آیا امریکا در افغانستان شکست خورده است؟

برخی ادّعا می‌کنند که ایالات متحده امریکا در افغانستان شکست خورده است. می‌گویند پس از شکست بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی، این سوّمین ابرقدرتی است که ملّت افغانستان شکست داده است؛ امّا طالبان می‌گوید: ما ۲۰ سال با امریکا جنگیدیم و سرانجام این کشور را مجبور کردیم که شکست را بپذیرد و از افغانستان خارج شود. طالبان، شکست امریکا را به گروه خود نسبت می‌دهد و نه به ملّت افغانستان.

در این میان مردم حیران مانده‌اند که سرانجام چه شد؛ امریکا در افغانستان شکست خورده یا نه؟ اگر شکست خورده پس چرا هم‌چنان در امور سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان نفوذ و تأثیر دارد؟ و اگر شکست نخورده پس فرار نیروهای نظامی این کشور پس از ۲۰ سال حضور در افغانستان چه معنی دارد؟

خوب است در آغاز معیارهای شکست و پیروزی را در چند جمله کوتاه مشخص کنیم و بعد برسیم به پاسخ این پرسش که آیا به راستی امریکا در افغانستان شکست خورده است؟ و اگر شکست خورده از مردم افغانستان شکست خورده یا از طالبان؟ آیا ما به عنوان عضوی از مردم افغانستان باید این شکست را تبریک بگوییم و شادمانی کنیم؟

در یک تعریف کوتاه و ابتدایی پیروزی یعنی رسیدن به هدف و شکست یعنی نرسیدن به هدف.
بدون تردید ایالات متحده امریکا از حضور نظامی خود در افغانستان اهدافی داشت، اگر در این ۲۰ سال به آن اهداف رسیده باشد نه تنها شکست نخورده که پیروز هم شده است؛ امّا اگر به اهداف موردنظر خود نرسیده باشد بدون شک شکست خورده است.

اهداف امریکا از آمدن به افغانستان چه بود؟ مردم و حتّی بسیاری از نخبه‌گان سیاسی فکر می‌کردند امریکا آمده تا امنیت سراسری را تأمین کند، دموکراسی و حقوق بشر بیاورد، افغانستان را از فقر، بیکاری و جهل نجات دهد، دست کشورهای متجاوز همسایه به خصوص پاکستان را از مداخله در امور افغانستان کوتاه کند و … حالا که هیچ‌کدام از این کارها را نکرده است؛ یعنی به اهداف خود نرسیده و پس شکست خورده است.

سرمنشأ اشتباه مردم افغانستان و حتّی نخبه‌ها و سیاست‌مداران آن درست در همین نقطه بود. آن‌ها تحت تأثیر غول رسانه‌ای و تبلیغی غرب قرار گرفته فراموش کردند که امریکا یک ابرقدرت جهان‌خواری است که اهداف خاص خود را دنبال می‌کند و جز به منافع ملّی خود نمی‌اندیشد. برای آن کشور هیچ‌اهمیت ندارد که کدام کشور فقیر و ناامن است، دموکراسی دارد یا ندارد و حقوق بشر رعایت می‌شود یا نمی‌شود. اگر امریکا برای فقر و جهل‌زدایی و ایجاد عدالت و دموکراسی در کشورهای دیگر سربازانش را قربانی و دالرهایش را خرج کند که دیگر امریکا نیست؛ دیگر ابرقدرت و شیطان بزرگ نیست. این نهایت سطحی‌نگری و مهمل‌بافی ماست که تبلیغات دروغین و شیطنت‌های رسانه‌ای غربی را باور کردیم و چنین انتظاراتی بی‌جا و دور از منطق در ما ایجاد شد. حالا که امریکا وظیفه نوکری خود را برای ما به انجام نرسانده و می‌خواهد از کشور ما برود می‌گوییم: امریکا در افغانستان شکست خورده است!

زمانی‌که امریکا لشکر کشید، افغانستان مرکز تروریسم شده بود و در این‌جا برای ضربه‌زدن به امریکا و کشورهای غربی برنامه‌ریزی می‌شد. امریکا آمد و گروه‌های افراطی تروریستی حاضر در افغانستان را به دو دسته تقسیم کرد؛ قابل مهار و غیرقابل مهار؛ با کشتن اسامه بن لادن رهبر القاعده به این گروه ضربه محکم وارد کرد؛ امّا با گروه‌های قابل مهار باب مذاکره و تفاهم را باز و با آن‌ها توافق‌نامه امضا کرد. نتیجه این توافق‌نامه آن شد که نیروهای نظامی امریکا از افغانستان خارج ‌شود و به طالبان اجازه ‌دهد که شعار پیروزی خود و شکست امریکا را سر دهد؛ امّا در عوض نفوذ امریکا و سیاست‌های اصلی او در افغانستان در قالب حکومت ائتلافی از طالبان و دیگران باقی بماند.
امریکا تا زمانی با طالبان می‌جنگید که القاعده در افغانستان حضور جدّی داشت. از آن‌پس بارها اعلام کرد که امریکا با طالبان جنگ نمی‌کند. گوش ما کر بود! از همان سال‌ها باب مذاکره با طالبان را باز کرد تا منجر به امضای توافق‌نامه قطر شد.

نفوذ سیاسی دایمی در افغانستان، مهار تروریسم بد و تفاهم با تروریسم خوب و استفاده از آن‌ بر علیه رقیبان جهانی و منطقه‌ای، زیرنظر گرفتن رقبای جهانی و تسلّط بر معادن، منابع انرژی و مواد خام افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی از دیگر اهداف امریکا در لشکرکشی به افغانستان بود. به نظر می‌رسد امریکا به این اهداف خود رسیده است. در این صورت آیا امریکا در افغانستان شکست خورده است؟

سید اسحاق شجاعی