کانکور می‌داند. از نظر خانم احمدی، دخترانی که نسبت به آینده خود مطیمن نباشند و امید خود را از دست داده‌ باشند، نمی‌توانند در هیچ عرصه زنده‌گی، به شمول آموزش و تحصیلات عالی، بدرخشند.

این زن معترض علاوه می‌کند: «وقتی دختران اجازه رفتن به مکتب و مرکزهای آموزشی را نداشته‌ باشند، از حق آموزش محروم شده باشند، چگونه می‌توانند در آزمون سراسری کانکور کشور عالی بدرخشند؟ فکر می‌کنم بدترین وضعیت، ناامیدی و تاریک دیدن آینده است که زنان آرزوهای خود را تمام‌یافته می‌پندارند و این عوامل به‌شدت بر نتایج کانکور در مورد دختران تأثیر گذاشته است.»

این‌همه در حالی است که مولوی عبدالسلام حنفی، معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان که روز شنبه، ۱۴ عقرب، در جریان اعلام نتایج کانکور ۱۴۰۱ سخنرانی می‌کرد، اعلام نتایج کانکور امسال را شفاف خواند و تأکید کرد که با مدیریت درست آنان، نتایج کانکور در کم‌ترین زمان ممکن اعلام شده است.

خبرگزاری دولتی «باختر» زیر اداره طالبان به نقل از آقای حنفی نوشته است که این امتحان در سه دور برگزار شده است. به گفته حنفی، دور اول کانکور در ۳۳ ولایت و دورهای دوم و سوم که امتحان متفرقه کابل را نیز شامل بوده، در مرکز کشور برگزار شده است.

معاون رییس‌الوزرای طالبان اضافه کرده است که در مجموع ۱۲۴ هزار و ۹۲۸ داوطلب در این آزمون شرکت کرده بودند که ۸۴ هزار و ۸۶۳ تن آنان در موسسه‌های تحصیلات عالی و ۳۶ هزار و ۲۰ تن دیگر آنان در موسسه‌های نیمه‌عالی راه یافته‌اند.

همچنان عبدالقدیر خموش، رییس اداره ملی امتحانات، در جریان اعلام نتایج آزمون کانکور گفته است، دانش‌آموزانی که نمرات بلند دارند و نتوانسته‌اند به رشته‌های دل‌خواه‌شان کامیاب شوند، در صورت خالی بودن کرسی، می‌توانند درخواست دهند تا به رشته‌های دیگر معرفی شوند. او از این دانش‌آموزان خواسته است که با خانه‌پری فورمه شکایت، درخواستی‌های‌شان را برای بررسی به این اداره بفرستند.

خموش افزوده است که در سال جاری ۲۰ درصد ظرفیت جذب داوطلبان کانکور در نهادهای تحصیلات عالی دولتی افزایش یافته است. او تصریح کرده است که در سال گذشته حدود ۶۸ هزار دانش‌آموز و امسال بالاتر از ۸۴ هزار دانش‌آموز جذب نهادهای تحصیلات عالی شده‌اند.

اداره ملی امتحانات که اکنون زیر اداره طالبان است، آزمون کانکور سال ۱۴۰۱ را با یک سال تأخیر از تاریخ ۱۴ تا ۱۶ میزان در ۳۳ ولایت برگزار کرد؛ اما آزمون کانکور در کابل به تاریخ ۲۱ میزان و امتحان متفرقه در ۲۹ میزان امسال اخذ شد.

نتایج نهایی کانکور امسال در حالی اعلام می‌شود که طالبان اعلام کرده‌‌اند که دختران پس از این نمی‌توانند رشته‌های ژورنالیسم، اقتصاد، انجنیری، وترنری، زراعت و معادن را انتخاب کنند. این امر با واکنش‌های گسترده‌ شهروندان مواجه شده و دانش‌آموزان دختر نیز این سیاست طالبان را تبعیض آشکار علیه زنان خوانده و از شفافیت و حضور گسترده دختران در نتیجه این آزمون ابراز نگرانی کرده‌اند. امسال در حالی دختران و زنان از عدم حضور دختران در فهرست ۱۰ ‌برتر آزمون کانکور شاکی‌اند که سال گذشته دختری به نام سلگی از ولایت کابل با کسب ۳۵۲.۵۷۵ امتیاز، اول ‌نمره عمومی کانکور شناخته شد. علاوه بر سلگی‌، دو دختر دیگر نیز در فهرست ۱۰ ‌برترین کانکور پارسال راه یافته بودند.