محسن رضایی قهرمانی که از حقوق شهروندی محروم است

برای نخستین بار در تاریخ مسابقات تکواندو یک جوان افغان با گرفتن مقال طلا در وزن خود قهرمان آسیا شد. وقتیکه بدانی که وی قهرمانانی از کوریای جنوبی و چین، کشورهایی که مهد تکواندو هستند، شکست داده به اهمیت پیروزی محسن رضایی پی میبریم. چه حیف که نظر به ضعف ورزش تکواندو در افغانستان که محصول بیکفایتی و بحران در فدراسیون تکواندوی این کشور است، افغانستان سهم حضور در بازیهای المپیک توکیو را بدست نیآورد.

از نگاه دیگر، سیاسی، اوضاع مهاجرین، بویژه در ایران، چند نکته قابل دقت است. محسن رضایی اولین جوان مهاجر افغان که در رشته های ورزش رزمی در ایران تولد یافته اند و در این کشور تمرین نموده و به مقامهای قهرمانی رسیده اند، ولی به افغانستان برگشته اند تا بتوانند هم زمینه اشتراک خود را در مسابقات بین المللی فراهم کنند و هم افتخاراتی برای زادگاه پدران و مادران خود به ارمغان آورند، نیست. قبل از او روح الله نیکپا، تنها مدال آور المپیک افغانستان، نیز تکواندو را در ایران تمرین نموده بود.

در عین حال مثال رضایی و قبل از او قهرمانان دیگر نشانه آن است که مهاجرین افغان متولد در ایران از حقوق شهروندی برخوردار نیستند. آنها بر علاوه ورزش، در رشته های علمی نیز استعدادهای درخشانی را به نمایش گذاشته اند ولی بعد از اخذ دیپلوم یا به افغانستان برای کاریابی برمیگردند. امری که ۱۵ یا ۲۰ سال قبل تا حدی ممکن بود ولی حالا بازار کار از نگاه اقتصای و برخی اوقات از نگاه تبعیضی بروی آنها بسته است. راه دیگر بودن در ایران و با دیپلوم های ارشد علمی به مشاغل غیر تخصصی و آنهم نه قانونی مصروف شدن. سال گذشته ما شاهد بودیم که مورخ و نسخه شناس معروف افغانستانی آقای نجیب مایل هروی، که در حدود نیم قرن است که در ایران اقامت دارد و بیش از ده اثر علمی در زمینه نسخه شناسی یعنی زنده نگهداشتن تاریخ و فرهنگ فارسی نوشته برای اعتراض به شرایط کار و زندگی خود که محصول دست نیافتن به ملیت ایرانی است دست به اعتصاب غذا و پسرش دست به خود سوزی زد. گرچه حکومت با سرعت به دادخواهی او جواب مثبت داد و حتا رئیس جمهور روحانی از وی دلجویی نمود، ولی سرنوشت ده ها و حتا صدها هزار مهاجر افغان که در ایران تولد شده اند و از حقوق شهروندی محروم اند، همچنان باقیست. چند هفته قبل محمد مسیح حمیدی دانشجوی افغانستانی مقطع کارشناسی ارشد ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف موفق شد در المپیاد ریاضی نفر اول شود. او در مشهد به دنیا آمده است و دوست دارد در ایران ادامه تحصیل دهد و لی با صراحت گفت که اگر ایران به او این حق را ندهد به کانادا یا یک کشور دیگر غربی برای ادامه تحصیل و تدریس در رشته اش خواهد رفت. البته قابل فهم است که برگشت به افغانستان برای یک کارشناس ریاضی به همانگونه که برای یک ورزشکار زمینه فعالیت وجود دارد ( و آنهم در ارتباط با داده های قومی و حمایت متنفذین دولتی زیرا از نگاه تبلیغاتی سود آور است) برای یک کارشناس ارشد یا دکتور ریاضی وجود ندارد.

ولی محرومیت مهاجرین افغانستانی در ایران از حقوق همشهری درعین حال محروم شدن ایران از استعدادهای شایسته در تمام زمینه های علم، هنر، ورزش و … است که نسل جوان مهاجرینی که در ایران تولد شده و در آنجا تحصیل نموده اند برای این کشور ببار خواهند آورد.

دکتر کریم پاکزاد