سفر استاد خلیلی و بالا گرفتن نگرانی!

در شرایط حساس کنونی که سخن از دولت موقت و تداوم نظام فعلی است، سفر استاد خلیلی به پاکستان و آن هم با توجه به سفر چندی قبل گلبدین حکمتیار به این کشور و همسویی گذشته استاد خلیلی با وی واقعا نگران کننده است؛ زیرا استاد خلیلی متأسفانه برخلاف شعار طرفدارانش که تلاش دارند وی را با اوصاف رهبر خردمند و معتدل معرفی نمایند، تاکنون فاجعه بار ترین خطاهای دیپلماسی و افراطی ترین کنار آمدن‌ها را در حساس ترین شرایط در کارنامه خود دارد.

می‌توان به عنوان نمونه به برخی مذاکرات بدفرجام و کنار آمدن‌های افراطی استاد دیپلمات یا رهبر خردمند در ذیل اشاره نمود:

۱- در زمانی که مجاهدین به پیروزی می‌رسند و بخش‌های مهمی از غرب کابل در اختیار حزب وحدت قرار می‌گیرد و نیروهای حزب وحدت بر میدان شهر مسلط می‌شوند و حزب اسلامی در حاشیه می‌ماند، یکی از مهمترین گرفتاری حزب وحدت اذیت و آزار مردم شیعه و هزاره توسط نیروهای حزب اسلامی در مسیر رفت و آمد از جلریز و دره میدان بود.
برای رفع معضل مذکور، حزب وحدت تصمیم مذاکره با حزب اسلامی را می‌گیرد و استاد خلیلی را به عنوان فرد مذاکره کننده انتخاب می‌کند.
استاد در گفتگو با حکمتیار، روی انتخاب دو هیئت از دو طرف به توافق می‌رسند تا مشکلات را حل نمایند.
به دنبال توافق استاد با حکمتیار، از طرف حزب وحدت آقایان حاجی محمدی، فاضلی و همراهانشان با تورن امان و همراهانش که مربوط حزب اسلامی بودند، وارد گفتگو می‌شوند که در نتیجه روی مستقر شدن یک پایگاه نظارتی حزب اسلامی در میدان شهر و رفت و آمد آزادانه نیروهای حزب اسلامی با سلاح خفیفه از جلریز و دره میدان الی کابل به توافق می‌رسند.
حزب اسلامی از همین توافق صورت گرفته و اعتماد ایجاد شده برای خلق جنایت در میدان شهر، نهایت سوء استفاده را می‌کند.
در واقع در راستای تصرف میدان شهر، خارج شدن حزب اسلامی از انزوای سیاسی و نظامی و قتل عام سران و نیروهای حزب وحدت، تورن امان با استفاده از مواد مندرج در توافقنامه پیشنهاد می‌کند که تعداد صد نفر مسلح به سلاح خفیفه برای استقبال از استاد فرید به کابل می‌روند که نیروهای حزب وحدت مانع نشوند.
اما در روز موعود، تعداد صد نفر مسلح به سلاح خفیفه و ثقیله وارد میدان شهر می‌شوند که در نتیجه حاجی محمدی و فاضلی را با محافظین‌شان به رنگ‌بار بسته به شهادت می‌رسانند و نیروهای حزب وحدت را خلع سلاح و اسیر می‌نمایند. سپس اسیران را در اختیار حزب اتحاد، که در آن زمان با حزب وحدت درگیر و اسیرانش در نزد حزب وحدت بود، قرار می‌دهند تا از طریق تبادله با اسیرانش آزاد نماید.

۲- مذاکره دیگری استاد خلیلی که جهت گیری داخلی، منطقوی و بین‌المللی حزب وحدت را کاملا دگرگون نمود، مذاکره مشترک استاد خلیلی و شهید مزاری با حکمتیار در چهار آسیاب است. البته مذاکره‌ای که ظاهرا بدون تصمیم شورای مرکزی و شورای عالی نظارت صورت گرفت؛ زیرا که بعدا جلسه مشترک شورای مرکزی و شورای عالی نظارت به شدت با آن مخالفت نموده رد کرد اما شهید مزاری همچنان مصر بود و پایبند ماند.
نکته‌ای که باید مورد دقت قرار گیرد این است که قبل از این مذاکره، جنگ‌های رسمی میان حزب وحدت و اتحاد بود نه میان حزب وحدت و دولت وقت. منازعات حزب وحدت و دولت وقت کماکان روی تعداد وزارت و نحوه‌ای تصمیم ‌گیری ادامه داشت که آن را هم برخی‌ها از طریق گفتگو در پی حلش بودند.
در مذاکره چهار آسیاب استاد خلیلی و شهید مزاری با حکمتیار روی جبهه‌ای مشترک علیه دولت ربانی به توافق می‌رسند. متأسفانه بعد از چنین توافقی بود که حزب وحدت به هر شکلی که شد وارد جنگ گسترده‌تر گردید.
در جنگ‌های گسترده حزب وحدت، حمایت چندانی از حزب اسلامی نسبت به این توافق دیده نشد و تنها جدیتی که از حزب اسلامی مشاهده شد، در فاجعه ۲۳ سنبله بود نه قبل از آن. فاجعه‌ای که عملا منجر به از هم پاشیدگی حزب وحدت گردید و بعد از آن مقاومت چندانی محقق نشد. حزب اسلامی بعد از این فاجعه و با شدت گرفتن حضور طالبان باز همکاری جدی نداشت؛ نه تنها همکاری جدی نداشت که تازه با عقب نشینی تدریجی، حزب وحدت را در محاصره طالبان قرار داد.
توافق نامبرده علاوه بر این‌که نقش برخی تکروی‌های دولت وقت در جهت از هم پاشیدگی همسویی اقوام محروم را تکمیل نمود و باعث همسویی با استبداد تاریخی شد، رویکرد حزب وحدت شاخه شهید مزاری را در عرصه منطقوی و بین‌المللی نیز تغییر داد و حزب مذکور عملا با سیاست اطلاعات‌ پاکستان، جریان‌های افراطی و حامیان غربی آن‌ها نزدیک شد. سیاستی که در دوران جنگ سرد و برای مدتی بعد از آن به زیان احزاب شیعی و علیه احزاب همسو با ایران و لبنان بود. این توافق باعث گردید که برخی احزاب شیعی از سیاست دیرینه و تاریخی خویش فاصله بگیرند.

۳- سومین مذاکره استاد دیپلمات یا رهبر خردمند در دوران محاصره غرب کابل بود.
این مذاکره استاد همچون مذاکرات دیگر شخصیت‌ها ظاهرا در پاکستان با طالبان صورت گرفت. پیامدهای مذاکرات پاکستان با طالبان نیز فرجامی خوبی نداشت. به خاطر همین مذاکرات به شهید مزاری اطمینان داده شد، ایشان با طالبان کنار آمد، پای نیروهای طالبان در خط مقدم جبهه در غرب کابل کشانده شد، امکانات حزب وحدت به طالبان تحویل داده شد و در نهایت شهید مزاری با یارانش به شهادت رسیده به موقعیت سیاسی حزب وحدت شاخه شهید مزاری در غرب کابل خاتمه داده شد.

۴- فصل جدید مذاکرات استاد خلیلی مربوط به دوران پساطالبان است که در این دوره باز یکی از مذاکرات وی را مذاکره با طالبان تشکیل می‌دهد، البته در قالب ریاست شورای عالی صلح.
این گفتگو گفتگویی بود که تا الآن نه نتایج مثبتی را می‌توان به آن نسبت داد و نه قدرت گرفتن طالبان را می‌توان به آن پیوند زد. باید دید که به مرور زمان گزارشات بعدی چه خواهد بود.

خلاصه آنچه تا الآن روشن شد این است که متأسفانه مذاکرات و کنار آمدن‌های استاد خلیلی تاکنون بسیار افراطی و زیانبار بوده و به همین جهت با سفر اخیر استاد به پاکستان بار دیگر نگرانی‌ها در این شرایط حساس بالا گرفته است.

محمد امین احسانی