معنای عدالت

عدالت سپردن کار به اهل کار است. این سخن منسوب به سقرات است، ارستو به آن تاکید کرده است. اما معنای عدالت در دوره‌ی سقرات و ارستو این بود که هر چیز در جایگاه خود قرار داشته باشد.

تعبیر هر چیز در جایگاه خود قرار داشته باشد از درک مناسبات بدن انسان گرفته شده است. یعنی سر در جای خود، پای در جای خود و دست در جای خود قرار داشته باشد، این نظم عدالت است. سپردن کار به اهل کار نیز از مفهوم همین نظم عدالت بنیادین می‌آید که پای نباید به جای سر قرار بگیرد.

در آن روزگار تصور می‌شد ‌که رهبری جامعه به اصالت خانوادگی ارتباط می‌گیرد. رعیت جایگاه مشخصی خود را دارد. برده‌ها جایگاه مشخصی خود را دارند. بنابراین رهبر اعتبار سر را در بدن داشت، رعیت مانند اعضای دیگر بدن بود. برده ابزار و… در نظر گرفته می‌شد.

بنابراین عادلانه این بود که این جایگاه‌ها حفظ شود. سپردن کار به اهل کار این بود که فرزند پادشاه، پادشاه باشد، فرزند رعیت، رعیت باشد. فرزند برده، برده باشد. هر گروه طبق اهلیت جایگاه خود به کار خود رسیدگی کند.

طبق این تصور از عدالت یک فرد پشتون باید رییس‌جمهور باشد، یک تاجیک معاون باشد، یک هزاره معاون باشد و… این معاون‌ها طبق جایگاه قومی خود صلاحیت داشته باشند.

پرسش این است آیا یک تاجیک اهلیت این را ندارد که رییس‌جمهور شود؟ اصولا دارد اما عدالت ارستویی به‌هم می‌خورد. زیرا قرار بر این است‌که یک پشتون رییس‌جمهور باشد، اگر رییس‌جمهور نباشد عدالت به‌هم می‌خورد.

این گونه تصور از عدالت در روزگار معاصر ضد عدالت است. مفهوم عدالت در روزگار معاصر : “ایجاد و زمینه‌سازی فرصت برابر برای افراد جامعه است‌که افراد با استفاده از فرصت برابر بتوانند باهم رقابت کنند.”

یکی از عوامل ناآرامی‌های افغانستان برداشت اشتباه ما از عدالت است. زیرا طبق برداشت ما یک هزاره نمی‌تواند رییس‌جمهور شود؛ بنابراین در هر صورتی باید جلوی رییس‌جمهور شدن یک هزاره گرفته شود. چگونه می‌توان جلوی رییس‌جمهور شدن یک هزاره را گرفت؟ با مهندسی فرصت‌های نابرابر و با جنگ و خشونت می‌توان گرفت.

چنین تصوری از عدالت از نظر عدالت ارستویی می‌تواند درست باشد اما از نظر عدالت به مفهوم معاصر آن ضد عدالت و رواج‌دهنده‌ی خشونت است. زیرا تصور بر این است، اگر هزاره رییس‌جمهور شد، عدالت از بین می‌رود. یعنی پا، سر می‌شود.

بنابراین خاستگاه جنگ‌ها و خشونت‌های ما این است‌که جایگاه‌های سیاسی قومی افراد در قدرت حفظ شود. طبق این جایگاه کار به اهل کار سپرده شود.

یعقوب یسنا